The Great Sultan Ahmet Meetıngs Made after İzmir’s Occupation

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 4, 1325 - 1343, 28.12.2020

Ömer Faruk Kırmıt

https://doi.org/10.21551/jhf.829454

Öz

Osmanlı Devleti, 1914-1918 yılları arasında vuku bulan I. Dünya Savaşına İttifak devletleriyle aynı saf içinde katılmıştır. İngiliz ve Fransız kuvvetleri Bulgaristan’ı mağlup edince Osmanlı sınırı olan Trakya’ya kadar gelmişlerdir. Bulgaristan’ın mağlup olmasıyla beraber Osmanlı’nın da Almanya ile olan kara irtibatı kopmuş ve Almanya Osmanlı’ya gereken yardımı yapamamıştır. Ordunun ihtiyaçları için gereken yardımı alamayan Osmanlı, hükmen yenildiğini kabul etmiş ve 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalayarak savaştan çekilmek zorunda kalmıştır. I. Dünya Savaşının hemen akabinde Mondros Ateşkes Antlaşmasının maddeleri uygulanmaya konulmuş ve Osmanlı topraklarının çeşitli yerlerinde işgaller başlamıştır. Özelikle İzmir’in, 15 Mayıs 1919’da işgal edilmesi halkta büyük bir yankı oluşturmuş ve ülkenin değişik yerlerinde işgallere karşı protesto yürüyüşleri başlatılarak, mitingler düzenlenmiştir. Bu mitinglerin içerisinde Sultan Ahmet meydanında yapılan ve bu isimle anılan mitinglerin önemi çok büyük olmuştur. Bu çalışmanın amacı; İzmir’in işgalinden sonra İstanbul’da halkın bilinçlenmesi amacıyla yapılan büyük Sultan Ahmet mitinglerini anlatmak, bu mitinglerin kamuoyunda, ulusal ve yurtdışı basınında ne gibi etkilerinin olduğunu tespit etmektir. Araştırmanın en önemli kaynağını dönemin gazeteleri oluşturmaktadır. Bunun yanında telif eserler, makaleler, ansiklopedi maddeleri ve tezlerden de faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mondros Ateşkes Antlaşması, İzmir'in İşgali, Sultan Ahmet Mitingleri

İzmir’in İşgalinden Sonra Yapılan Büyük Sultan Ahmet Mitingleri

Öz

Osmanlı Devleti, 1914-1918 yılları arasında vuku bulan I. Dünya Savaşına İttifak devletleriyle aynı saf içinde katılmıştır. İngiliz ve Fransız kuvvetleri Bulgaristan’ı mağlup edince Osmanlı sınırı olan Trakya’ya kadar gelmişlerdir. Bulgaristan’ın mağlup olmasıyla beraber Osmanlı’nın da Almanya ile olan kara irtibatı kopmuş ve Almanya Osmanlı’ya gereken yardımı yapamamıştır. Ordunun ihtiyaçları için gereken yardımı alamayan Osmanlı, hükmen yenildiğini kabul etmiş ve 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Ateşkes Antlaşmasını imzalayarak savaştan çekilmek zorunda kalmıştır. I. Dünya Savaşının hemen akabinde Mondros Ateşkes Antlaşmasının maddeleri uygulanmaya konulmuş ve Osmanlı topraklarının çeşitli yerlerinde işgaller başlamıştır. Özelikle İzmir’in, 15 Mayıs 1919’da işgal edilmesi halkta büyük bir yankı oluşturmuş ve ülkenin değişik yerlerinde işgallere karşı protesto yürüyüşleri başlatılarak, mitingler düzenlenmiştir. Bu mitinglerin içerisinde Sultan Ahmet meydanında yapılan ve bu isimle anılan mitinglerin önemi çok büyük olmuştur. Bu çalışmanın amacı; İzmir’in işgalinden sonra İstanbul’da halkın bilinçlenmesi amacıyla yapılan büyük Sultan Ahmet mitinglerini anlatmak, bu mitinglerin kamuoyunda, ulusal ve yurtdışı basınında ne gibi etkilerinin olduğunu tespit etmektir. Araştırmanın en önemli kaynağını dönemin gazeteleri oluşturmaktadır. Bunun yanında telif eserler, makaleler, ansiklopedi maddeleri ve tezlerden de faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mondros Ateşkes Antlaşması, İzmir'in İşgali, Sultan Ahmet Mitingleri

Kaynakça

• Adıvar, Halide Edip, Ateşten Gömlek, Can Yay, İstanbul, 2009.
• Adıvar, Halide Edip, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Atlas Kitapevi, İstanbul, 1987.
• Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, Cilt II: Son Meşrutiyet (1919-1920), Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1998.
• Argunşah, Hülya, Bir Cumhuriyet Kadını: Şukufe Nihal, Akçağ Yayınları, Ankara, 2003.
• Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, Belge No: 24/11-12-14, Ankara, 1992.
• Atatürk ile İlgili Arşiv Belgeleri (1911-1921 Tarihleri Arasına Ait 106 Belge), T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşiv Dairesi Yayını, Ankara, 1982.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal (1919-1922), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1999.
• Bayar, Celal, Ben de Yazdım, Cilt VI, Baha Matbaası, İstanbul, 1968.
• Benazus, Hanri, Bir Milletin Yeniden Doğuşu Türk Kadınının Uyanışı, Toplumsal Dönüşüm Yay., İstanbul, 2005.
• Boztaş, Asena, “Wilson İlkeleri’nin Türk Dış Politikasına Yansımaları: Realist ve Pragmatist Bir Perspektif”, Akademik Bakış, Cilt 7, Sayı 14, Yaz 2014.
• Cebesoy, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, Vatan Neşriyat, İstanbul,1953.
• Criss, Bilge, İşgal Altında İstanbul, İletişim Yayınları (2. Baskı), İstanbul, 1994.
• Çatalbaş, Resul, “Milaslı Dr. İsmail Hakkı’nın Hayatı, Eserleri ve İslam İle İlgili Görüşleri”, Artuklu Akademi, 2014/1 (1). Çolak, Güldane - Uçan, Lale, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Basında Kadın Öncüler, Heyamola Yayınları, İstanbul, 2008.
• Doğanay, Rahmi – Açıkses, Erdal, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ve Atatürk İlkeleri, Manas Yayınları, Elazığ, 2006.
• Ediz, İsmail, Diploması ve Savaş İngiliz Belgelerinde Batı Anadolu’da Yunan İşgali, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2015.
• Enginün, İnci, Halide Edib Adıvar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1989.
• Gökbilgin, Tayyip, Milli Mücadele Başlarken, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011.
• Güner Zekai– Kabataş, Orhan, Millî Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını ve Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 1990.
• Güner, Zekâi, Millî Mücadele Başlarken Türk Kamuoyu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1999.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, Sayı 37, Vesika 907, Ankara, 1961.
• Jaeschke, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, TTK Basımevi, Ankara, 1989.
• Kaplan, Leyla, Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1998.
• Karay, Refik Halit, Minelbab İlelmihrab, İnkılâp ve Aka Kitapevleri, İstanbul,1964.
• Kılıç, Mehmet, Cumhuriyet Yolunun Kilometre Taşları, Okan Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2007.
• Küçük, Cevdet, “Sevr Antlaşması”, DİA., Cilt 37, İstanbul, 2009.
• Marttin, Volkan, “Misak-ı Millî’nin Kabulü Ve İstanbul’un İşgali Sürecinde 1920 Sultanahmet Protesto Mitingi’nin Önemi Ve Etkisi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVIII/Özel Sayı (2018).
• Volkan Marttin, “Türk Ocakları ve 100. Yılında Redd-i İlhak Beyannamesi”, Türk Yurdu, Yıl 108, Sayı 381, Mayıs 2019. Mühlman, Carl, İmparatorluğun Sonu 1914, Timaş Yayınları, İstanbul, 2014.
• Olcay, Osman, Sevres Andlaşmasına Doğru, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1981.
• Orbay, Rauf, Cehennem Değirmeni- Siyası Hatıralarım, Emre Yayınları, İstanbul, 1993.
• Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi, Başbakanlık Devlet Arşivi Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul, 2013. Özalp, Kâzım, Millî Mücadele 1919-1922, TTK. Yayınları, Ankara, 1972.
• Öztürk, Cemil, “Mondros Mütarekesi”, D.İ.A., Cilt 30, İstanbul, 2005.
• Ryan, Sir Andrew, Sonuncu Dragoman, (Çev: Dilek Berilgen Cenkçiler), TTK., Ankara, 2015.
• Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü I, TTK. Yayınları, Ankara, 1993.
• Sertoğlu, Mithat, “Tarihimizde İlk Milli Kongre”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi., Sayı 21, Haziran-1969.
• Shaw, Stanford, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu Savaşa Giriş, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2013.
• Şahingöz, Mehmet, “Millî Mücadele’de Protesto ve Mitingler”, Türkler, Cilt XV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002.
• Şapolyo, Enver Behnan, İstiklâl Savaşı Edebiyatı Tarihi Nesirler ve Şiirler (Milli Mücadelenin Edebi Vesikaları) 1919-1923, Ak Kitabevi, İstanbul, 1968.
• Şapolyo, Enver Behnan, İstiklal Savaşı Edebiyatı Tarihi, Ak Kitapevi, İstanbul, 1967.
• Şimşir, Bilâl, İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), Cilt I (Nisan 1919–Mart 1920), TTK., Ankara, 1973.
• Tanrıöver, Hamdullah Subhi, Dağ Yolu, Cilt I, (Hazırlayan: Fethi Tevetoğlu ), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000.
• Tansel, Fevziye Abdullah, “Mehmet Emin Yurdakul’un Eserleri-1 Şiirler”, Türk Sazı, TTK., Ankara, 1989.
• Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Cilt I, MEB. Yayınları, İstanbul, 1991.
• Tartan, Hakan, Atatürk’ün İzmir’i, TÜLOV Yayınları, İzmir, 2001.
• Yazıcı, Nurcan, “On dokuzuncu Yüzyılda Sultanahmet Meydanı”, İdealkent, Sayı 2, Aralık 2010.
• Yıldırım, Nahit, Constatinopolis Hipodromu, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya-2013.
• Yıldız, Aybike, Tarihsel Birikime Sahip Kentsel Açık Alanların Dinamizmi - İstanbul Kent Örneği; Beyazıt Meydanı, Sultanahmet Meydanı Ve Taksim Meydanı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aralık 2007.