The Assassination of Mahmut Şevket Pasha with Documents

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 334 - 362, 29.03.2021

Hacer Göl

https://doi.org/10.21551/jhf.892783

Cited By: 2

Öz

Mahmut Şevket Pasha is the Ottoman Grand Vizier and the Minister of Military Affairs. Throughout history, he has been subjected to many criticisms from both military and political aspects. In terms of military aspect, his harsh stance during the Albanian revolts, the decisions he took during the Tripoli and Balkan Wars, and politically his relations with the Committee of Union and Progress were discussed. He also has a dominant personality over the parliament and the members of the parliament. He was perceived as a Unionist due to his close attitude to the Committee of Union and Progress and was assassinated on June 11th, 1913 while he was driving from to the Ministry of Military Affairs his post at Babiali and died after a while.
The assassination of Mahmut Şevket Pasha was considered as a political opportunity for the Party of Union and Progress. They punished some of their rivals by associating them with this assassination and removed them from Istanbul. Many people from different backgrounds and views participated in the assassination which can also be described as the first planned assassination attempt in terms of Ottoman history. In addition to many political and military people, it is understood that there were also those who supported this assassination for personal or family reasons as well as those whose requests were not realized during the period of the Union and Progress government. Important figures such as Prince Sabahattin, Şerif Pasha and Damat Salih Pasha cooperated financially with the assassins. The assassins also asked them to disembark their soldiers from the ships in Istanbul and intervene in the incident with the declarations sent to the other embassies in Austraia, one of the great states of the period, and Istanbul on the day of the assassination. This assassination can also be considered as a move against the Babiali raid by the Unionists. Many members of the Freedom and Alliance Party, which opposed the Unionists, also supported the assassination. The execution of Damat Salih Pasha as a result of this assassination caused reactions in the family of the dynasty. Regardless of what happened, the Unionists showed their harsh attitude demonstrating that they will not make concessions to such attempts against them. Many people associated with the assassination were sentenced to death, punished by crowd, or exiled.
The assassination of Mahmut Şevket Pasha occupies an important place in our political history in terms of its results. In fact, it is understood from police reports and witness statements that not only Mahmut Şevket Pasha but also people such as Talat and Cemal Pashas, Azmi Bey, Emmanuel Karasu and Nesim Boso were planned to be killed. However, politically, with the change of power in 1918, Vahdeddin and his supporters, especially Freedom and Alliancists, who were forced to leave Istanbul and punished as a result of the assassination of Mahmut Şevket Pasha, did not forget their troubles and implemented a harsh policy against the Unionists. The assassination of Mahmut Şevket Pasha was previously investigated on the basis of newspapers. The aim of the study is to determine why, when, where and how the assassination of Mahmut Şevket Pasha took place in the light of documents and to evaluate the results

Anahtar Kelimeler

Assassination, Committee Of Union And Progress, Freedom And Alliance, Mahmut Şevket Pasha, Decleration

Belgelerle Mahmut Şevket Paşa Suikastı

Öz

Mahmut Şevket Paşa Osmanlı Sadrazamı ve Harbiye Nazırıdır. Tarih içerisinde hem askeri hem de siyasi yönden birçok eleştirilere maruz kalmıştır. Askeri açıdan Arnavut isyanları sırasında ki sert tavrı, Trablusgarp ve Balkan Savaşları sırasında aldığı kararlar, siyasi açıdan ise İttihat ve Terakki Fırkası ile ilişkileri tartışılmıştır. Onun meclis ve mebuslar üzerinde de baskın bir kişiliği vardır. İttihat ve Terakki Fırkasına yakın tavrı nedeniyle İttihatçı olarak algılanmış ve 11 Haziran 1913’de otomobili ile Harbiye Nezareti’nden Babıali’de ki görevine giderken bir suikasta uğramış, kısa süre içerisinde de ölmüştür.
İttihat ve Terakki Fırkası için Mahmut Şevket Paşa suikastı siyasi bir fırsat olarak değerlendirilmiştir. Kendi rakiplerinin bir kısmını bu suikast ile ilişkilendirerek cezalandırmışlar ve İstanbul’dan uzaklaştırmışlardır. Osmanlı Tarihi açısından ilk planlı suikast girişimi olarak da nitelendirilen bu suikasta farklı kesim ve görüşten pek çok kişi katılmıştır. Siyasi, askeri pek çok kişi yanında İttihat ve Terakki iktidarı döneminde istekleri gerçekleşmeyen kişisel ya da ailevi nedenlerle bu suikasta destek verenlerin de olduğu görülmektedir. Prens Sabahattin, Şerif Paşa ve Damat Salih Paşa gibi önemli kişiler özellikle maddi destek anlamda suikastçılarla işbirliğine girmişlerdir. Suikastçılar, dönemin büyük devletlerinden Avusturya ile İstanbul’da ki diğer sefarethanelere suikastın yapılacağı gün gönderilen beyannamelerle askerlerini İstanbul’da ki gemilerden indirmeleri ve olaya müdahale etmelerini de istemişlerdir. Bu suikast İttihatçıların Babıali baskınına karşı bir hamle olarak da değerlendirilebilir. İttihatçılara muhalif olan Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın pek çok ferdi de suikastı desteklemiştir. Damat Salih Paşa’nın bu suikast sonucu idam edilmesi ise hanedan ailesi içerisinde tepkilere neden olmuştur. İttihatçılar her ne olursa olsun kendilerine yönelik bu tür girişimlere taviz vermeyeceklerini sert tavırları ile göstermişlerdir. Suikast ile ilişkilendirilen pek çok kişi idama mahkum edilmiş, kalebentlikle cezalandırılmış, ya da sürgüne gönderilmiştir.
Mahmut Şevket Paşa suikastı sonuçları bakımından siyasi tarihimizde önemli bir yer işgal eder. Aslında sadece Mahmut Şevket Paşa’nın değil Talat, Cemal Paşalar, Azmi Bey, Emmanuel Karasu, Nesim Roso gibi kişilerinde öldürülmesinin planlandığı fakat gerçekleştirilemediği daha sonra polis raporlarından ve tanık ifadelerinden anlaşılmaktadır. Ancak siyasi açıdan özellikle 1918’de İktidarın el değiştirmesi ile birlikte Vahideddin ve onu destekleyenler özellikle de Mahmut Şevket Paşa suikastı sonucunda İstanbul’u terk etmek zorunda kalan ve cezalandırılan Hürriyet ve İtilafçılar yaşadıkları sıkıntıları unutmayarak, İttihatçılara karşı sert bir politika uygulamışlardır.
Mahmut Şevket Paşa suikastı daha önce yapılan çalışmalarda gazeteler temel alınarak araştırılmıştır. Çalışma belgeler esas alınarak Mahmut Şevket Paşa suikastının neden, ne zaman, nerede, nasıl gerçekleştiğini tespit etmek ve sonuçlarını değerlendirmek amacı taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Suikast, İttihat ve Terakki, Hürriyet ve İtilâf,, Mahmut Şevket Paşa, Beyanname

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Bâb-ı Âlî Evrak Odası
• BOA, Dahiliye Emniyet-i Umumiye Muhaberat ve Tensikat Müdüriyeti Evrakı
• BOA, BOA. Dahiliye Nezâreti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti Belgeleri
• BOA, Dahiliye Nezareti Siyasi Kısım Evrakı
• Akşin,Sina- Sarp Balcı Barış Ünlü, 100. yılında Jön Türk Devrimi, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010.
• Bayar, Celal Bende yazdım Milli Mücadele'ye Gidiş C.IV, Sabah Yayınları, İstanbul 1997,
• Cemal Paşa, Hatırat, Arma Yayınları, İstanbul 1997, 4. Baskı.
• İnal, İbnülemin Mahmut Kemal, Son Sadrazamlar, C.IV, Dergah Yayınları, İstanbul 1982, 3. Baskı, s. 1869-1881.
• Göl, Hacer, Milli Mücadele Döneminde Hürriyet ve İtilaf Fırkası, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2008.
• Karay, Refik Halit, Bir Ömür Boyunca, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2011.
• Kuran, Ahmet Bedevi, İnkılap Tarihimiz ve Jön Türkler, Tan Matbaası, İstanbul,1945.
• Lütfi Simavi, Osmanlı Sarayının Son Günleri, İstanbul 1979.
• Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa’nın Günlüğü, Arba Yayınları, İstanbul 1988.
• Tansu, Samih Nafiz, İttihat ve Terakki İçinde Dönenler (Anlatan: Galip Vardar ), Yeni Zamanlar Yayınları, İstanbul 2003.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye'de Siyasal Partiler Cilt 3 İttihat ve Terakki Bir Çağın Bir Kuşağın Bir Partinin Tarihi, İstanbul 2000, 2 baskı
• Türkmen, Zekeriya, “Mahmud Şevket Paşa (1856-1913)” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, Ankara 2003, s. 384-386.
• Türkgeldi, Ali Fuad, Görüp İşittiklerim, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2010, 5. Baskı.
• Yalçın, Hüseyin Cahit, “Meşrutiyet Hatırları (1908-1918) “, Fikir Hareketleri, İstanbul 1933, sayı 118, s. 212-214 .
• Ziya Şakir, Mahmut Şevket Paşa, Akıl Fikir Yayınları, İstanbul 2011.