Sokollu Ferhad Paşa Evkâfı

Year 2022, Volume: 4 Issue: 2, 352 - 379, 30.12.2022

Musa Sezer

Abstract

Sokollu Mehmed Paşa’nın memleketi Sokol köyünden ve onun amcaoğlu olan Ferhad Paşa, önemli görevlerde bulunmuş bir Osmanlı devlet adamıdır. Ulufecibaşılık ile başlayan devlet hizmeti Klis ve Bosna sancakbeylikleri ile devam etmiştir. Bosna sancağının beylerbeylik haline getirilmesiyle birlikte Bosna’nın ilk beylerbeyi olmuştur. Mehmed Giray’ın isyanı üzerine Kefe’ye gitmiş ve daha sonra tekrar Bosna beylerbeyine atanmıştır. Ferhad Paşa, son görevi olan Budin beylerbeyliği esnasında şehit edilmiştir.
Ferhad Paşa’nın Osmanlı Devleti’ne yaptığı hizmetler askerî ve idarî alanlarla sınırlı değildir. Memleketinde yaptığı vakıflar ile dinî, iktisadî, sosyal, kültürel, eğitim ve bayındırlık alanlarına da katkılar sağladığı görülmektedir. Böylece yetişmesinde emeği geçen toprakların insanlarına bir nebze olsun borcunu ödeme fırsatı bulmuştur. Bu çalışmada Sokolluzâde Ferhad Paşa’nın vakıfları Slovakya’da Bratislava Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunan vakfiyesinden yararlanarak ayrıntılı bir şekilde incelenecektir. Söz konusu vakfiye esas alınmakla birlikte, vakfiyenin Hüsrev Bey Kütüphanesi’ndeki nüshası ile karşılaştırması da yapılacaktır. Bu çalışma ile vüzera vakıflarının birden fazla nüshası olan vakfiyelerine bir örnek verilerek Osmanlı vakıf hayatına bir katkı sağlanmış olunacaktır.

Keywords

Sokollu, Ferhad Paşa, Bosna, Klis, Vakıf, Vakfiye.

The Foundations of Sokollu Ferhad Pasha

Abstract

Ferhad Pasha, who is from the village of Sokol, the hometown of Sokollu Mehmed Pasha, and his uncle's son is an Ottoman statesman who held important positions. The state service, which started with ulufecibaşılık, continued with Klis and Bosnia sanjakbeyliks. He became the first governor of Bosnia after the Bosnian sanjak became a beylerbeylik. Upon Mehmed Giray's rebellion, he went to Kefe and was later appointed to the Bosnian governorship again. Ferhad Pasha was martyred during his last duty as the governor of Budin.
The services of Ferhad Pasha to the Ottoman State are not limited to military and administrative fields. It is seen that he also contributed to the fields of religious, economic, social, cultural, education and public works with the foundations he made in his hometown. Thus, he had the opportunity to pay his debt to the people of the lands who contributed to its upbringing. In this study, the foundations of Sokolluzâde Ferhad Pasha will be examined in detail by making use of his waqfiye in the Bratislava University Library in Slovakia. However the aforementioned waqfiye is based, a comparison of the waqfiye copy in the Hüsrev Bey Library will also be made. With this study, some contribution will be made to the Ottoman foundation life by giving an example of a waqfiye that has more than one copy of the vüzera (viziers) waqfiyes.

Keywords

Sokollu, Ferhad Pasha, Bosnia, Klis, Foundation, Waqfiye

References

• I. Arşiv Belgeleri
• 1. Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• İbnülemin-Askeriye, BOA. İE.AS. 1-66, 2-103, 2-119, 2-136, 2-150, 25-2287, 26-2301, 26-2310.
• Mühimme Defteri, BOA. A.DVNS.MHM.d. 9, 21, 24, 25, 53, 58, 59.
• 2. Bratislava Üniversitesi Kütüphanesi-Basagiç İslam El Yazmaları Koleksiyonu (Univerzitná Knižnica v Bratislave-Bašagićova zbierka islamských rukopisov) TF 125.
• II. Kaynak, Müracaat, Araştırma ve İnceleme Eserler
• Afyoncu, Erhan, “Buk‘a”, DİA, C.37, İstanbul 2009, ss.354-357.
• Bosna-Hersek Vakfiyeleri, C.1, Ed. Mevlüt Çam, Rahman Ademi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2016.
• Buhârî, Sahih-i Buhârî, Haz. Mehmet Sofuoğlu, C.1, Ötüken Yayınları, İstanbul 1989.
• Çelik, Sıtkı, 21 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil-Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1997.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, 18. Baskı, Ankara 2001.
• Emecen, Feridun, “Banaluka”, DİA, C.5, İstanbul 1992, ss.49-51.
• Eyice, Semavi, “Ferhad Paşa Külliyesi”, DİA, C.12, İstanbul 1995, ss.386-387.
• İbrahim Peçevî, Peçevî Tarihi, Günümüz Türkçesine Çev. Murat Uraz, Neşriyat Yurdu, C.I, II, İstanbul 1968.
• İpşirli, Mehmet, “Buk‘a”, DİA, C.6, İstanbul 1992, ss.386-387.
• Korić, Elma, “Pratnja bosanskog sandžakbega Ferhad-bega Sokolovića (Bosnalı Sancakbeyi Ferhad Paşa’nın Yönetimi)”, Prilozi za Orijentalnu Filologiju, 61/2011, Sarajevu 2012, ss.351-368.
• _________, “Uloga Ferhadbega Sokolovića u Utvrđivanju Granica Između Osmanskog Carstva i Mletačke Republike Nakon Završetka Kiparskog Rata 1573. Godine (1573 Kıbrıs Savaşı’ndan Sonra Osmanlı İmparatorluğu ile Venedik Cumhuriyeti Arasındaki Sınırın Kurulmasında Ferhad Bey Sokoloviç’in Rolü)”, ANALI GHB (ANALI Gazi Husrev-Begove Biblioteka), 19/33, Sarajevu 2012, ss.133-144.
• Kur’ân-ı Kerîm, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, (Sad. Mustafa Özel), Seda Yayınları, İstanbul 2012.
• Naîmâ Mustafa Efendi, Târih-i Naîmâ, Haz. Mehmet İpşirli, TTK., C.III, Ankara 2014.
• Oruç, Hatice, “15. Yüzyılda Bosna Sancağı ve İdari Dağılımı”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), C.18, S.18, Ankara 2005, ss.249-271.
• Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî (971-1003/1563-1595) I, Haz. Mehmet İpşirli, TTK. Yayınları, Ankara 1999.
• Yüce, Oğuzhan, 59 Numaralı Mühimme Defterinin Özetli Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum 2007.
• Zararsız, Abdullah, “Osmanlı Kroniklerinde Sokollu Mehmed Paşa ve Sokoloviç Ailesi”, Mediterranean Journal of Humanities, S.XI(2021), ss.321-354.
• IV. İnternet Kaynakları
• http://digitalna.kniznica.info/zoom/66916/view?search=Ottoman&page=48&p=separate&view=0,1366,1929,1527 (Erişim Tarihi: 17.06.2022)
• https://www.google.com/maps (Erişim Tarihi: 10.08.2022)
• http://www.kuran.com/hadisler/turkce/mescidler-bolumu (Erişim Tarihi: 06.09.2022)
• http://miruhbosne.com/ferhad-beg-sokolovic-ono-sto-je-gazi-husrev-beg-za-sarajevo-to-je-ferhad-beg-za-banju-luku/ (Erişim Tarihi: 08.09.2022)
• https://www.gzt.com/cins/banya-lukanin-gulu-ferhad-pasa-camii-3367450 (Erişim Tarihi: 08.09.2022)