Türkiye’de Havalimanlarının Sürdürülebilirlik Perspektifinden Kent İçi Ulaşım Sistemlerine Entegrasyonu

Year 2025, Volume: 8 Issue: 2, 260 - 275, 25.10.2025

Armağan Macit

https://doi.org/10.51513/jitsa.1764528

Abstract

Bu çalışma, Türkiye’deki havalimanlarının kent içi ulaşım sistemlerine entegrasyon düzeylerini çok boyutlu bir sürdürülebilirlik perspektifinden incelemektedir. Araştırmanın temel amacı, fiziksel, operasyonel, kurumsal, çevresel ve sosyal boyutlarda entegrasyon durumunu ortaya koymak, güçlü ve zayıf yönleri belirleyerek geliştirme önerileri sunmaktır. Çalışma kapsamına, yolcu trafiği ve bölgesel önem açısından Türkiye’de öne çıkan 10 havalimanı alınmıştır. Yöntem olarak, literatürde yer alan sürdürülebilir ulaşım ve havalimanı erişilebilirliği ölçütlerinden uyarlanan beş ana kriter seti kullanılmış, her bir havalimanı fiziksel entegrasyon, operasyonel entegrasyon, kurumsal entegrasyon, sürdürülebilirlik göstergeleri, erişilebilirlik ve sosyal kapsayıcılık açısından değerlendirilmiştir. Veri toplama sürecinde havalimanı resmi web siteleri, yerel yönetim ulaşım planları ve literatürden yararlanılmış; değerlendirmeler nitel karşılaştırma yöntemi ile desteklenmiştir. Bulgular, raylı sistem bağlantısına sahip havalimanlarının fiziksel ve çevresel sürdürülebilirlik açısından literatürde belirtilen avantajları somut olarak sağladığını göstermektedir. Raylı sistem erişimi olmayan havalimanlarında fiziksel entegrasyonun sınırlı olması, toplu taşıma seçeneklerinin kısıtlılığı ve uçuş saatleriyle uyumsuzluk sorunları öne çıkmaktadır. Kurumsal entegrasyon ve çevresel sertifikasyonun büyük şehirlerdeki havalimanlarında daha güçlü olduğu tespit edilmiştir. Çalışma, politika yapıcılara raylı sistem entegrasyonunun hızlandırılması, toplu taşıma mod çeşitliliğinin artırılması, sertifikasyon süreçlerinin yaygınlaştırılması ve erişim adaletine yönelik uygulamaların güçlendirilmesi yönünde öneriler sunmaktadır.

Keywords

Sürdürülebilir ulaşım , Havalimanı entegrasyonu , Kent içi ulaşım

Integration of Airports into Urban Transport Systems from a Sustainability Perspective in Turkey

Abstract

This study examines the integration levels of airports in Turkey with urban transportation systems from a multidimensional sustainability perspective. The primary objective of the study is to reveal the status of integration across physical, operational, institutional, environmental, and social dimensions, identify strengths and weaknesses, and offer recommendations for improvement. Ten prominent airports in Turkey, in terms of passenger traffic and regional importance, were included in the study. Five main criteria set, adapted from literature on sustainable transportation and airport accessibility, were used as the methodology. Each airport was evaluated in terms of physical integration, operational integration, institutional integration, sustainability indicators, accessibility, and social inclusion. Data collection utilized official airport websites, local government transportation plans, and the literature, and the assessments were supported by qualitative comparison methods. The findings demonstrate that airports with rail connections concretely provide the advantages cited in the literature in terms of physical and environmental sustainability. Limited physical integration limited public transportation options, and inconsistency with flight schedules are prominent issues at airports without rail access. Institutional integration and environmental certification were found to be stronger at airports in major cities. The study offers recommendations to policy makers on accelerating rail system integration, increasing public transport mode diversity, expanding certification processes, and strengthening access justice practices.

Keywords

Sustainable transport , Airport integration , Urban transport

References

• ACA Level. (2025). Airports & CO₂ Accredited Airports across the world. 25 Temmuz tarihinde https://www.airportcarbonaccreditation.org/accredited-airports/ adresinden erişildi.
• ACA. (2025). 7 levels of accreditation. 25 Temmuz tarihinde https://www.airportcarbonaccreditation.org/about/7-levels-of-accreditation/ adresinden erişildi.
• Akar, G. (2013). Ground access to airports, case study: Port Columbus International Airport. Journal of Air Transport Management, 30, 25-31.
• Akpunar, İ. (2015). Yeşil Havaalanı Kriterleri Kapsamında Türkiye’deki Karbon Emisyonunun Tahmini. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Antalyaairport, (2025b). Otobüsler ve Toplu Taşıma. 30 Temmuz 2025 tarihinde https://www.antalya-airport.aero/yolcu-ve-ziyaretciler/ulasim/otobusler-ve-toplu-tasima adresinden erişildi.
• Antalyaairport. (2025a). Havalimanı Karbon Akreidtasyonu. 30 Temmuz 2025 tarihinde https://www.antalya-airport.aero/surdurulebilirlik-ve-yonetim-sistemleri/yonetim-sistemleri-2/havalimani-karbon-akreditasyonu adresinden erişildi.
• Bakırcı, M. (2012). Ulaşım Coğrafyası Açısından Türkiye’de Havayolu Ulaşımının Tarihsel Gelişimi ve Mevcut Yapısı. Marmara Coğrafya Dergisi, (25), 340-377.
• Behrens, C., ve Pels, E. (2012). Intermodal competition in the London–Paris passenger market: High-Speed Rail and air transport. Journal of Urban Economics, 71(3), 278-288.
• Bory, M. P. (1999). Air-rail intermodality: Optimizing airport capacity. Japan Railway ve Transport Review, 19, 28-29.
• Budd, L., Ison, S., ve Budd, T. (2016). Improving the environmental performance of airport surface access in the UK: The role of public transport. Research in Transportation Economics, 59, 185-195.
• Budd, L., ve Ison, S. (2020). Responsible Transport: A post-COVID agenda for transport policy and practice. Transportation Research Interdisciplinary Perspectives, 6, 100151.
• Cirit, F. (2014). Sürdürülebilir Kentiçi Ulaşım Politikalari ve Toplu Taşıma Sistemlerinin Karşılaştırılması. Uzmanlık Tezi. Kalkınma Bakanlığı İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü.
• Cottrill, C. D., Brooke, S., Mulley, C., Nelson, J. D., ve Wright, S. (2020). Can multi-modal integration provide enhanced public transport service provision to address the needs of vulnerable populations?. Research in Transportation Economics, 83, 100954.
• Çavuş, B. (2017). Büyükşehir Belediyesi Olma Sürecinde Muğla İlinde Ulaşım Planlama Politika, Ilkeleri ve Pratikleri, Yayımlanmış Yükseklisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Çayalan, N., ve Rodoplu, H. (2025). Sürdürülebilir Havaalanı Uygulamaları: Enerji Verimliliği ve Karbon Ayak İzi Azaltma Stratejileri. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (38), 102-117.
• Çelik, F., ve Görgülü, Ş. T. (2021). Examination of sustainability in airport terminal buildings within the framework of LEED certificate. Megaron/Yildiz Technical University, Faculty of Architecture E-Journal, 16(2), 336-349.
• Çelik, Y. E. (2025). Türkiye’nin Sürdürülebilir Ulaşim Vizyonunda Hareketlilik Merkezlerinin Rolü: Stratejik Bir Dönüşüm Araci. Ulaştırma ve Altyapı, (2), 116-142.
• Dalkıran, A. (2018). Havalimani Yönetimi ve Sürdürülebilirlik. Sürdürülebilir Havacılık Araştırmaları Dergisi, 3(2), 88-109.
• Delbosc, A., ve Currie, G. (2011a). Exploring the relative influences of transport disadvantages and social exclusion on well-being. Transport Policy, 18(4), 555-562.
• Delbosc, A., ve Currie, G. (2011b). Transport problems that matter–social and psychological links to transport disadvantage. Journal of Transport Geography, 19(1), 170-178.
• Delbosc, A., ve Currie, G. (2011c). Using Lorenz curves to assess public transport equity. Journal of Transport Geography, 19(6), 1252-1259.
• DHMİ. (2025a). Trabzon Havalimanı-Karbonsuz Havalimanı. 30 Temmuz 2025 tarihinde https://dhmi.gov.tr/sayfalar/havalimani/trabzon/karbonsuzHavalimaniProjesi.aspx adresinden erişildi.
• DHMİ. (2025b). Gaziantep Havalimanı-Karbonsuz Havalimanı. 30 Temmuz 2025 tarihinde https://dhmi.gov.tr/Sayfalar/Havalimani/Gaziantep/karbonsuzHavalimaniProjesi.aspx adresinden erişildi.
• Dube, K. (2021). Climate action at international airports: An analysis of the Airport Carbon Accreditation Programme. In Sustainable Development Goals for Society Vol. 2: Food security, energy, climate action and biodiversity (pp. 237-251). Cham: Springer International Publishing.
• Elkington, J. (1997). The triple bottom line. Environmental management: Readings and cases, 2(1997), 49-66.
• Esenboğaairport. (2025). Havalimanına Ulaşım. 29 Temmuz 2025 tarihinde https://esenbogaairport.com/tr-TR/yolcu-ve-ziyaretci-rehberi/ulasim/havalimanina-ulasim adresinden erişiildi.
• Fakiner, H. G. (2017). The Role of Intermodal Transportation in Airport Management: The perspective of Frankfurt Airport. In Strategic management in the aviation industry (pp. 427-447). Routledge.
• Flyvbjerg, B. (2006). Five misunderstandings about case-study research. Qualitative inquiry, 12(2), 219-245.
• Givoni, M., ve Banister, D. (2006). Airline and railway integration. Transport policy, 13(5), 386-397.
• Graham, B., ve Guyer, C. (1999). Environmental sustainability, airport capacity and European air transport liberalization: irreconcilable goals?. Journal of Transport Geography, 7(3), 165-180.
• Grossrieder, C. (2011). Life-cycle assessment of future high-speed rail in Norway (Master's thesis, Institutt for energi-og prosessteknikk).
• Halpern, N., ve Bråthen, S. (2011). Impact of airports on regional accessibility and social development. Journal of Transport Geography, 19(6), 1145-1154.
• Hatch, D. (2004). Amsterdam Airport–The Growing Importance of Rail Access. Japan Railway ve Transport Review, 39(July), 18-25.
• Humphreys, I., ve Francis, G. (2002). Performance measurement: a review of airports. International journal of transport management, 1(2), 79-85.
• Humphreys, I., ve Francis, G. (2002). Policy issues and planning of UK regional airports. Journal of Transport Geography, 10(4), 249-258.
• Ibrahim, M. F. (2003). Improvements and integration of a public transport system: the case of Singapore. Cities, 20(3), 205-216.
• ISTAirport. (2025). İGA İstanbul Havalimanı’nda Erişilebilir Bir Seyahat Mümkün.28 Temmuz 2025 tarihinde https://www.istairport.com/ucuslar/havalimani-rehberleri/iga-yanimda-erisilebilirlik/ adresinden erişildi.
• İGA Sürdürülebilirlik (2025). Sürdürülebilirlik. 28 Temmuz 2025 tarihinde https://www.igairport.aero/surdurulebilirlik/ adresinden erişildi.
• İSTAirport Ulaşım. (2025) Şehir İçi Ulaşım. 28 Temmuz 2025 tarihinde https://www.istairport.com/havalimani/havalimani-ulasim/sehir-ici/toplu-tasima-ile-ulasim/ adresinden erişildi.
• İzmirairport. (2025). TAV’ın Adnan Menderes Havalimanı’na ABD’den Çevreci Sertifika. 29 Temmuz 2025 tarihinde https://izmirairport.com/tr-TR/basin-odasi/basin-bultenleri/page/tavin-adnan-menderes-havalimanina-abdden-cevreci-sertifika adresinden erişildi.
• Kasarda, J. D., ve Lindsay, G. (2011). Aerotropolis: the way we'll live next. Macmillan+ ORM.
• KZV. (2025). Çukurova Uluslararası Havalimanı-Ulaşım. 01 Ağustos 2025 tarihinde https://cukurovaairport.aero/yolcular-ve-ziyaretciler/ulasim/ adresinden erişildi.
• LEED. (2025). LEED-certified green buildings are better buildings. 25 Temmuz tarihinde https://www.usgbc.org/leed adresinden erişildi.
• López-Pita, A., ve Robusté, F. (2004). High-speed line airport connections in Europe: State-of-the-art study. Transportation research record, 1863(1), 9-18.
• Macit, A., ve Duran, Z. (2023). Socioeconomic Effects of Newly Built Airports in Turkey: A Swot Analysis From The Inductive Perspective. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 21(3), 196-219.
• Mahesh, S., ve Calvert, S. C. (2025). Decarbonizing airport access: A review of landside transport sustainability. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 140, 104625.
• Monios, J., ve Wilmsmeier, G. (2013). The role of intermodal transport in port regionalisation. Transport Policy, 30, 161-172.
• Orth, H., Frei, O., ve Weidmann, U. (2015). Effects of non-aeronautical activities at airports on the public transport access system: A case study of Zurich Airport. Journal of Air Transport Management, 42, 37-46.
• Özalp, N. Y. (2021). Ulaşım Aktarım Noktalarının Kent Makroformu ile İlişkisi: İstanbul Yeni Havalimanı. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Öztürk, N. (2019). Türkiye’deki Havalimanlarının Sürdürülebilirlik Uygulamalarının AHP Yöntemi İle Değerlendirilmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pektaş, İ. (2017). Raylı Ulaşım Sistemleri Sektör Analizi 2017. Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümelenmesi.
• Poulaki, I., Papatheodorou, A., ve Stergiou, D. P. (2013). Expanding cross border airport catchment areas using intermodality: the case of Izmir Adnan Menderes Airport. Tourism Today, 48.
• Sabihagokcen.aero. (2025) Ulaşım. 28 Temmuz 2025 tarihinde https://www.sabihagokcen.aero/yolcu-ve-ziyaretciler/ulasim-ve-otopark/ulasim adresinden erişildi.
• Saldıraner, Y. (2013). Airport master planning in Turkey; planning and development problems and proposals. Journal of Air Transport Management, 32, 71-77.
• Salt, E. (2022). Türkiye’deki Turizm Gelişme Alanlarında Mekânsal Planlama: Bodrum Yarımadası Turizm Merkezleri Örneği. Yayımlanmış Yükseklisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Stake, R. (1995). Case study research. Cham: Springer.
• Süzer, A. S. (2024). Havayolu Operasyonlarında Yolcu Hizmetleri Kaynaklı Gecikmelerin Öngörülmesinde Mali ve Operasyonel Optimizasyon. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 10(1), 118-131.
• Tam, M. L., Tam, M. L., ve Lam, W. H. (2005). Analysis of airport access mode choice: A case study in Hong Kong. Journal of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, 6, 708-723.
• Taniguchi, E., ve Nemoto, T. (2008). Intermodal freight transport in urban areas in Japan. The future of intermodal freight transport, 58-65.
• TCDD. (2016). Demiryolu Sektör Raporu 2016. 29 Temmuz 2025 tarihinde https://www.utikad.org.tr/images/BilgiBankasi/tcdddemiryolusektorraporu-5828.pdf adresinden erişildi.
• Temel, N.Ü. (2022). Türkiye’nin Sivil Havacılık Politikalarının Küresel Sürdürülebilir Havacılık Kapsaminda Değerlendirilmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Wandelt, S., ve Sun, X. (2022). Lufthansa express rail in Germany: A critical evaluation of benefits and limitations of the intermodal network based on journey time and fares. Multimodal Transportation, 1(4), 100048.
• Yamaguchi, K. (2013). Evolution of metropolitan airports in Japan: Air development in Tokyo and Osaka. International Transport Forum Discussion Paper.
• Yang, H., ve Zhang, A. (2012). Effects of high-speed rail and air transport competition on prices, profits and welfare. Transportation Research Part B: Methodological, 46(10), 1322-1333.
• Yazgan, B., Dogan, O., Bakır, M., ve Gun, D. (2024). Sustainable Passenger Services and Child-Friendly Airport Experience: A Case Study of Istanbul Airport. Sustainability, 16(23), 10513.
• Yin, R. K. (2009). Case study research: Design and methods (Vol. 5). sage.