2024 Programına Göre Hazırlanan İlkokul 1. Sınıf Hayat Bilgisi Ders Kitabının Çevre Eğitimi Bakımından İncelenmesi

Year 2024, Volume: 7 Issue: 2, 140 - 172, 31.12.2024

Salih Ceylan , Ramazan Peker

https://doi.org/10.47503/jirss.1577998

Abstract

Bu araştırmanın amacı 'Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli' kapsamında 2024-2025 eğitim öğretim yılından itibaren uygulamaya konan ve 2024 Hayat bilgisi ders programına göre hazırlanmış 1. Sınıf Hayat Bilgisi Ders Kitabının çevre eğitimi açısından analiz edilmesidir. Bu amaca bağlı olarak, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması yönteminin kullanıldığı araştırmada veriler doküman analiziyle toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz yöntemi uygulanmış ve elde edilen bulgular ayrı başlıklar altında açıklanarak sunulmuştur. Araştırma sonucunda programda yer alan öğrenme çıktılarının yaklaşık üçte birinin çevre eğitimi ile ilişkili olduğu; çevre ile ilgili öğrenme çıktılarına beş öğrenme alanında yer verildiği; çevre ile ilgili en çok 'Bilgi Kutusu', 'Uzun/Kısa Cevaplı Sorular', 'Görsel Okuma' ve 'Boşluk Doldurma' etkinliklerine; en az 'Gezi', 'Poster Oluşturma', 'Broşür Oluşturma' ve 'Soru Oluşturma' etkinliklerine yer verildiği; Çevre eğitimiyle ilgili etkinlik ve içeriğe en çok 'Doğa ve Çevre' öğrenme alanında ve 'Atma, Yazık Olur!' alt konusunda yer verildiği ortaya çıkmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda Hayat Bilgisi 1. sınıf ders kitabıyla ilgili önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Çevre Eğitimi, Hayat Bilgisi Dersi, Ders Kitabı

Ethical Statement

Etik kurul izni gerektirmemektedir.

Examination of the Primary School 1st Grade Life Sciences Textbook Prepared According to the 2024 Program in Terms of Environmental Education

Abstract

The purpose of this research is to analyze the Primary School 1st Grade Life Science Course Book, which has been put into practice since the 2024-2025 academic year within the scope of the 'Turkey Century Education Model' and prepared according to the 2024 Life Science course curriculum, in terms of environmental education. Depending on this purpose, the data was collected by document analysis in the research where the case study method, one of the qualitative research methods, was used. Descriptive analysis method was applied to analyze the data and the findings were explained and presented under separate headings. As a result of the research, approximately one-third of the learning outcomes in the program are related to environmental education; environment-related learning outcomes are included in five learning areas; 'Information Box', 'Long/Short Answer Questions', 'Visual Reading' and 'Fill in the Blank' activities mostly related to the environment; at least 'Tourism', 'Poster Creation', 'Brochure Creation' and 'Question Creation' activities were included; The most activities and content related to environmental education are in the 'Nature and Environment' learning area and 'Don't Throw It Away!' It was revealed that it was included in the sub-topic. In line with the findings, suggestions were made about the Life Science 1st grade textbook.

Keywords

Environmental Education, Life Sciences Course, Textbook

References

• Abraham, M.R.,Grzybowski, E.B., Renner, J.W. ve Marek, E.A. (1992). Understanding and misunderstandings of eighth graders of five chemistry concepts found in textbooks. Journal of Research in Science Teaching, 29, 105–120.
• Akınoğlu, O. ve Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (30), 5-29.
• Alagoz, B. ve Akman, O. (2016). A study towards views of teacher candidates about national and global environmental problems. International Journal of Research in Education and Science (IJRES), 2(2), 483-493.
• Alım, M. (2006). Avrupa Birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu EducationJournal, 14(2), 599-616.
• Altikolatsi, E.; Karasmanaki, E.; Parissi, A.; Tsantopoulos, G. (2021). Exploring the factors affecting the recycling behavior of primary school students. World, 2, 334–350. https://doi.org/10.3390/world2030021
• Andersson-Bakken, E.,Jegstad, K. M., ve Bakken, J. (2020). Textbook tasks in the Norwegian school subject natural sciences: what views of science do they mediate? International Journal Of Science Education, 42(8), 1320-1338.
• Aslan, S. ve Bulut, B. (2021). 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde etkinlik temelli öğretimin kullanılmasının öğrencilerin çevresel okuryazarlık düzeylerine etkisi. Turkish Journal of Educational Studies, 8(1), 85-108.
• Atasoy, E. (2019). İnsan-doğa etkileşimi ve çevre için eğitim. Sentez Yayıncılık.
• Aykaç, N. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi Sinop ili örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 113-126.
• Bahar, M., Erdaş, E. ve Özel, R. (2013). İlköğretim hayat bilgisi programında çevre eğitimi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
• Barreto, M. L. (2004). The globalization of epidemiology: critical thoughts from Latin America. International Journal of Epidemiology, 33(5), 1132-1137.
• Batmaz, O. (2022). Sınıf öğretmenlerinin gözünden Hayat Bilgisi ders kitapları. TEBD, 20(2), 342-367. https://doi.org/10.37217/tebd.1047431
• Bayrak, B. (2023). İlköğretim öğretim programlarındaki çevre eğitiminin çevre etiği felsefesine göre analizi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 19(2), 288-311. https://doi.org/10.17244/eku.1282729
• Bingölbali, E. ve Özdiner, M. (2022). İlkokul ve ortaokul matematik ders kitabı etkinliklerinin gerçek hayatla ilişkilendirme açısından incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 45-65.
• Bozkurt, Y. (2012). Çevre sorunları ve politikaları. Ekin Yayınevi.
• Çimen, O. ve Yılmaz, M. (2012). İlköğretim öğrencilerinin geri dönüşümle ilgili bilgileri ve geri dönüşüm davranışları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 63-74.
• Demir, E. ve Yalçın, H. (2014). Türkiye’de çevre eğitimi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 7(2), 7- 18.
• Demirkaya, H., Mutlu, M. ve Uşak, M. (2003). 4mat Öğretim Sistem Modeli’nin çevre eğitimine uygulanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 68-82.
• Demirkaya, H. (2006). Çevre eğitiminin Türkiye'deki coğrafya programları içerisindeki yeri ve çevre eğitimine yönelik yeni yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 207-222.
• Doğanay, H. (1991). Demografya-nüfus bilimi. Atatürk Üniversitesi.
• Dündar, R. ve Kızık, M. M. (2022). Investigation of the place of environment in life studies program lesson in the context of ecological literacy, environmental education and sustainable development-oriented education, Inonu University Journal of theFaculty of Education, 23(3), 1954-1974. https://doi.org/10.17679/inuefd.1146730
• Engdahl, I. ve Rabušicová, M. (2011). Children‟s voices about the state of the earth. International Journal of Early Childhood, 43(2), 153- 176. https://doi.org/10.1007/s13158-011-0031-0
• Erten, S. (2006). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı, 65/66(25), 1-18.
• Ertürk, H. (2012). Çevre bilimleri. Ekin Yayınları.
• Ertürk, R. (2017). Environmental problems of the primary school students and perceptions for environmental education. İnönü University Journal of theFaculty of Education, 18(3), 12-24. https://doi.org/10.17679/inuefd.354142
• Ewert, A., Place, G., ve Sibthorp, J. (2005). Early-life outdoor experiences and an individual's environmental attitudes. Leisure Sciences, 27(3), 225-239.
• Fien J. ve. Tilbury, D. (2002). “The global challenge of sustainability,” in Education and Sustainability: Responding to the Global Challenge, D. Tilbury, R. Stevenson, J. Fien, and D. Schreuder, Eds. Cambridge, UK: IUCN, pp. 1–12
• Gülersoy, A. E., Dülger, İ., Dursun, E., Ay, D. ve Duyal, D. (2020). Nasıl bir çevre eğitimi? Çağdaş yaklaşımlar çerçevesinde bazı öneriler. Turkish Studies, 15(5), 2357-2398. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44074
• Güneş, F. (2017). Alıştırmalardan etkinliklere: Eğitimdeki gelişmeler. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 103-120.
• Güven, S. (2010). İlköğretim hayat bilgisi dersi ders ve öğrenci çalışma kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156).
• Hadar, L. L. (2017). Opportunities to learn: Mathematics textbooks and students’ achievements. Studies in Educational Evaluation, 55, 153–166. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2017.10.002
• Haggarty, L. ve Pepin, B. (2002). An Investigation of mathematics textbooks and their use in english, french and german classrooms: who gets an opportunity to learn what? British Educational Research Journal, 28(4), 567–590. http://www.jstor.org/stable/150144
• Kalender, B., Kabapınar, Y. ve Urfalıoğlu, K. (2023). An Investigation into 2005 and 2018 Life Studies Textbooks in the context of Learning Approaches: How do Classroom Teachers Interpret the Change?. Egitim ve Bilim, 48(214), 149-175.
• Kahn, P. H. J. (1999). The Human Relationship with nature: Development and Culture. MA:MITPress.
• Karatekin, K. (2011). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Kocataş, A. (2014). Ekoloji ve Çevre Biyolojisi. 13. Baskı. Dora Yayıncılık.
• Landrigan, P. J. ve Goldman, L. R. (2011). Children’s vulnerability to toxic chemicals: a challenge and opportunity to strengthen health and environmental policy. Health Affairs, 30(5), 842-850.
• Moore, D. W.,Moore, S. A., Cunningham, P. ve Cunningham, J. (2006). Developing readers and writers in the content areas(5th ed.). Pearson/Allynand Bacon.
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı) (2021). Ders Kitaplarını Değerlendirme Raporu (Öğretmen Görüşleri). İzleme ve Değerlendirme Daire Başkanlığı, Ankara.https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_04/15195856_derskitaplarini_degerlendirmeraporu_ogretmengorusleri_2021.pdf (Eylül 10, 2024)
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (2024a). Hayat bilgisi dersi öğretim programı (1, 2, ve 3. Sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/ (Eylül 10, 2024)
• MEB (Milli Eğitim Bakanlığı). (2024b). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Öğretim Programları Ortak Metni. https://tymm.meb.gov.tr/ortak-metin
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative Researchand Case Study Applications in Education. Revised and Expanded from" Case Study Research in Education.". Jossey-Bass Publishers, 350 SansomeSt, San Francisco, CA 94104.
• Miser, R. (2010). Çevre eğitimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Mezunları Derneği Yayınları.
• Nadal, M.,Rovira, J., Díaz-Ferrero, J., Schuhmacher, M. ve Domingo, J. L. (2016). Human exposure to environmental pollutants after a tire landfill fire in Spain: Health risks. Environment international, 97, 37-44.
• Okeeffe, L. (2013). A framework for textbook analysis. International Review of Contemporary Learning Research, 2(1), 1–13.
• Önal, H., Kaya, N., ve Çalışkan, T. (2019). Çevre Eğitiminde Sıfır Atık Politikası Ve Mevcut Ders Kitaplarındaki Görünümü (Hayat Bilgisi 2. Sınıf Ders Kitabı). Milli Eğitim Dergisi, 48(221), 123-140.
• Öz-Aydın, S., Ekersoy, S. ve Özkan, B. (2022). Türkiye’de eğitim ve öğretim programları, çevre okuryazarlığının gerçekleştirilmesini ne kadar desteklemektedir? Yaşadıkça Eğitim, 36(1), 66–89. https://doi.org/10.33308/26674874.2022361354
• Paraskevopoulos, S., Padeliadu, S. ve Zafiropoulos, K. (1998). Environmental knowledge of elementary school students in greece. The Journal of Environmental Education, 29(3), 55–60. https://doi.org/10.1080/00958969809599119
• Peker, R. (2020) İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin çevre algıları ile çevreye yönelik tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Burdur.
• Seyis, N. K. (2010). Türkiye’de ilköğretim programlarında çevre için eğitimin yeri ve önemi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Şahan, H. H. (2000). Sosyal Bilgiler Dersinin Bilimsel Davranışları Kazandırma Yönünden Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir.
• Şahin, K. (2021) Çevre eğitimi ve Türkiye’deki ilköğretim okullarının çevre eğitimine ilişkin müfredatlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Kırıkkale.
• Şahin, M. 2009, Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze Türkiye’de Hayat Bilgisi Ders Programlarının Gelişimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/8, 402-410.
• Şara Hürsoy, P. ve Bıyık, M. (2022). İlkokul Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programlarında Çevre Kavramının Değişimi ve Gelişimi (2009-2018)*. International Journal of Active Learning, 7(1), 59-83.
• Tanrıverdi, B. (2009). Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 34(151).
• Türküm, A. S. (1998). Çağdaş toplumda çevre sorunları ve çevre bilinci. Çağdaş Yaşam Çağdaş İnsan. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi İlköğretim Öğretmenliği Lisans Tamamlama Programı, Eskişehir, 165- 181.
• UNESCO, T. D. (1978). Intergovernmental conference on environmental education. Final Report.
• Ünal, S., Mançuhan, E. ve Sayar, A. A. (2001). Çevre; bilinci, bilgisi ve eğitimi. Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Matbaası.
• Ütkür, N. (2018). Examination of activities in the primary school life sciences textbooks in Turkey. European Journal of Education Studies, 4(9). https://doi.org/10.5281/zenodo.1295859
• Yıldız, N., ve Taş, A. M. (2015). Hayat bilgisi 1, 2 ve 3. Sınıf programı ile ders kitaplarının yer temelli eğitim açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi(5), 273-284.
• Yirik, F. (2020). Hayat bilgisi ve fen bilimleri ders kitaplarının çevre kazanımları açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Antalya.