Türkiye’de Tasarruf, Yatırım, Cari Açık ve Büyüme: 1980-2014 Dönemi Üzerine Bir Nedensellik İlişkisi Analizi

Year 2016, Volume: 7 Issue: 1, 273 - 300, 01.12.2016

Ayşe Durgun Kaygısız Dilek Göze Kaya Levent Kösekahyaoğlu

Abstract

Ekonomideki iç dengenin sağlanabilmesi için yatırım tasarruf eşitliğinin sağlanması gerekmektedir. Fakat ülkemizde tasarruf miktarı, yatırımların altında kalmakta ve tasarruf açığı ortaya çıkmaktadır. Böyle bir durumda tasarruf miktarındaki yetersizliği giderebilmek için dış kaynak kullanımına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu durumda yerli paranın değerlenmesine yol açarak, ülkenin rekabet gücünü düşürmekte ve cari açık oranını arttırmaktadır. Ayrıca bu durum ülkenin dışa bağımlılığını ve dışa açıklığını arttırarak krizlere karşı duyarlılığını yükseltmektedir.Çalışmamızda Türkiye’nin makro değişkenlerinden olan cari denge, tasarruflar, yatırımlar ve büyüme arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Yapılan çalışmanın ekonometrik analiz kısmında 1980-2014 yılları arasındaki yıllık veriler kullanılarak bahsi geçen serilerin GSYH’ya oranları alınmıştır. Seriler arasındaki nedensellik ilişkisine bakılmadan önce Phillips Peron birim kök analizi yapılarak serilerin durağanlığı test edilmiştir. Buna göre büyüme ve cari denge serileri seviyede durağan iken, tasarruf ve yatırım serileri birinci farkında durağan hale gelmektedir. Farklı seviyelerde durağan olan değişkenler için Toda-Yamamoto, aynı seviyede durağan olanlar için standart Granger Nedensellik analizi uygulanmıştır. Elde ettiğimiz sonuçlarımıza göre büyüme, tasarruf ve yatırımlar arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi tespit edilmemiştir. Buna karşın büyüme, tasarruf ve yatırımlardan cari dengeye doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Elde ettiğimiz bulgular, Türkiye’de cari açığın yüksek büyüme dönemlerinde hızla arttığı tezini desteklemektedir.

Keywords

Tasarruf, yatırım, cari açık, büyüme, nedensellik analizi

Savings, Investment, Current Deficit And Growth In Turkey: A Causality Anaysis For 1980-2014 Period

Abstract

It is necessary to ensure investment saving equality in order to provide an internal economic balance. However, the amount of total savings in Turkey is well under the amount of total investment, therefore the saving gap problem arises. In such circumstances, it is essential to use external resources to resolve the saving inadequacy. This issue results in over valuation of domestic currency, reduces competitiveness of the country and increases current deficit. Additionally, saving inadequacy increases foreign source dependency and current deficit which may raise sensitivity of the economy to financial crises. Our work analyse the relationship between current balance, savings, investment and growth which are the most important macroeconomic variables in Turkey. We use annual data for 1980-2014 period and consider the ratio of these important variables’ series to GDP. Before we examine the causality relation between the series, we first test stationarity of these series by using Philips Peron unit root analysis. According to the unit root test results, while growth and current balance series are stationary at level, savings and investment series are stationary at first difference. We apply Toda-Yamato test for the variables which are stationary at different levels, however standard Granger Causality analysis is used for the variables which are stationary at same level. Our findings suggest that there is no causality among growth, savings and investment. However, we find a unidirectional causality running from growth, savings and investment to current balance. This finding supports the view that Turkey’s current deficit significantly increases during high economic growth periods.

Keywords

Saving, investment, the current account deficit, growth, causality analysis

References

• ALICI, A. (2007). Para Talebi – Para Politikası İlişkisi: Türkiye İçin Eş- Bütünleme Analizi. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. Cilt: 21, Sayı: 1, 75-87.
• ALPER, A. M. (2011). Reel ve Nominal Şokların Reel ve Nominal Döviz Kurları Üzerindeki Etkileri: Türkiye Örneği. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar. Cilt:5, Sayı:1, 35-71.
• ALTUNÖZ, Utku. (2013). Türkiye’de Banka Kredi Kanalının Etkinliği Üzerine Ampirik Bir Çalışma: Kredi Tayınlaması. Akademik Bakış Dergisi. S. 37, 1-20.
• BARIŞ, S. ve N. UZAY. (2015). Yurtiçi Tasarruflar ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, 119-151.
• BERKE B., D. TEMİZ ve E. KARAKURT. (2015). Üçüz Açık ve Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, İİBF Dergisi, 10(2), 67- 89.
• BOLATOGLU, N. (2003). Türkiye'de Yurtiçi Yatırım ve Yurtiçi Tasarruf Oranları Arasındaki İlişki. Ekonomik Yaklaşım, Cilt: 16, Sayı: 56, 19- 32.
• BOZKURT, H. (2008). Türkiye’de Şimdiki Haliyle Cari Açık-Tasarruf İlişkisi. Bigpara, http://ekolobi,tr,gg/-cari-acik-_-tasarruf-iliskisi,htm (Erişim Tarihi: 08.07.2015).
• ÇETİN, M., F. ŞEKER. (2013). Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve İhracat İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir Nedensellik Analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, C.8, S.(1), 121-142.
• ÇİL YAVUZ, N. (2006). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Testi: Yapısal Kırılma ve Nedensellik Analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7 (2), 162-171.
• ÇOLAK, Ö. F. ve H. ÖZTÜRKLER. (2012). Tasarrufun Belirleyicileri: Küresel Tasarruf Eğiliminde Değişim ve Türkiye'de Hanehalkı Tasarruf Eğiliminin Analizi. Bankacılar Dergisi, Eylül, 1-43.
• DEĞİRMEN, S. ve A. ŞENGÖNÜL. (2012). Türkiye’de Net Özel Tasarruf - Yatırım Açığının Belirleyicileri, Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni 2012/114 DÜNYA BANKASI, World Development Indicators, (2014), http://data.worldbank..org/sites/default/files/wdi-2014-book.pdf, (Erişim Tarihi: 08.07.2015).
• EDWARDS, S. (2001). “Does the Current Account Matter?”, NBER Working Paper, No, 8275.
• ERKILIÇ, S. (2006)., Türkiye’de Cari Açığın Belirleyicileri, TCMB Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara.
• GÖÇER, İ., S. ALATAŞ ve O. PEKER, (2013). Yatırım-Tasarruf İlişkisi: OECD Ülkeleri İçin Yeni Nesil Panel Eşbütünleşme Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayısı, 59-78.
• GRANGER, C. W. J. ve NEWBOLD, P., (1974). SpuriousRegressions in Econometrics,” Journal of Econometrics. 2 (2): 111-120.
• GRANGER, C. W. J., (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Modelsand Cross-spectral Methods. Econometrica, Vol.37, No.3, 424-438.
• GUJARATI, D. N. (1995). Basic Econometrics, McGrawHill, Literatür Yayıncılık, Third Edition.
• GUJARATI, D. N. (2004). Basic Econometrics, McGrawHill, Literatür Yayıncılık, Fourth Edition. KAR, M. (2015). Türkiye’nin Kronik Tasarruf Yetersizliği. http://www,aljazeera,com,tr/gorus/turkiyenin-kronik-tasarruf- yetersizligi, (Erişim Tarihi: 08.07.2015).
• KARANFİL, M. (2014). Türkiye Ekonomisinde Tasarruf Açığı Sorunu: Zaman Serisi Analizi. Journal Of Entrepreneurship And Development. Volume 9 - Number 2, 1-18
• KIVILCIM M. Ö. ve A. GÜNAY. (2012). Türkiye’de Özel Tasarrufları Belirleyen Unsurları, Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni 2012/109. KORKMAZ E., (2013). Cari http://www,esfenderkorkmaz,com/konferanslari-ve-paneller/cari-acik- yonetilebilir-mi,html, (Erişim Tarihi: 09.07.2015). Mi?
• MANGIR, F. ve H. M. ERTUĞRUL. (2012). Sermaye Hareketliliği, Tasarruf ve Yatırım İlişkisi: Türkiye Örneği. iktisat İşletme ve Finans, Cilt: 27, Sayı: 317, 61-87.
• ÖZMEN, E. (Ekim 2004). Current Account Deficits, Macroeconomic Policy Stance and Governance: An Empirical Investigation. METU-ERC Working Papers in Economics, 04/14.
• PHILLIPS, P.C.B. ve PERRON, P. (1988). Testing for A Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75, 335-346.
• PHILLIPS, P. C. B. ve S. OULIARIS. (1990). Asymptotic Properties of Residual Based Tests for Cointegration. Econometrica. 58(1), 165-193.
• TELATAR, E. (2011). Türkiye’de Cari Açık Belirleyicileri ve Cari Açık- Krediler ilişkisi. Bankacılık Dergisi, Sayı: 78, 22-34.
• TODA, H. Y. ve T. YAMAMOTO. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes. Journal of Econometrics, V. 66, N.1, 225-250.
• UYSAL, Y. (2015). Türkiye’de Tasarruf Açığı ve Arka Planı Üzerine Değerlendirmeler http://Kisi.Deu.Edu.Tr/Yasar.Uysal/Site/Raporlar/Turkiyedetasarrufacik arkaplan.Html, (Erişim Tarihi:18.06.2015). Raporlar.
• WYPLOSZ, C. (2001). “How Risky is Financial Liberalization in theDevelopingCountries?”, https://faculty.fuqua.duke.edu/~charvey/Spur/Wyplosz_How_risky_is.p df, (2.05.2015).
• YENTÜRK, N. (2003). Birikimin Kaynakları. Köse, A., Şenses, F. ve Yeldan, E., içinde, İktisadi Kalkınma, Kriz ve İstikrar, Oktar Türel'e Armağan, İletişim Yayınları, İstanbul.
• YÜKSELER, Z. (2013). Yatırım-Tasarruf Dengesi Türkiye Uygulaması ve Sorunlar, http://www.researchgate.net/publication/258808662, (Erişim Tarihi:11.05.2015).