Tip 2 Diyabetli Hastaların ve Diyabetik Hastalara Bakım Veren Hemşirelerin Hastalığa Karşı Tutumları

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 22 - 35, 30.12.2022

Fatma Dinç Nimet Ovayolu

Öz

Amaç: Bu çalışma, Tip 2 diyabetli hastaların ve bu hastalara bakım veren hemşirelerin diyabete karşı tutumlarını değerlendirmek amacıyla, tanımlayıcı
olarak yapıldı.
Yöntem: Çalışmanın örneklemini bir kamu hastanesinin dahiliye ve endokrinoloji polikliniği ve servislerine başvuran ve güç analizi ile belirlenen 105 hasta ile, Tip 2 diyabetli hastalara bakım veren 105 hemşire oluşturdu. Çalışma 2021–2022 tarihleri arasında gerekli izinler alındıktan sonra gerçekleştirilmiş olup, veri toplama aracı olarak hasta ve hemşireler için oluşturulan soru formu ve Diyabet Tutum Ölçeği kullanıldı. Ölçek puan ortalaması >3 ise pozitif tutumu, ≤3 ise negatif tutumu ifade etmektedir.
Bulgular: Çalışmada hastaların Diyabet Tutum Ölçeği puan ortalamalarının negatif yönde olduğu (2,24±0,27), kadın hastaların Diyabet Tutum Ölçeği puan ortalamasının, erkeklerden anlamlı düzeyde yüksek bulunduğu belirlendi. Vardiyalı ve cerrahi kliniklerde çalışan hemşirelerin diyabet tutum ölçeği toplam puanlarının, gündüz ve dahili kliniklerde çalışan hemşirelerden anlamlı düzeyde yüksek olduğu ve hemşirelerin de tutumlarının negatif yönde
(2,19±0,33) olduğu saptandı.
Sonuç ve Öneriler: Hastaların özel eğitim ihtiyacı, kan glukoz kontrolü, komplikasyonlar ve ekip bakımına karşı tutum puanlarının hemşirelerden yüksek, hemşirelerin ise hasta uyumuna karşı tutum puanlarının hastalardan daha yüksek olduğu tespit edildi. Bu sonuçlar doğrultusunda hastaların ve hemşirelerin negatif tutumlarının iyileştirilmesi, pozitif tutumlarının desteklenmesi ile başarılı diyabet yönetimine katkı sağlanacağı düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Hasta, Hemşire Tutum, Tip 2 Diyabet

Kaynakça

• 1. Yanmış S. Diyabeti olan bireylerde hastalığa psikososyal uyumda hemşirenin rolü. ISAS2018-Kış- 2. Uluslararası Bilimsel Çalışmalarda Yenilikçi Yaklaşımlar Sempozyumu, 2018, Samsun.
• 2. IDF Diabetes Atlas 2019. (https://www.diabetesatlas.org/upload/resou rces/2019/IDF- _Atlas_9th_Edition_2019.pdf. ) Erişim tarihi: (10.03.2022).
• 3. Sivrikaya SK, Ergün S. Diyabet eğitimi ve hemşirenin rolü. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;2(2):25-36. https://dergipark.org.tr/en/pub/ahievransagli k/issue/65352/ 1006882
• 4. Kulak E, Berber B, Temel H, Kutluay SN, Yıldırım M, Dedeoğlu FN ve ark. Aile hekimliğine başvuran bireylerde tip 2 diyabet risk düzeyinin belirlenmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 2019;23(1):20-30. http://doi.org/10.15511/tahd.19.00120
• 5. Eyi S, Menekli T. Neuman sistemler modelinin diyabetli bireyin hemşirelik bakımında kullanımı. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;9(1):70-78.
• 6. Baykal A, Kapucu S. Tip 2 diabetes mellituslu hastaların tedavilerine uyumlarının değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2015;2:44-58.
• 7. Üstündağ Ş, Dayapoğlu N. Tip 2 diyabetli bireylerin hastalık yönetiminde karşılaştıkları engellerin değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2021;5(3):514- 533. https://doi.org/10.46237/amusbfd.918810.
• 8. Çelik SG. (2002) Tip 2 Diyabetli Hastaların Bakıma ve Tedaviye Yönelik Tutumlarının ve İyilik Hallerinin Belirlenmesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• 9. Kartal A, Özsoy SA. Tip 2 Diyabetli Hastalarda Planlı Eğitim Programının Sağlık İnancına ve Metabolik Kontrole Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2014: 1-15. https://dergipark.org.tr/en/pub/hunhemsire/is sue/7854/1033 82. 10. Korkmaz S. (2018) Tip II diyabetli hastalarda tedaviye uyumun yaşam kalitesine etkisinin incelenmesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. SANKO Üniversitesi.
• 11. Kavuncuoğlu E. (2020) Aile sağlığı merkezlerinde takip edilen diyabetli hastaların hastalığa karşı tutumları ve etkileyen faktörler. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Atatürk Üniversitesi.
• 12. Toraman K. (2019) İç hastalıkları kliniklerinde çalışan hemşirelerin diyabet farkındalığı ve diyabetli hastalara yaklaşımlarının incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi.
• 13. Elkoca A. (2010) Tıp 2 diyabet hastalarının hastalığa karşı tutumları ve problem alanları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi.
• 14. Özcan HŞ. (1999) Diyabetli Hastalarda Hastalığa Uyumu Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• 15. Güngen C, Ertan T, Eker E, Yaşar R, Engin F. Standardize Mini Mental Test’in Türk toplumunda hafif demans tanısında geçerlilik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi. 2002;13(4):273-281.https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/19471/
• 16. Babacan YG, Özçelı̇K UE, Kolukısa M, Işık AT, Gürsoy E, Kocaman G, Çelebi A. Eğitimsizler İçin Modifiye Edilen Mini Mental Testin (MMSE-E) Türk Toplumunda Alzheimer Hastalığı Tanısında Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi. 2016;27(1):41-6. https://turkpsikiyatri.com/Data/UnpublishedA rticles/2decer.pdf 17. Ustaalıoğlu S, Tan M. Tip 2 diyabetli hastaların bakım ve tedaviye yönelik tutum ve davranışlarının incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;6(4):12-20. https://dergipark.org.tr/en/pub/gumussagbil /issue/32215/35 7974
• 18. Shah VN, Kamdar PK, Shah N. Assessing the Knowledge, Attitudes and Practice of Type 2 Diabetes Among Patients of Saurashtra region, Gujarat. Int J Diabetes Dev Ctries. 2009;29(3):118-22. https://doi.org/10.4103/0973- 3930.54288
• 19. Rahaman KS, Majdzadeh R, Holakouie Naieni K, Raza O. Knowledge, Attitude and Practices (KAP) Regarding Chronic Complications of Diabetes Among Patients with Type 2 Diabetes in Dhaka. Int J Endocrinol Metab. 2017;15(3):12555. https://doi.org/10.5812/ijem.12555.
• 20. Aydoğan B, Aydın A, İnci MB, Ekerbiçer H. Tip 2 diyabet hastalarının hastalıklarıyla ilgili bilgi, tutum düzeyleri ve ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 2020;10:11-23. https://doi.org/10.31832/smj.7434555
• 21. Karbalaeifar R, Kazempour-Ardebili S, Amiri P, Ghannadi S, Tahmasebinejad Z, Amouzegar A. Evaluating the Effect of Knowledge, Attitude and Practice on Self-management in Patients with Type 2 Diabetes. Acta Diabetol. 2016;53(6):1015-1023. https://doi.org/10.1007/s00592- 016-0905-6
• 22. Al-Adsani AM, Moussa MA, Al-Jasem LI, Abdella NA, Al- Hamad NM. The Level and Determinants of Diabetes Knowledge in Kuwaiti Adults with Type 2 Diabetes. Diabetes Metab. 2009;35(2):121-128. https://doi.org/10.1016/j.diabet.2008.09.0 05
• 23. Niguse H, Belay G, Fisseha G. Self-care Related Knowledge, Attitude, Practice and Associated Factors Among Patients with Diabetes in Ayder Comprehensive Specialized Hospital, North Ethiopia. 2019;12(1):34. https://doi.org/10.1186/s13104-019-4072- z
• 24. Kartal A, Çağırgan G, Tığlı H, Güngör Y, Karakuş N, Gelen M. Tip 2 diyabetli hastaların bakım ve tedaviye yönelik tutumları ve tutumu etkileyen faktörler, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2008;7(4):223-230. https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/822 44/
• 25. Anderson RM, Fitzgerald JT, Funnel MM, Gruppen LD. The Third Version of the Diabetes Attitude Scale, Clinical Care. 1998;21(9):1403-1407 https://doi.org/10.2337/diacare.21.9.1403
• 26. Goudswaard AN, Stolk RP, Zuıthoff NP, DeValk HW, Rutten GE. Long-term Effects of Self-management Education for Patients with Type 2 Diabetes Taking Maximal Oral Hypoglycaemic Therapy: A Randomized Trial in Primary Care. Diabetic Medicine. 2004;21(5):491-496. https://doi.org/10.1111/j.1464- 5491.2004.01153.x.
• 27. Anderson RM, Funnel MM, Butler PM, Arnold MS, Fıtzgerald JT, Feste CC. Patient Empowerment. Results of a Randomized Controlled Trial. Diabetes Care. 1995;18(7):943-949. https://doi.org/10.2337/diacare.18.7.943.
• 28. Yağcı S. (2017) Tip 2 Diyabetli Hastaların Sağlık İnancı, Hastalık Tutumları ve Metabolik Kontrolün Değerlendirilmesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi (Danışman Doç. Dr. Elanur Yılmaz Karabulutlu).
• 29. Bani-issa W, Eldeirawi K, Al Tawil H. Perspectives on the Attitudes of Healthcare Professionals Toward Diabetes in Community Health Settings in United Arab Emirates. Journal of Diabetes Mellitus.2014;5(01):1. https://doi.org/10.4236/JDM.2015.51001
• 30. Anderson RM, Fitzgerald JT, Gorenflo DW, Oh MS. A Comparison of the Diabetes-Related Attitudes of Health Care Professionals and Patients. Patient Education and Counseling. 1993;21(1- 2):41-50. https://doi.org/10.1016/0738- 3991(93)90058-5
• 31. Gagliardino JJ, González C, Caporale JE. The Diabetes- Related Attitudes of Health Care Professionals and Persons with Diabetes ın Argentina. Revista Panamericana de Salud Publica. 2007;22:304-307. https://doi.org/10.1590/S1020- 49892007001000002
• 32. Kenealy T, Arroll B, Kenealy H, Docherty B, Scott D, Scragg R, Simmons D. Diabetes Care: Practice Nurse Roles, Attitudes and Concerns. Journal of Advanced Nursing, 2004;48(1):68-75. https://doi.org/10.1111/j.1365- 2648.2004.03173.x
• 33. Sharp LK, Lipsky MS. The Short-Term İmpact of Continuing Medical Education Program on Providers- Attitudes Toward Treating Diabetes. Diabetes Care. 1999;22:1929-32. https://doi.org/10.2337/diacare.22.12.1929
• 34. Gagliardino JJ, Jadzinsky MN, Alvariñas JH, Fabiano A, de Sereday M, Sinay IR. Training Program for General Practitioners (PROCAMEG): Preliminary Results, Diabetes Res Clin Practice. 2000;50(2):1. https://doi.org/10.1016/j.diabres.2018.09.00 8
• 35. Muhlhauser I, Berger M. Patient Education-Evaluation of a Complex İntervention. Diabetologia. 2002;45:1723- 1733. https://doi.org/10.1007/s00125-002- 0987-2