Mukaddime’ye Giriş: Kahır ve Şiddete Dayalı Siyasetin Yükseliş ve Düşüşü

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 2, 71 - 112, 01.12.2015

Muhsin Altun

Öz

Bu çalışma, İbn Haldun’un sosyal-siyasal olguların ardında yatan nedenselliklerin keşfine yönelik olarak geliştirdiği yöntemin başlıca özelliklerini göstermeyi amaçlamaktadır. Düşünürün bu yöntemi döneminin sosyal-siyasal ortamına nasıl uyguladığını iyice anlayabilmek için, yöntemin üzerinde yükseldiği dörtlü kavram setinin kavranması gerekir: Dünyanın meskûn yerlerinin insan toplulukları tarafından fiziksel, siyasal ve ekonomik açılardan inşasına gönderme yapan ‘Umran’ (1), basitçe bireylerle topluluk arasındaki kabile ve/veya akrabalık bağlarına gönderme yapan ‘Asabiyet’ (2), ‘bedevi ve hazari’ siyasal örgütlenmelerin karşıtlığı (3) ve merkezi-evrensel bir siyasal yapı olarak devlete gönderme yapan ‘Mülk’ (4). Bu kavramlar, ‘Giriş’ anlamına gelen Mukaddime’de ekonomik belirlenimcilik üzerinden geçim sistemlerine yapılan göndermelerle detaylandırılır ve analiz edilir.Çalışma, söz konusu kavramların özellikle insan toplumlarının adem-i merkezi siyasal yapılardan merkezi-hiyerarşik siyasal yapılara geçişleri bağlamında açıklanmasında modern antropolojik kanıtları Mukaddime’dekilerle birleştirmeyi de denemektedir.

Anahtar Kelimeler

İbn Haldun, Mukaddime, Asabiyet, Umran, Mülk, Siyasal Yozlaşma

An Introduction to the Muqaddimah: The Rise and fall of the Overwhelming and Violent Politics

Öz

This article aims to demonstrate the main features of the methodology introduced by Ibn Khaldun in discovery of the law of causality behind social-political phenomena. To better understand how he applied this methodology to the social-political sphere of his day, four conceptual pillars above which it rises need to be conceived: ‘Umran’ which refers to physical, political and economic construction of the inhabited regions of the world by human gatherings (1), ‘Asabiyah’ which simply refers to tribal and/or kinship ties between individuals and community (2), dichotomy of primitive (bedouin) and civil (hadarah) political organisations (3) and ‘Mulk’ which refers to the state as a central-universal political structure (4). In the Muqaddimah which means ‘The Introduction’, the concepts in question are elaborated and analysed with references to the subsistence systems through an economic determinism. Article also attempts to combine the modern anthropological evidences with those of Muqaddimah in account of these concepts particularly in the context of the transition of human societies from decentralized to centralized-hierarchical political structures.

Anahtar Kelimeler

Ibn Khaldun, Muqaddimah, Asabiyah, Umran, Mulk, Political Corruption

Kaynakça

• Aktan, C.C. (2001). Siyasal Ahlak ve Siyasal Yozlaşma. C.C. Aktan (Ed.), Yolsuzlukla Mücadele Stratejileri içinde (51-69). Ankara: Hak-İş.
• Albayrak, A. (2000). Bir Medeniyet Kuramcısı Olarak İbn Haldun. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(9): 589 - 602.
• Aristoteles (1987). Poetika. İ. Tunalı (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Arslan, A. (2014). İbni Haldun (2. Baskı). İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Berkes, N. (2013). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul: YKY.
• Bogaard, A. (2005). Garden Agriculture and the Nature of Early Farming in Europe and the Near East. World Archaeology, 37(2): 177-196. doi: 10.1080/00438240500094572
• Braudel, F. (1989). Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, 1. Cilt. M.A. Kılıçbay (Çev.). İstanbul: Eren.
• Childe, G.V. (1995). Tarihte Neler Oldu? M. Tunçay, A. Şenel (Çev.). İstanbul: Alan.
• Earle, T. (2013). Şefler Nasıl İktidara Geldiler? B. Gürel, D. Demiröz (Çev.). İstanbul: Versus.
• Engels, F. (1971). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni. K. Somer (Çev.). Ankara: Sol.
• Flannery, K.V. (1995). Prehistoric Social Evolution. In C. Ember, M. Ember (Eds.), Research Frontiers in Anthropology (1-26). Englewood Cliffs (NJ): Prentice-Hall.
• Gasset, J.O. (2011). Bir Sistem Olarak Tarih. N. G. Işık (Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Gilman, A. (1981). The Development of Social Stratification in Bronze Age Europe. Current Anthropology, 22(1): 1-23.
• Grinin, L. (2011). Complex Chiefdom: Precursor of the State or its Analogue? Social Evolution & History, 10(1): 234-273.
• Hassan, Ü. (1982). İbn Haldun- Metodu ve Siyaset Teorisi. Ankara: AÜ SBF.
• Hindess, B. (2012). How should we think about corruption? In M. Barcham, B. Hindess, P. Larmour (Eds.), Corruption: Expanding the Focus (1-24). Canberra: ANU E Press.
• Ibn Khaldun (2012). The Muqaddimah: An Introduction to History. F. Rosenthal (Trans.). Erişim Tarihi: (01.05.2015). https://asadullahali.files.wordpress.com/2012/10/ibn_khaldun- al_muqaddimah.pdf.
• İbn Haldun (1989). Mukaddime. Z.K. Ugan (Çev.). İstanbul: MEB.
• Kalpakian, J. (2008). Ibn Khaldun’s Influence on Current International Relations Theory. The Journal of North African Studies, 13(3): 363- 376.
• Katsiaficas, G. (1997). Ibn Khaldun: A Dialectical Philosopher for the New Millennium. In C. Sumner, S. Yohannes (Eds.), Perspectives in African Philosophy. Addis Ababa: Eros Effect. Erişim Tarihi: 01.05.2015. www.eroseffect.com/articles/Khaldun.PDF
• Locke, J. (2004). Hükümet Üzerine İkinci İnceleme. F. Bakırcı (Çev.). Ankara: Babil.
• Marx, K. (1979). Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı (4. Baskı). S. Belli (Çev.). Ankara: Sol.
• Meriç, C. (1977). Umrandan Uygarlığa. İstanbul: Ötüken.
• Meriç, C. (1992). Bu Ülke. İstanbul: İletişim.
• Morgan, L.H. (1994). Eski Toplum-I. Ü. Oskay (Çev.). İstanbul: Payel.
• Mulgan, R. (2012). Aristotle on Legality and Corruption. In M. Barcham, B. Hindess, P. Larmour (Eds.), Corruption: Expanding the Focus (25-36). Canberra: ANU E Press.
• Müslim (1977). Sahih-i Müslim Tercemesi ve Şerhi. A. Davudoğlu (Çev.). İstanbul: Sönmez.
• Özcan, E.S. (2011). İslâmiyet Öncesi (Câhiliye Devri) Arap Kültüründe Rivâyet ya da Tarih Bilinci. Tarih Okulu, (11): 33-51.
• Sahlins, M. (2010). Taş Devri Ekonomisi. T. Doğan, Ş. Özgün (Çev.). İstanbul: bgst.
• Smith, W.R. (1894). Lectures on the Religion of the Semites. London: Adam & Charles Black.
• Smith, W.R. (1903). Kinship and Marriage in Early Arabia. London: Adam & Charles Black.
• Şenel, A. (1982). İlkel Topluluktan Uygar Topluma Geçiş Aşamasında Ekonomik Toplumsal Düşünsel Yapıların Etkileşimi. Ankara: AÜ SBF.
• TDV (1991, 1994). İslam Ansiklopedisi, Cilt 3, 9, 10. Erişim Tarihi: 01.05.2015. http://www.islamansiklopedisi.info/
• Yazır, M.H. (1979). Hak Dini Kur’an Dili, Cilt 2. İstanbul: Eser.
• Yıldız, M. (2010). İbn Haldun’un Tarihselci Devlet Kuramı. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (10): 25-55.