Investigation of the Effect of Health Index on Selected Occupational Accidents within the Scope of Human Development Index Subdimension

Year 2025, Volume: 15 Issue: 3, 1055 - 1067, 01.09.2025

Mustafa Eryüksel , H. Kurtuluş Özcan , Göksel Demir

https://doi.org/10.21597/jist.1552416

Abstract

This study aims to comprehensively analyse the relationship between the health index, which is one of the sub-dimensions of the Human Development Index (HDI), and the duration of temporary incapacity days resulting from occupational accidents. The study was conducted using secondary data published by the Social Security Institution (SSI) between 2013-2018. The data were analysed by Structural Equation Modelling (SEM) using IBM SPSS and AMOS software packages. It was observed that improving the health index in Turkey can be a critical strategic tool in reducing the frequency and severity of occupational accidents. In this way, more effective policies can be developed to protect employee health and prevent occupational accidents. The findings reveal that the health index has a statistically significant and negative effect on the duration of temporary incapacity due to occupational accidents. This shows that improved health services play an important role in reducing the negative effects of occupational accidents, but it also reveals the effect of income and education indices on occupational accidents. The findings of the study show that the relationship between health index and days of temporary incapacity for work is stronger especially in provinces with high HDI levels. It shows that the effects of occupational accidents can be managed more effectively due to the more developed health services in these provinces. At the same time, it is understood that improvements in health services can reduce the effects of occupational accidents in provinces with low level HDI, but this effect may show regional differences.

Keywords

Structural equation modelling , Occupational accident , Temporary incapacity for work , Human development index , Health index

Sağlık Endeksinin Seçilmiş İş Kazaları Üzerindeki Etkisinin İnsani Gelişmişlik Endeksi Alt Boyutu Kapsamında İncelenmesi

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'deki illerin İnsani Gelişme Endeksi (İGE) alt boyutlarından biri olan sağlık endeksi ile iş kazaları sonucu ortaya çıkan geçici iş göremezlik gün süreleri arasındaki ilişkiyi kapsamlı bir şekilde analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışma; Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yayımlanan 2013-2018 yılları arasındaki ikincil veriler kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Veriler, IBM SPSS ve AMOS paket programları aracılığıyla Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) ile incelenmiştir. Türkiye’de sağlık endeksinin iyileştirilmesinin, iş kazalarının sıklığını ve ciddiyetini azaltmada kritik bir stratejik araç olabileceği görülmüş, bu şekilde, çalışan sağlığının korunması ve iş kazalarının önlenmesine yönelik daha etkili politikalar geliştirilebilecektir. Elde edilen bulgular, sağlık endeksinin iş kazaları sonucu meydana gelen geçici iş göremezlik süreleri üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu, gelişmiş sağlık hizmetlerinin, iş kazalarının olumsuz etkilerini azaltmada önemli bir rol oynadığını göstermekle birlikte gelir ve eğitim endekslerinin de iş kazalarının üzerindeki etkisini ortaya koymuştur. Çalışmanın bulguları, özellikle yüksek İGE seviyesine sahip illerde sağlık endeksi ile geçici iş göremezlik gün süreleri arasındaki ilişkinin daha güçlü olduğunu göstermektedir. Bu illerde sağlık hizmetlerinin daha gelişmiş olması nedeniyle iş kazalarının etkilerinin daha etkin bir şekilde yönetilebildiğini göstermektedir. Aynı zamanda, düşük düzeyde İGE’ye sahip illerde de sağlık hizmetlerindeki iyileşmelerin iş kazası etkilerini azaltabileceği, ancak bu etkinin bölgesel farklılıklar gösterebileceği anlaşılmıştır.

Keywords

Yapısal eşitlik modeli , İş kazası , Geçici iş göremezlik süresi , İnsani gelişme endeksi , Sağlık endeksi

References

• Aderaw, Z., Engdaw, D., & Tadesse, T. (2011). Determinants of occupational injury: A case-control study among textile factory workers in Amhara Regional State, Ethiopia. Journal of Tropical Medicine, 2011, Article 657275. https://doi.org/10.1155/2011/657275
• Austad, S. N., (2006), “Why Women Live Longer than Men: Sex Differences in Longevity,” Gender Medicine, 3 (2), ss. 79–92.
• Aydemir, D., Ay, B., İlerler, E., ve Çavdar, U. (2024). Çalışma ortamlarında tehlike analizi: Türkiye ve Avrupa’da iş kazalarına yol açan unsurların karşılaştırılması. Türk Mühendislik Araştırma ve Eğitimi Dergisi, 3(2), 81-90.
• Baradan, S., Dikmen, S. U., & Akboga Kale, O. (2018). Impact of human development on safety consciousness in construction. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 25(1), 40–50. https://doi.org/10.1080/10803548.2018.1445069
• Barth, A., Winker, R., Ponocny-Seliger, R., & Sögner, L. (2007). Economic growth and the incidence of occupational injuries in Austria. Wiener Klinische Wochenschrift, 119(5–6), 158–163.
• Baumgartner, H., & Homburg, C. (1996). Applications of structural equation modeling in marketing and consumer research: A review. International Journal of Research in Marketing, 13(2), 139-161.
• Bozkurt, Y., ve Naycı, G. (2021). Metal sektöründe meydana gelen iş kazalarında cinsiyet faktörü. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 12(1), 174-191.
• Broszkiewicz, R. (2016). Affluence, occupational safety and ergonomics: Are they interdependent? International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 22(4), 577-579. https://doi.org/10.1080/10803548.2016.1231778
• Browne, M. W., & Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. In K. A. Bollen & J. S. Long (Eds.), Testing structural equation models (pp. 136-162). Beverly Hills, CA: Sage.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modelling with Amos. New York: Routledge.
• Cardoso, F. A. V., & Hamilton, C. (2011). Work accidents in construction and its relation to the HDI., SHO2011: International Symposium on Occupational Safety and Hygiene (pp. 178–183). Guimaraes, Portugal: Portuguese Society of Occupational Safety and Health.
• Ceylan, H. (2011). Türkiye’deki iş kazalarının genel görünümü ve gelişmiş ülkelerle kıyaslanması. International Journal of Engineering Research and Development, 3(2), 18-24.
• Çalış, S., ve Büyükakıncı, B. Y. (2021). Türkiye’nin iş kazaları açısından durumu: ILOSTAT ve SGK verileri karşılaştırması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 574-585.
• Demir, E., ve Özay, M. E. (2022). Türkiye sağlık sektöründe 2013-2019 yılları arasında iş kazalarının istatiksel analizi. International Journal of Pure and Applied Sciences, 8(1), 1-12.
• Dündar, S., Bilim, A., ve Bilim, N. (2024). Türkiye’deki yaralanmalı iş kazalarının sektörel dağılımı ve analizi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 13(1), 28-33. https://doi.org/10.28948/ngumuh.1292353
• Doğan, İ. (2015). Farklı veri yapısı ve örneklem büyüklüklerinde yapısal eşitlik modellerinin geçerliği ve güvenirliğinin değerlendirilmesi (Doktora tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Biyoistatistik Anabilim Dalı). Eskişehir.
• Erdoğan, K. H. (2019). Doğrulayıcı faktör analizi ve farklı veri setlerinde uygulanması (Yüksek lisans tezi, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı). Isparta.
• Erin, E., Caner Akın, G., ve Alkan, Ü. (2023). Ana metal sektöründe iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin değerlendirmeler ve çözüm önerileri. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 749-775. https://doi.org/10.47495/okufbed.1145059
• Eurostat. (2014). Accidents at work statistics. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Accidents_at_work_statistics#Number_of_accidents
• Gülel, F. E., Çağlar, A., Uyar, S. G. K., ve Karadeniz, O. (2017). Türkiye’de illere göre insani gelişme endeksi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 208-216.
• Gülel, F. E., Evcim, N., ve Yeşilyurt, M. E. (2021). Türkiye’de il, yıl ve cinsiyet kırılımlı ortalama ve beklenen okullaşma yılı ve il kırılımlı insani gelişme endeksi (2009-2019). Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 8(2), 70-104. https://doi.org/10.34232/pjess.895689
• Güllüoğlu, E. N., ve Güllüoğlu, A. N. (2019). Türkiye’de metal sektöründe meydana gelen iş kazalarının analizi. International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences, 31(1), 70-82.
• Gürses, D. (2009). 'İnsani gelişme' ve Türkiye. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 339-350.
• Hacıfettahoğlu, Ö. (2024). Yapısal eşitlik modeli kullanılarak büyük veri, sürdürülebilir tedarik zinciri ve firma performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Ilgın, M. C., ve Timuralp, Ç. (2024). Türkiye’de 2013-2023 yılları arasında makine sektöründe yaşanan iş kazalarının maliyet analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 32(3), 1537-1546.
• Kaya, Ş. (2014). Yapısal eşitlik modellemesi: Baş dönmesi, kaygı ve bedensel duyumları abartma ilişkisi (Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstatistik Bilim Dalı). Bursa.
• Khine, M. S. (2013). Application of structural equation modeling in educational research and practice. Rotterdam, Boston, & Taipei: Sense Publishers.
• Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). New York: The Guilford Press.
• Leech, N. L., Barrett, K. C., & Morgan, G. A. (2005). SPSS for intermediate statistics: Use and interpretation. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Lopez-Arquillos, A., Martínez-Aires, M. D., Romero, J. C. R., Carrillo-Castrillo, J. A., & Ferreira, M. D. P. (2016). Human Development Index (HDI) and frequency rate of fatal occupational injuries: Are they related?, SHO2016: International Symposium on Occupational Safety and Hygiene (pp. 159–161). Guimaraes, Portugal: Portuguese Society of Occupational Safety and Hygiene.
• Marsh, H. W., Hau, K. T., Artelt, C., Baumert, J., & Peschar, J. L. (2006). OECD’s brief self-report measure of educational psychology’s most useful affective constructs: Cross-cultural, psychometric comparisons across 25 countries. International Journal of Testing, 6(4), 311-360.
• Meydan, C. H., ve Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi: Amos uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Mouza, A. M., & Targoutzidis, A. (2010). The effect of the economic cycle on workplace accidents in six European countries. Ege Academic Review, 10(1), 1-12.
• Myung, I. J. (2003). Tutorial on maximum likelihood estimation. Journal of Mathematical Psychology, 47(1), 90–100. https://doi.org/10.1016/S0022-2496(02)00028-7
• Oluk, F., Demir, Y., Şahiner, E., Gökcan, A., ve Koç, M. (2023). Endüstri 4.0 sisteminin çalışanlar üzerinde oluşturduğu psikososyal risk etmenlerinin incelenmesi: Makine ve ekipman imalatı sektörü örneği. Frontiers in Life Sciences and Related Technologies, 4(1), 9-17. https://doi.org/10.51753/flsrt.1374977
• Oluk, F., Duruel, T., Gökcan, A., Akdoğan, M., & Yıldırım, H. (2023). Comparison of main metal industry sub-business lines from occupational health and safety perspective using CIRITIC and EDAS methods. Frontiers in Life Sciences and Related Technologies, 4(1), 43-51. https://doi.org/10.51753/flsrt.1214616
• Palaz, S., & Çolak, O. (2017). Economic development and incidence of fatal occupational accidents: Evidence from the selected OECD countries. In DIEM: Dubrovnik International Economic Meeting (Vol. 3, No. 1, pp. 913-924).
• Perls, T. T., & Fretts, R. C. (1998). Why women live longer than men: What gives women the extra years? Scientific American, 2, 100-103.
• Sosyal Güvenlik Kurumu. (2020). İstatistik yıllıkları 2009-2018. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari
• Şen, R., ve Yılmaz, V. (2013). Model belirlemesi, örneklem hacmi ve tahmin yönteminin yapısal eşitlik modelleri uyum ölçütlerine etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38, 239–252.
• Taban, S. (2006). Türkiye’de sağlık ve ekonomik büyüme arasındaki nedensellik ilişkisi. Sosyoekonomi, 4(4), 31-46.
• Tıraş, H. H., ve Ağır, H. (2018). İnsani gelişmişlik göstergeleri açısından İslam İşbirliği Teşkilatı üye ülkelerinin değerlendirilmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18(35), 20-40.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2016). Haber bülteni. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18618
• Uşar, D., Uras, M., Ersoy, S., ve Bozkurt, Y. (2018). Günümüzde makineleşmenin iş kazalarına etkisi. 1st International Symposium on Multidisciplinary Studies and Innovative Technologies (ss. 361-365). Antalya.
• Yanar, M. (2021). Pandemi döneminin sigara içme alışkanlığı üzerindeki etkisinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ekonometri Anabilim Dalı). Uşak.
• Yeşilyurt, F., Yeşilyurt, M. E., Karadeniz, O., Karadeniz, H. K., Gülel, F. E., ve Çağlar, A. (2016). Cinsiyet ve il kırılımlı insani gelişme endeksi: Türkiye örneği. Ekonomi-tek, 5(3), 21-56.
• Yiğiter, S. Ç. (2019). İstatistiki bölge birimleri sınıflaması düzey 2 bölgelerinde iş kazalarının değerlendirilmesi. İSG Akademik, 1(1), 1-11.
• Yıldız, S., ve Özdemir, U. (2021). Türkiye’de gelişmişlik seviyesi iş kazası ilişkisinin analizi ve benzer gelişmişlik seviyesindeki ülkelerle karşılaştırılması. OHS Academy, 4(1), 44-54. https://doi.org/10.38213/ohsacademy.879405
• Zor, A. (2020). İnsani gelişme endeksi ve Türkiye. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 38-52. https://doi.org/10.21733/ibad.665335