2008 Küresel Krizinin Avrupa Birliği ve Türkiye Vergi Sistemlerine Etkisinin Değerlendirmesi

Yıl 2014, Cilt: 5 Sayı: 2, 105 - 144, 01.12.2014

Musa Gök Sevda Akar

Öz

İpotekli konut kredilerine bağlı olarak 2007 yılının ortalarında ABD’de başlayan kriz, 2008 yılında küresel düzeye yayılmıştır. Kriz, 1929 depresyonundan sonra ortaya çıkan en önemli küresel mali kriz olarak değerlendirilmektedir. Ekonomilerde düşen büyüme hızları, toplam talep yetersizliği, artan işsizlik oranları, enerji ve gıda fiyatlarının yükselmesi sonucu artan enflasyonist eğilimler krizin temel göstergeleri olarak ortaya çıkmıştır. Kriz özellikle gelişmiş ülkelerde; azalan vergi gelirleri, artan borçlanma ve kamu harcamaları süreciyle ülkelerin mali disiplin ve bütçe dengelerini altüst etmiştir.Doğal olarak, kriz küresel düzeyde olduğu gibi AB ve Türkiye’de kamu maliyesi uygulamalarının boyutunu ve içeriğini de önemli ölçüde etkilemiştir. Ekonomik krizin en önemli etkisinin ise kamu harcamaları, vergiler ve devlet borçlanmasını içeren bütçe yapıları ve mali sistemleri üzerinde olduğu görülmektedir. Krizin iktisadi etkileri ve bu etkileri gidermeye yönelik alınan vergisel önlemler, AB ülkelerinde yeni vergi eğilimlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu çalışmada vergi sistemlerinin krize karşı tepkisi ve süreçte ortaya çıkan vergisel eğilimler mevcut kanıtlat çerçevesinde AB ve Türkiye açısından tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Küresel Mali Kriz, Vergi Sistemi, Vergi Politikası, AB, Türkiye

A Review of the Effects the 2008 Global Crisis on Tax Systems in European Union and Turkey

Öz

Depending on the subprime mortgage loans in the middle of 2007, the crisis began in the US in 2008, has spread at the global level. This crisis is considered to be the most severe financial crisis emerged after the 1929 global crisis. Falling growth rates in the economy, a total lack of general demand, rising unemployment rates, the rise in energy and food prices as a result rising inflationary have emerged as the main indicators of the crisis. The crisis, especially in developed countries, has upset the countries’ balance of the fiscal discipline and budget due to declining tax revenues, increased borrowing and public spending. Naturally, the crisis has affected significantly the size and content of public finance practices in the EU and in Turkey. It seems that the most important effects of the economic crisis have been on the budget structures which consist of public spending, tax and government debt. Economic effects of the crisis and tax measures taken to remedy them have led to the emergence of new tax trends in EU countries. In this study, the response of tax systems to the crisis and the tax trends emerging in this process are discussed in the context of the EU and Turkey.

Anahtar Kelimeler

Global Financial Crisis, Tax System, Tax Policy, European Union, Turkey

Kaynakça

• Arnold, J. (2008). “Do Tax Structures Affect Aggregate Economic Growth? Empirical Evidence from a Panel of OECD Countries”, OECD Economics Department Working Papers, No. 643, OECD Publishing.
• ABGS (2011). “Avrupa Birliği’nde Küresel Finansal Krize Karşı Alınan Önlemler ve Birliğin Rekabet Gücünün Arttırılmasına Yönelik Girişimler: “Euro Rekabet Paktı”, Ankara, Erişim: 12.01.2013. http://www.abgs.gov.tr/files/EMPB/euro_plus_pact.pdf,
• Ay, H.M., Şahbaz, N. (2010). “Küresel Krizin Türkiye’de Vergi Gelirlerine Yansımaları”, 15–16 Nisan 2010 Turgut Özal Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Kongresi–I, Küresel Krizler ve Ekonomik Yönetişim, Malatya.
• Bakar, F., Tokatlıoğlu Yıldız, M. (2012). “Küresel Finansal Kriz Sürecinde Avrupa Birliği Vergi Politikaları”, Maliye Dergisi, Sayı 163, Temmuz- Aralık.
• Bernardi, L. (2011). “Economic Crisis and Taxation in Europe”, Munich Personal RePEc Archive, MPRA Paper No: 31007, 652: 2–26.
• Blechová, B. (2011). “The Influence of Tax Policy on The Emergence of Financial Crisis”, 13th International Conference on Finance and Banking: Lessons Learned From The Financial Crisis, Ostrava, Czech Republic, 12-13October 2011.
• Deichmann, U., Zhang, F. (2013). “Growing Green: The Economic Benefits of Climate Action”, Europe and Central Asia Reports, International Bank for Reconstruction and Development, the World Bank.
• Demir, F., Karabıyık, A., Ermişoğlu, E., Küçük, A. (2008). “ABD Mortgage Krizi”, BDDK Çalışma Tebliği, Sayı: 3, http://www.bddk.org.tr.
• DPT (2007). Orta Vadeli Program (2008–2010), Ankara
• DPT (2008). Orta Vadeli Program (2009–2011), Ankara
• DPT (2009a). 2008 Yılı Katılım Öncesi Ekonomik Program, Ankara
• DPT (2009b). Orta Vadeli Program (2010–2012), Ankara
• DPT (2009c). “Yatırım Teşvik, İstihdam ve Kredi Garanti Desteği Paketi”, Ankara.
• DPT (2010a). 2009 Yılı Katılım Öncesi Ekonomik Program, Ankara.
• DPT (2010b). Orta Vadeli Program (2011–2013), Ankara
• DPT (2011). 2011–2013 Dönemi Katılım Öncesi Ekonomik Program, Ankara.
• Eğilmez, M. (2010). Küresel Finansal Krizi: Piyasa Sisteminin Eleştirisi, Remzi Kitapevi, İstanbul.
• Eker, A. (2009). “Küreselleşme Sürecinde Kamu Maliyesinde Yaşanan Dönüşüm”, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yayın No: 2009/392.
• European Commission (2009a). “Monitoring Revenue Trends and Tax Reforms in EU Member States”, European Economy 4.
• European Commission (2009b). “Social Situation Observatory, Income Distribution and Living Conditions”, European Commission Annual Monitoring Report, 2009.
• European Commission (2010). “Monitoring Tax Revenues and Tax Reforms in EU Member States 2010: Tax Policy After the Crisis”, Working Paper, No. 24.
• European Commission (2011). European Commission, “A Proposal for a Council Directive on a Common Consolidated Corporate Tax Base(CCCTB)”, Erişim: 20.05.2014. http://ec.europa.eu/taxation_customs/resources/documents/taxation/com pany_tax/common_tax_base/com_2011_121_en.pdf
• European Commission (2012a). “Tax Reforms in EU Member States, Tax Policy Challenges for Economic Growth and Fiscal Sustainability 2012 Report”, Taxation Papers, Working Paper, No. 34. Luxembourg.
• European Commission (2012b). “Taxation Trends in theEuropean Union 2012”, Luxembourg.
• European Commission (2013a). “Taxation Trends in Europen Union”, Eurostat Statistical Book.
• European Commission (2013b). “Tax Reforms in EU Member States, Tax Policy Challenges for Economic Growth and Fiscal Sustainability 2013 Report”, Taxation Papers, Working Paper, No. 5. Luxembourg, s.20
• Gedik, M.A. (2010). “Türkiye’nin Kriz Geleneği ve Küresel Krizin Türkiye Ekonomisine Yansımaları”, içinde: Küresel Kriz ve Türkiye, Karahan Kitabevi, Adana.
• Gelir İdaresi Başkanlığı (2013). “Vergilendirme/Taxation Bülteni Ağustos 2013”, Sayı: 7.
• Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü (2012). “Finansal İşlem Vergisi”, Bülten, Nisan, 2012/1.
• Güler, B., Keleş, E., Uçar, Ö. (2012). “Finansal İşlem Vergileri ve Avrupa Birliği Uygulaması”, TC Avrupa Birliği Bakanlığı, Ankara.
• Hemmelgan, T., Nicodeme, G. (2010). “The 2008 Financial Crisis and Taxation Policy, EU Commission Taxation Papers”, The EU Commission, WP No. 20-2010, Brussels.
• IMF (2009). “Fiscal Implications of the Global Economic and Financial Crisis”, IMF Staff Positiın Note, SPN/09/13.
• Johanson, A., Heady C., Arnold, J., Brys B., Vartia, L. (2008). “Taxation and Economic Growth” OECD Economic Department Working Paper, No: 620.
• Kalkınma Bakanlığı (2011). Orta Vadeli Program (2012–2014), Ankara.
• Karakurt, B. (2010). “Küresel Mali Krizi Önlemede Maliye Politikasının Rolü ve Türkiye’nin Krize Maliye Politikası Cevabı”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2): 67-195.
• Maliye Bakanlığı Bütçe ve Malî Kontrol Genel Müdürlüğü (2006). 2007- 2009 Orta Vadeli Plân, Resmî Gazete, Sayı: 26229.
• Maliye Bakanlığı Bütçe ve Malî Kontrol Genel Müdürlüğü (2007). 2008- 2010 Orta Vadeli Plân, Resmî Gazete, Sayı: 26571.
• Maliye Bakanlığı Bütçe ve Malî Kontrol Genel Müdürlüğü (2008). 2009- 2011 Orta Vadeli Plân, Resmî Gazete, Sayı: 26930 (Mükerrer).
• Maliye Bakanlığı Bütçe ve Malî Kontrol Genel Müdürlüğü (2009). 2010– 2012 Orta Vadeli Plân, Resmî Gazete, Sayı: 27353.
• Maliye Bakanlığı Bütçe ve Malî Kontrol Genel Müdürlüğü (2010). 2011– 2013 Orta Vadeli Plân, Resmî Gazete, Sayı: 27725.
• Maliye Bakanlığı AB ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı (2011). Bülten, Sayı: 55, Erişim: 20.05.2014. http://www.abmaliye.gov.tr/Blten/2011%20Y%C4%B1l%C4%B1/09.pdf
• Mutlu, A., Polat, E. (2011). “2007 Küresel Finansal Krizin Türkiye’nin Maliye Politikalarına Yansıması”, İnönü Üniversitesi Turgut Özal Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Kongresi II., Malatya, 2012.
• Nadaroğlu, H. (1996). Kamu Maliyesi Teorisi, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (2010). “Tax Policy Reform and Economic Growth”,OECD Publications, Tax Policy Study, No. 20.
• Öztürk, S., Sözdemir, A. (2011). “Küresel Krizin Ekonomik Etkileri: Küreselleşmenin Krizi”, İnönü Üniversitesi Turgut Özal Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Kongresi II., Malatya, 2012.
• Şimşek, H. (2008). “Küreselleşme Sürecinde Finansal Krizler ve Maliye Politikaları: Teorik Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisâdi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13: 1.
• Tobin, J. (1974). The New Economics One Decade Older, Princeton: Princeton University Press.
• Tobin, J. (1996). “Prologue”, M.ulHaq, I. Kaul ve I. Grunberg (eds), The Tobin Tax: Coping with Financial Volatility, Oxford: Oxford University Press.
• Tong, H., Wei, S. (2008). “Real Effects of Subprime Mortgage Crisis: Is It a Demand or a Finance Shock?”, NBER Working Paper14205, http://www.nber.org.
• URL1. www.stats.oecd.org, Erişim: 10.12.2012.
• Vergi Konseyi (2009). Küresel Kriz ve Türkiye, www.vergikonseyi.org, (tamamlanan çalışmalar)
• Zai, P. (2012). “The Economic Crisis and Fiscal Trends in EU Member States”, Transylvanian Review of Administrative Sciences, No. 35 E/2012, pp. 256–268.
• Zipfel, F. (2007). “One Europe, One Tax? EU Monitor49”, Deutsche Bank Research, Frankfurt am Main.