Discussion of Women and Femininity in the Press in the Period from the Great War to the National Struggle

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 4, 1396 - 1422, 28.12.2020

Ülkü Köksal

https://doi.org/10.21551/jhf.832630

Öz

The changes that occurred with the Tanzimat period led to a differentiation in the traditional Ottoman social structure and the position of women in social life. As a result of the increasing changes in the Second Constitutional period, the issue of women began to be discussed frequently in the press. During this period, women were active in many associations, and women's associations were also created. In addition, many women's magazines started to be published, and the issue of women and femininity settled on the public agenda.
The First World War was an important step in shaping the position of women in public life. In fact, woman is an important title of war related articles and war analysis. However, in general, women are not the heroes of the front lines of the battlefield, but of the hinterland. The fact that women demonstrated their new roles, activities, power and abilities in the war has undermined the proud and dominant roles of men. As a matter of fact, “women and the issue of femininity” became one of the important issues of the Ottoman press, as it was all over the world on the axis of women's rights and women's movements. As a result of women's participation in social and economic activities and even more active participation in public life, changes in women's mindset, clothing and lifestyle ignited discussions between those who approved this situation and those who did not consider it appropriate. These debates, which continued during the years of the national struggle, were frequently mentioned in various women's magazines and newspapers and journals in the National Press.
The debates on the issue of women and femininity that took place in the press during the First World War and the War of Independence were included in this study. In this context, magazines and journals such as “Kadınlar Dünyası, Servet-i Fünûn, Sebilürreşad, Büyük Mecmua, İçtihad, Muallim, İslam Mecmuası”, national newspapers such as Tasvir-Efkar, Alemdar, Istiklal, as well as various books and articles were used.

Anahtar Kelimeler

First World War, Woman, Femininity, Press, National Struggle

Büyük Harp’ten Milli Mücadele’ye Basında Kadın ve Kadınlık Tartışmaları

Öz

Tanzimat Dönemi ile birlikte yaşanan değişimler geleneksel Osmanlı toplum yapısında ve kadının toplumsal hayattaki konumunda farklılaşmaya neden olmuştur. II. Meşrutiyet Dönemi’nde hız kazanan değişimler neticesinde kadın meselesi basında sıkça tartışılmaya başlandı. Bu dönemde kadınlar pek çok dernekte faal olarak yer alırken kadın dernekleri de oluşturulmuştur. Ayrıca birçok kadın dergisi yayına başlayarak kadın ve kadınlık meselesi kamuoyunun gündemine yerleşmiştir.
I. Dünya Savaşı kadının kamu hayatındaki konumunun şekillenmesinde önemli bir merhaledir. Kadın aslında savaş yazılarının ve analizlerinin önemli bir başlığıdır. Ancak genelde savaş alanının yani cephenin değil cephe gerisinin kahramanıdır. Kadınların savaşta aldıkları yeni roller, faaliyetleri, güç ve yeteneklerini ispat etmeleri, erkeklerin mağrur ve baskın rollerini törpülemiştir. Nitekim “kadınlar ve kadınlık meselesi”, kadın hakları ve kadın hareketleri ekseninde tüm dünyada olduğu gibi Osmanlı basınının önemli konularından biri haline gelmiştir. Kadınların sosyal ve ekonomik faaliyetlerin içinde yer alması ve kamu hayatına daha da aktif şekilde dahil olması sonucunda zihniyet, giyim-kuşam ve yaşam tarzında ortaya çıkan değişimler bu durumu onaylayanlar ile uygun bulmayanlar arasındaki tartışmaları alevlendirmiştir. Milli Mücadele yıllarında da devam eden bu tartışmalar çeşitli kadın dergileri ve ulusal basındaki gazete ve mecmualarda sıklıkla bahsedilen konulardandır.
Bu çalışmada I. Dünya Savaşı ve Milli Mücadele yıllarında kadın ve kadınlık meselesine dair basında yer alan tartışmalara yer verilmiştir. Bu çerçevede Kadınlar Dünyası, Servet-i Fünûn, Sebilürreşad, Büyük Mecmua, İçtihad, Muallim, İslam Mecmuası vb. dergi ve mecmualar, Tasvir-Efkar, Alemdar, İstiklal gibi ulusal gazeteler ile çeşitli kitap ve makalelerden faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Kadın, Kadınlık, Basın, Milli Mücadel

Kaynakça

• Akagündüz, Ümüt, “1918-1928 Yılları Arasında Yayımlanan Kısa Ömürlü Osmanlıca Kadın Dergileri Hakkında Bir Değerlendirme”, Kebikeç, 34, 2012, s. 323-346.
• Akagündüz, Ümüt, “Kadın ve Kadınlığa Dair II. Meşrutiyet Dönemi Dergilerinden Yansımalar (1908-1918)”, Folklor/Edebiyat, 19/73( 2013/1), s. 63-80.
• Akdağ, Çilem Tuğba, Kadın Dergilerinde Kadın Modernleşmesi (1869-1927), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2015.
• Aydın, Mehmet Akif, “Hukuk-ı Aile Kararnamesi”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.18, İstanbul 1998, s. 314-318.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, yay. haz. Ahmet Kuyaş, 18. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2012.
• Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul 1996.
• Çeker, Orhan, “Hukuk-ı Aile Kararnamesi Giriş ve Tarihçesi”, Mehir, İlkbahar 1999, s.19-21.
• Enginün, İnci, Cunbur, Müjgan, Özdemir, Cahide, Milli Mücadele’de Türk Kadını, Cumhuriyetin 60. Yıldönümü Yayınları, Ankara 1983.
• Halil Hamid, Dünkü, Bugünkü, Yarınki Kadın, Necm-i İstikbal Matbaası, İstanbul 1334.
• Kaplan, Leyla, Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 1998.
• Köksal, Ahmet, “Savaş ve Duygusal Değişim: Birinci Dünya Savaşı’nın Sonunda Osmanlı Basınından Bir Panorama Denemesi”, Zamanın İzleri: 100. Yılında Birinci Dünya Savaşı, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, Trabzon 2015, s. 103-121.
• Kurnaz, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839-1923), 2. Baskı, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları, Ankara 1991.
• Maruf Er-Rusafi (Müntefik Mebusu), Erkekle Kadın Arasında Müsavat Olabilir mi?, Evkaf Matbaası, İstanbul 1333.
• Toprak, Zafer, Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm (1908-1935), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2016.
• Ulu, Cafer, “I. Dünya Savaşı ve İşgal Sürecinde İstanbul’da Yaşanan Sosyal ve Ahlaki Çözülme (1914-1922)”, Tarih Dergisi, S. 58, (2013/2), s. 87-129.
• Uyanık, Necmi, “Batıcı bir Aydın Olarak Celal Nuri İleri ve Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türk Kadınına Bakışı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 36, (Güz 2014), s. 137-161.
• Van Os, Nicole A.N.M., “Aiding the Poor Soldiers’ Families: The Asker Ailelerine Yardımcı Hanımlar Cemiyeti”, Türkiyat Mecmuası, c. 21, (Güz 2011), s. 255-289.
• Yazıcı, Abdurrahman, “Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi (1917) ve Sadreddin Efendi’nin Eleştirileri”, Ekev Akademi Dergisi, S. 62, Bahar 2005, s. 567-584.
• Yüzer, Feride, “Osmanlı Basın Hayatında Mehmet Tahir Bey ve “Çarşaf Meselesi” Risalesi”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42, 2016, s. 327-348.
• Zihnioğlu, Yaprak, Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği, Metis Yayınları, İstanbul 2016.