Tavşanlarda Stres ve Stres Yönetimi

Year 2023, Volume: 3 Issue: 2, 51 - 54, 27.09.2023

Selin Sinem Sümbül Muhammed Sertaç Eroğlu Ömer Aydın Emre Eren

https://doi.org/10.5152/JLASP.2023.1243392

Abstract

Tavşanlar strese duyarlı hayvanlardandır. Genel olarak ısı stresine duyarlılardır, sosyal stres ve günlük aktivitelerini gerçekleştirememe temel stres faktörlerindendir. Bu stresörler tavşanların beslenme başta olmak üzere üreme ve büyüme gibi fonksiyonlarını da etkilemektedir. İnsanlarla temas, tavşanlarda streste büyük rol oynamaktadır. Yavruluktan itibaren insanlarla temasta olan tavşanlarda stres belirtileri daha az görülmektedir. Çoklu kafes ortamı tavşanları olumsuz yönde etkilemektedir. Isırma, kemirme gibi günlük davranışlarını sergileyemeyecekleri kadar dar alanlar onları strese sokmaktadır. Tavşanları stresörlerden uzak tutarak veya bu stres faktörlerini mini muma indirerek onlarla temas daha da kolaylaşabilmektedir. Üretim için tutulan tavşanlarda sosyal izolasyon olmadığı için stresörler olumsuz etki göstermektedir. Stres tavşanlarda birbirini tekrar eden davranışlar, tepkisizlik, aşırı korku ve birbirileri arasında saldırganlık gibi davranışlar sergiledikleri belirlenmiştir. Stresli tavşanlarda kalp atışında hızlanma ve vücut sıcaklığında artış görülmektedir. Bu tip durumların laboratuvar tavşanlarında görülmesi araştırmacılar için yanlış deneysel sonuçların oluşmasına neden olabilmektedir. Üretim için tutulan hayvanlarda hem çevresel zorluklar hem de sosyal izolasyon, hayvanların korku ve kaygı düzeylerini olumsuz etkileyebilecek stres etkenleri olarak kabul edilmektedir. Yeni doğan tavşanların yaşamlarının ilk günlerinde insanlarla teması ile alışma ve öğrenme süreci sayesinde genel duygusal korkuları azalabilir. Bu derleme ile hem evcil hem de laboratuvar ortamında beslenen tavşanların stresörleri ve bu stres faktörlerini en aza indirgeme yöntemlerini göstermek amaçlanmıştır.

Keywords

Tavşan, stres, stresör

References

• 1. Abdelnour, S. A., El-Saadony, M. T., Saghir, S. A. M., Abd El-Hack, M. E., AlShargi, O. Y. A., Al-Gabri, N., & Salama, A. (2020). Mitigating negative impacts of heat stress in growing rabbits via dietary prodigiosin supplementation. Livestock Science, 240, 104–220.
• 2. Adriaan Bouwknecht, J. A., Olivier, B., & Paylor, R. E. (2007). The stress induced hyperthermia paradigm as a physiological animal model for anxiety: A review of pharmacological and genetic studies in the mouse. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 31(1), 41–59. [CrossRef]
• 3. Amici, A., Franci, O., Mastroiacono, P., Merendino, N., Nardini, M., & Tomassi, G. (2000). Short term acute heat stress in rabbits: Functional, metabolic and immunological effects. World Rabbit Science, 8(1), 11–16. [CrossRef]
• 4. Baias, A., Bodnariu, A., Nichita, I., & Cristina, R. T. (2012). Stress in laboratory juvenile rabbits: Physiological indicators. Journal of Animal Science and Biotechnology, 45(2), 142–145.
• 5. Collier, R. J., & Gebremedhin, K. G. (2015). Thermal biology of domestic animals. Annual Review of Animal Biosciences, 3(1), 513–532. [CrossRef]
• 6. Csatádi, K., Kustos, K., Eiben, C., Bilkó, Á., & Altbäcker, V. (2005). Even minimal human contact linked to nursing reduces fear responses toward humans in rabbits. Applied Animal Behaviour Science, 95(1–2), 123–128. [CrossRef]
• 7. Farghly, M. F. A., Mahrose, K. M., Mahmoud, G. B., Ali, R. M., Daghash, W., Metwally, K. A., & Abougabal, M. S. (2020). Lighting programs as an appliance to improve growing New Zealand white rabbit’s performance. International Journal of Biometeorology, 64(8), 1295–1303. [CrossRef]
• 8. Finzi, A., Valentini, A., & Verità, P. (1986). Fattori di stress nel coniglio. Rivista di Coniglicoltura, 2, 50–51.
• 9. Forkman, B., Boissy, A., Meunier-Salaün, M. C., Canali, E., & Jones, R. B. (2007). A critical review of fear tests used on cattle, pigs, sheep, poultry and horses. Physiology and Behavior, 92(3), 340–374. [CrossRef]
• 10. García, M. L., & Argente, M. J. (2017). Exposure to high ambient temperatures alters embryology in rabbits. International Journal of Biometeorology, 61(9), 1555–1560. [CrossRef]
• 11. Hau, J., Kalliokoski, O., Jacobsen, K., & Abelson, K. (2011). Interpretations of faecal concentrations of corticosteroids. Laboratory Animals, 45(2), 129. [CrossRef]
• 12. Heil, G. (1997). Genetic influences on the development of aggressive behaviour among male domestic rabbits kept together. World Rabbit Science, 5, 88. 13. Henry, J. P., & Stephens, P. M. (1977). Stress, health, and the social environment (1st ed). Springer.
• 14. Huang, Y., Bréda, J., Savietto, D., Debrusse, A. M., Bonnemère, J. M., Gidenne, T., Combes, S., & Fortun-Lamothe, L. (2021) Effect of housing enrichment and type of flooring on the performance and behaviour of female rabbits. World Rabbit Science, 29(4), 275–285. [CrossRef]
• 15. Kemeny, M. E. (2003). The psychobiology of stress. Current Directions in Psychological Science, 12(4), 124–129. [CrossRef]
• 16. Koob, G. F., & Heinrichs, S. C. (1999). A role for corticotropin releasing factor and urocortin in behavioral responses to stressors. Brain Research, 848(1–2), 141–152. [CrossRef]
• 17. Leach, M. C., Allweiler, S., Richardson, C., Roughan, J. V., Narbe, R., & Flecknell, P. A. (2009). Behavioural effects of ovariohysterectomy and oral administration of meloxicam in laboratory housed rabbits. Research in Veterinary Science, 87(2), 336–347. [CrossRef]
• 18. Liste, G., Villarroel, M., Chacón, G., Sañudo, C., Olleta, J. L., García-Belenguer, S., Alierta, S., & María, G. A. (2009). Effect of lairage duration on rabbit welfare and meat quality. Meat Science, 82(1), 71–76. [CrossRef]
• 19. Morisse, J. P., & Maurice, R. (1997). Influence of stocking density or group size on behaviour of fattening rabbits kept under intensive conditions. Applied Animal Behaviour Science, 54(4), 351–357. [CrossRef]
• 20. Oladimeji, A. M., Johnson, T. G., Metwally, K., Farghly, M., & Mahrose, K. M. (2022) Environmental heat stress in rabbits: Implications and ameliorations. International Journal of Biometeorology, 66(1), 1–11. [CrossRef] 21. Pongrácz, P., & Altbäcker, V. (2003). Arousal, but not nursing, is necessary to elicit a decreased fear reaction toward humans in rabbit (Oryctolagus cuniculus) pups. Developmental Psychobiology, 43(3), 192–199. [CrossRef]
• 22. Rödel, H. G., Monclús, R., & von Holst, D. (2006). Behavioral styles in European rabbits: Social interactions and responses to experimental stressors. Physiology and Behavior, 89(2), 180–188. [CrossRef]
• 23. Sheiha, A. M., Abdelnour, S. A., Abd El-Hack, M. E., Khafaga, A. F., Metwally, K. A., Ajarem, J. S., & El-Saadony, M. T. (2020). Effects of dietary biological or chemical-synthesized nano-selenium supplementation on growing rabbits exposed to thermal stress. Animals, 10(3), 430.
• 24. Stauffacher, M. (1992). Group housing and enrichment cagfs for breeding, fattening and laboratory rabbits. Animal Welfare, 1(2), 105–125. [CrossRef]
• 25. Stott, P., Jennings, N., & Harris, S. (2010). Is the large size of the pinna of the ear of the European hare (Lepus europaeus) due to its role in thermoregulation or in anterior capital shock absorption? Journal of Morphology, 271(6), 674–681. [CrossRef]
• 26. Szendrő, Z., & Dalle Zotte, A. (2011). Effect of housing conditions on production and behaviour of growing meat rabbits: A review. Livestock Science, 137(1–3), 296–303. [CrossRef]
• 27. Szendrő, Z., Papp, Z., & Kustos, K. (2018). Effect of ambient temperature and restricted feeding on the production of rabbit does and their kits. Acta Agraria Kaposváriensis, 22(2), 1–17. [CrossRef]
• 28. Szeto, A., Gonzales, J. A., Spitzer, S. B., Levine, J. E., Zaias, J., Saab, P. G., Schneiderman, N., & McCabe, P. M. (2004). Circulating levels of glucocorticoid hormones in WHHL and NZW rabbits: Circadian cycle and response to repeated social encounter. Psychoneuroendocrino logy, 29(7), 861–866. [CrossRef]
• 29. Trocino, A., Majolini, D., Tazzoli, M., Filiou, E., & Xiccato, G. (2013). Housing of growing rabbits in individual, bicellular and collective cages: Fear level and behavioural patterns. Animal, 7(4), 633–639. [CrossRef]
• 30. Ume, S. I., Ezeano, C. I., & Onwujiariri, E. B. (2018). Effect of climate change on rabbit production and choice of adaptation coping strategies by smallholder farmers in Anambra State, Nigeria. Int J Innovations Agric Sci, 2, 161–173.
• 31. Verde, M. T., & Piquer, J. G. (1986). Effect of stress on the corticosterone and ascorbic acid (vitamin C) content of the blood plasma of rabbits. J. Appl. Rabbit Res, 9, 181–185.
• 32. Verga, M. (2000). Intensive rabbit breeding and welfare: Development of research, trends and applications. World Rabbit Science, 8(1), 491–509.
• 33. Verga, M., Luzi, F., & Carenzi, C. (2007). Effects of husbandry and management systems on physiology and behaviour of farmed and laboratory rabbits. Hormones and Behavior, 52(1), 122–129. [CrossRef]