Old Van Cıty And Its Hıstory (Untıl 1915)

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 152 - 168, 30.03.2023

Rahmi Tekin

https://doi.org/10.21551/jhf.1269140

Cited By: 1

Öz

Van, the ancient and frontier city of Anatolia, was founded in BC as a settlement. It goes back to 4000 years. However, the first detailed information BC. IX. century, with the establishment of the Urartu State. According to the information obtained, the Urartian State created an advanced civilization under the conditions of that time.AD. VII. It was conquered by the Islamic armies, who raided the region from the south to the north, starting from the 19th century. During the Abbasid rule, some disturbances in the region were suppressed by force.XI. Since the beginning of the century, the Van Lake basin has become the place where the Turks, moving from the East to the West, congregate. After the 1071 Malazgirt victory, it became a military garrison of the Great Seljuk State.During the time of the Ahlat-Shahs (Armenian-Shahs) State, which was established in 1100, a large amount of development activities were carried out in the region. Van Great Mosque during this period, XII. century II.It is estimated that it was made by Sökmen.Ayyubids, Ilkhanids, Celayirs, AkKoyunlular and Kara Koyunlular, who ruled in the region afterwards, made important contributions to the region in terms of culture and art. Although the dominance of the Ottoman Empire was commemorated with the victory of Çaldıran in 1514, its permanent dominance was after 1548. The first beylerbeyi appointed to Van by the Ottoman State was Iskender Pasha on this date.When it came to 1915, the Armenians, who rebelled as a result of the provocation of the imperialist states, burned the city down. Van has become a large pile of debris that cannot be removed today.

Anahtar Kelimeler

Van, Urartu State, Van Great Mosque, Armenian Revolt

Eski Van Şehri ve Tarihi (1915’e Kadar)

Öz

Anadolu’nun kadîm ve serhat şehri olan Van, yerleşim yeri olarak MÖ. 4000 yıllarına kadar gider. Ancak ilk ayrıntılı bilgiler MÖ. IX. yüzyılda Urartu Devleti’nin kurulmasıyla elimize geçmektedir. Edinilen bilgilere göre, Urartu Devleti o zamanın koşullarında ileri seviyede bir medeniyet oluşturmuştur. MS. VII. yüzyıldan itibaren bölgeye Güneyden Kuzeye doğru akınlar düzenleyen İslâm orduları tarafından fethedilmiştir. Abbasî hâkimiyeti döneminde bölgedeki birtakım karışıklıklar güç kullanılarak bastırılmıştır. XI. yüzyılın başlarından itibaren Van Gölü havzası, Doğudan Batıya hareket eden Türklerin yığınak yaptıkları yer haline gelmiştir. 1071 Malazgirt zaferinden sonra da Büyük Selçuklu Devleti’nin askeri bir garnizonu haline gelmiştir. 1100 tarihinde kurulan Ahlat-Şahlar (Ermen-Şahlar) Devleti zamanında, bölgede büyük ölçüde imar faaliyetleri yapılmıştır. Van Ulu Camii bu dönemde, XII. yüzyılda II. Sökmen tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir. Daha sonra bölgede hüküm süren Eyyubiler, İlhanlılar, Celayirler, Ak Koyunlular ve Kara Koyunlular, bölgeye kültür ve sanat bakımından önemli katkılar sağlamışlardır. Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti her ne kadar 1514 Çaldıran zaferiyle anılsa da kalıcı hâkimiyeti 1548’den sonra olmuştur. Osmanlı Devleti tarafından, Van’a ilk atanan beylerbeyi bu tarihte İskender Paşa’dır. 1915’e gelindiğinde emperyalist devletlerin kışkırtması sonucu isyan eden Ermeniler, şehri yakıp yıkmışlardır. Van, halen günümüzde kaldırılamayan büyük bir enkaz yığını haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Van, Urartu Devleti, Van Ulu Camii, Ermeni İsyanı, Tuşpa

Kaynakça

• Ağaoğlu, S. (2003). Van merkez sancağındaki vakıflar XVI.-XVIII. yüzyıllar (Sosyal hayat ve eğitime katkıları) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Arvas, T. (2018). Sultan II. abdülhamid döneminde van vilayeti (Sosyal, ekonomik, idarî ve demografik yapı). (1. Baskı). Van Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Yayınları.
• Aslanapa, O. (1990). Türk sanatı. (1.Baskı). (Cilt I-II). Remzi Kitabevi.
• Cuinet, V. (1892). La turquie d’asie, geographie administrative statistique desciriptive et raisonnee de chaque province de l’asie mineure. (Cilt I-II).
• Erdoğan, S. (2007). Minua (Şamram) kanalı ve tariria bahçesi ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,1(36),11-24.
• Ergin¸ O. (1929). Türk şehirlerinde imaret sistemi. (1. Baskı). Cumhuriyet Matbaası.
• Mehmed Zıllî ibn-i Derviş (Evliya Çelebi). (1314) Evliya çelebi seyâhatnâmesi. IV, tâbi‘, neş. Ahmed Cevdet. Gelibolulu Mustafa Âlî. (2009). Künhü’l-ahbâr, (1. Baskı). (Cilt I). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• General Mayewski, (1330). Van bitlis vilayetleri askerî istatistikî, (Binbaşı Sadık Bey), Matba-i Amire Göyünç, N. (1996). Van. TDV islam ansiklopedisi. (1. Baskı). (Cilt XIII), 197-202.
• Haykıran, K. R. (2007). İlhanlı hükümdarı ebu sa‘id bahadır han zamanında doğu anadolu (1317-1335) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.
• İbni Nuh, (2003). Van tarihi. (1. Baskı). (Haz. Zeki Tekin). Ahenk Yayınevi.
• Kardaş, A. (2015). I. Dünya savaşı dönemi’nde van’ın işgali ve kurtuluşu (1915-1918). Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 176-12.
• Kılıç, O. (1997). XVI. ve XVII. yüzyıllarda van (1548-1648). (1. Baskı). Van Belediye Başkanlığı Yayınevi. Kılıç, S. (Ed.). (2006). Van 2006 kültür ve turizm envanteri I tarihsel değerler. (1. Baskı).
• Kuban, D. (1968). Anadolı-türk şehri tarihî gelişmesi, sosyal ve fizikî özellikleri üzerinde bazı gelişmeler. Vakıflar Dergisi, 7, 53-73.
• Mangaltepe, İ. (2009). Seyyahların gözüyle van (XIX. Yüzyıl). (1. Baskı). Yeditepe Yayınevi.
• Mirza Musa Han Tabâtabâî Ensârî, (1396). Zübdetü’l-vekâyi‘ târîh ve coğrafyâ-yı van, (1. Baskı). Nigâristân Yayın evi Tahran.
• Musalı, V. (2021). Rus belgelerine göre birinci dünya savaşı yıllarında anadolu’dan st. petersburg’a götürülmüş olan elyazması eserler. Kültür Türk Dili Ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi,3, 83-114.
• Nasr-ı Hüsrev, (1994). Sefernâme. (1. Baskı). (A. Tarzi), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi.
• Nizameddin Şâmî, (1987). Zafernâme, (N. Lugal Çev.). (1. Baskı). TTK.
• Özcan, T. (2008). Osmanlı şehirciliği ve vakıflar. selçukludan cumhuriyete şehir yönetimi, Edt, Erol Özvar, Arif Bilgin (İstanbul, TOBB Yayınları).
• Öztürk, Ş. (2019). Mimarlık planlama ve tasarımda akademik çalışmalar, (Eds.), Gordana Rovcanın - Hasan Babacan, Van Hüsrev Paşa Külliyesi İmaret Kazı Rölöve-Restitüsyon-Restorasyon Projesi Ve Onarım Çalışmaları, ( 3. Baskı s. 47-76).
• Payne, M. R. (2006). Urartu çiviyazılı belgeler kataloğu. (1. Baskı). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Peçev İbrahim Efendi, (1992). Peçevi tarihi. (Cilt I). (1. Baskı). Haz. Bekir Sıtkı Baykal, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Solak-zâde Mehmed Hemdemi Çelebi, (1989). Solak-zâde tarihi. (Cilt II). (1. Baskı). Haz. Vahid Çabuk. Kültür Bakanlığı.
• Sümer, F. (1992). Kara koyunlular (başlangıçtan cihan-şah’a kadar). (1. Baskı). (Cilt I). TTK.
• Talay, A. (2017). Bizim eller van. (2. baskı) Van Belediye Kültür ve Sosyal İşi Müd.
• Tarhan, M. T. (2011). Başkent tuşpa, urartu doğuda değişim. (1. baskı). Yapı Kredi Yayınları)
• Tekin, R. (2018). Türk tarihinde ahlat. (1 Baskı). Gece Yayınları.
• Toksoy, A. E. (1939). Doğunun tarihi beldesi: Van, Yarım Ay, S: 98.
• Tufan, H.(1949). Van’ın kurtuluşu. Van Sesi.
• Türk Yurdu, (1331). Yıl: 4, 8(12), s. 90.
• Uluçam, A. (2000). Ortaçağ ve sonrasında van gölü çevresi mimarlığı I van. (1. Baskı). Kültür Bakanlığı.
• Uzel, D. (1993). Kerhizler, Dünyada Van, 2.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı tarihi, (Cilt II). (1. Baskı). TTK.
• Van vilayeti salnamesi (1315). (S. Allahverdi, O. Güven Çev.). (1995)
• VGMA, defter no, 582/1.
• Yinanç, M. H. (1986). Akkoyunlular. (Cilt I). (1. Baskı). İA.
• Yinanç, M. H. (2009). Türkiye tarihi selçuklular devri. (Cilt I). (1. Baskı). TTK.