Türkiye’deki Suriyeli Öğrenciler ve Arapça: Dil Politikaları, İnformel Destek Eğitimleri ve Dilsel Kimlik Arayışları

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 99 - 125, 30.04.2025

Münibe Altıparmak , Hasret Saygı

https://doi.org/10.31464/jlere.1565640

Abstract

ÖZ: Bu araştırma, İstanbul'da bir imam hatip ortaokulunda eğitim gören Suriyeli öğrencilerin miras dilleri olan Arapça'yı korumak ve geliştirmek için aileleri tarafından başvurulan formel ve informel destek eğitimlerini incelemektedir. Bu kapsamda, Millî Eğitim Bakanlığı’nın "Suriyeli Çocukların Türk Eğitim Sistemine Entegrasyonunun Desteklenmesi Projesi" (PIKTES) çerçevesinde sunulan Arapça destekleme eğitimlerinin etkinliği ve ailelerin bu eğitimlere yönelik tutumları detaylıca tartışılmıştır. Ayrıca, ailelerin cami ve vakıf gibi informel mekanizmalardan aldıkları dil desteği incelenmiş, çocukların dilsel kimliklerine yönelik söylemsel analizler yapılmıştır. Araştırma, etnografik bir yöntemle yürütülmüş; veriler, Suriyeli aileler, çocuklar ve öğretmenlerle yapılan görüşmelerle eğitim kurumlarında yapılan gözlemlerden oluşmuştur. Toplanan veriler söylem analizi yoluyla incelenmiştir. Sonuçlar, formel Arapça eğitimlerinin yetersiz kaldığını ve ailelerin informel desteklere yöneldiğini göstermiştir. Ayrıca, mevcut okulda sunulan miras dil olarak Arapça eğitiminin eksiklikleri, Suriyeli öğrencilerin dilsel ihtiyaçları ile öğretmenlerin sunabildikleri eğitim arasında uyumsuzluklar yaratmış, bu da öğrencilerin dilsel ve kimliksel beklentileri açısından formel eğitim uygulamaları sürecinde gerilimlere yol açmıştır.

Anahtar kelimeler: Suriyeli çocuklar, Arapça, miras dil, dil politikaları, söylem analizi

Keywords

Suriyeli çocuklar, Arapça, miras dil, dil politikaları

Syrian Students and Arabic in Turkiye: Language Policies, Informal Support Mechanisms, and the Search for Linguistic Identity

Abstract

ABSTRACT: This study explores the challenges faced by Syrian students and their families in maintaining Arabic language proficiency while attending an Imam Hatip secondary school in Istanbul. Adopting an ethnographic methodology, the research draws on observations and interviews to examine both formal and informal support systems utilized by families. Through discourse analysis, the findings reveal that the Arabic language support provided by the Ministry of National Education's "PIKTES" program is insufficient to meet the students’ linguistic needs. Consequently, families turn to informal resources such as mosques and community foundations for additional assistance. The study also investigates how families and students construct their stances toward these formal and informal supports, highlighting a disconnect between the school's heritage language education and the students' actual needs. This disconnect generates tensions between the students' linguistic identity and the language education offered by the school, underscoring the gap between policy and practice in heritage language preservation.

Keywords: Syrian children, Arabic, heritage language, language policies, discourse analysis

Keywords

Syrian children, Arabic, heritage language, language policies, discourse analysis

References

• Altıparmak, M. (2024). Suriyeli çocuklara yönelik uygulanan Arapça destekleme eğitiminin toplumdilbilimsel açıdan değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul.
• Aslan, F. (2017, 28 Mart). MEB'den Suriyeliler için açılan eğitim merkezlerine kapatma kararı. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/diyarbakir/suriyeliler-icin-acilan-sivil-egitim-merkezleri-40409288 Bakhtin, M. (1981). The dialogic imagination: Four essays by M.M. Bakhtin. University of Texas Press.
• Bezci, B. (2021). Türk diasporasında dil, kültür ve kimlik. İ. Güleç, B. İnce ve H. N. Demiriz (Ed.), İkidillilik ve ikidilli çocukların eğitimi içinde. (s. 63-78). Kesit Yayınları.
• Blackledge, A., & Creese, A. (2010). Multilingualism: A critical perspective. Continuum.
• Blommaert, J. (2006). Language policy and national identity. In T. Ricento (Ed.), An introduction to language policy: Theory and method (pp. 238-254). Blackwell Publishing.
• Carreira, M. (2004). Seeking explanatory adequacy: A dual approach to understanding the term “heritage language learner”. Heritage Language Journal, 2(1), 1-25.
• Castells, M. (2006). Kimliğin gücü / Enformasyon çağı: Ekonomi, toplum ve kültür (E. Kılıç, Çev.; 2. baskı). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. (Orijinal eser 2004 yılında yayımlandı)
• Castles, S. & Miller, M. J. (2008). Göçler çağı. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Coşkun, İ., & Emin, M. N. (2016). Türkiye’deki Suriyelilerin eğitiminde yol haritası fırsatlar ve zorluklar. Seta Yayınları.
• Curdt-Christiansen, X. L., & Huang, J. (2021). Pride and profit: A sociolinguistic profile of the British-Chinese community. International Journal of the Sociology of Language, 269, 47-72. https://doi.org/10.1515/ijsl-2020-0005 De Fina, A. (2003). Identity in narrative: A study of immigrant discourse. John Benjamins.
• Dee, T.S. & Jacob, B. (2011). The impact of no child left behind on student achievement. J. Pol. Anal. Manage, 30(3), 418-446. https://doi.org/10.1002/pam.20586
• Dönmez-Kara, C. Ö. (2021). Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı kapsamında Suriyelilere yönelik eğitim politikaları. M. E. Kayagil ve M. Kalkan (Ed.), Sosyal politikada kurum ve kuruluşlar içinde (s.1-23). Filiz Kitabevi.
• Emin, M. N. (2016). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi: Temel eğitim politikaları. Seta Yayınları.
• Erdoğan, M. M. (2018). Türkiye’deki Suriyeliler toplumsal kabul ve uyum. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erdoğan, M. M. & Kaya A. (Ed.). (2015). Türkiye’nin göç tarihi / 14. yüzyıldan 21. yüzyıla Türkiye’ye göçler. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ergüt, S. E., & Baş, B. (2021). Yurt dışındaki iki dilli Türk öğrencilere yönelik miras dil konuşma kaygısı ölçeği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(4), 1285-1315.
• Ferguson, C. (1962). Language factors in national development. Anthropological Linguistics, 35(1), 124-129.
• Fillmore, L. W. (2000). The loss of family language by immigrant children: Should educators be concerned? Theory and Practice, 39, 203-10. https://doi.org/10.1207/s15430421tip3904_3
• Fishman, J. A. (1991). Reversing language shift: Theoretical and empirical foundations of assistance to threatened languages. Multilingual Matters.
• Fishman, J. (Ed.). (1966). Language loyalty in the United States: The maintenance and perpetuation of non-English mother tongues of American ethnic and religious groups. Front Cover.
• Fishman, J. A. (2001). 300-plus years of heritage language education in the United States. In J. K. Peyton, D. A. Ranard, & S. McGinnis (Eds.), Heritage languages in America: Preserving a national resource (pp. 81-97). Center for Applied Linguistics & Delta Systems Co. Inc.
• Fuller, J. M. (2007). Language choice as a means of shaping identity. Journal of Linguistic Anthropology, 17(1), 105-129. https://doi.org/10.1525/jlin.2007.17.1.105
• Gencer, T. E. (2017). Göç ve eğitim ilişkisi üzerine bir değerlendirme: Suriyeli çocukların eğitim gereksinimi ve okullaşma süreçlerinde karşılaştıkları güçlükler. Journal of International Social Research, 10(54), 838-851.
• Göç İdaresi Başkanlığı (2023, 9 Ocak). İstanbul ilinde bulunan yabancılar hakkında basın açıklaması. https://istanbul.goc.gov.tr/istanbul-ilinde-bulunan-yabancilar-hakkinda-basin-aciklamasi-01012023
• Göç İdaresi Başkanlığı (2025, 27 Şubat). Yıllara göre geçici koruma altındaki Suriyeliler. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
• Gumperz, J. (2001). Interactional sociolinguistics: A personal perspective. In D. Schiffrin, D. Tannen & H. Hamilton (Eds.), The handbook of discourse analysis (pp. 215-228). Blackwell.
• Gumperz, J. (1968). The speech community. In D. L. Sills, & R. K. Merton (Eds.), International encyclopedia of the social sciences (pp. 381-386). Macmillan.
• Hammersley, M. & Atkinson, P. (1995). Ethnography: Principles in practice. Routledge.
• Hammersley, M. (2005). Ethnography and discourse analysis: Incompatible or complementary? Polifonia, 10(10), 1-20.
• Haugen, E. (1959). Planning for a standard language in Norway. Anthropological Linguistics, 1(3), 8-21.
• Hee, A. W. (2006). Toward an identity theory of the development of Chinese as a heritage language. Heritage Language Journal, 4(1), 1-28.
• Heller, M. (2008). Language and the nation-state: Challenges to sociolinguistic theory and practice. Journal of Sociolinguistics, 12(4), 504-524.
• Heller, M. (2010). The commodification of language. Annual Review of Anthropology, 39, 101-114.
• Kızıl, Ö., & Dönmez, C. (2017). Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılara sağlanan eğitim hizmetleri ve sosyal bilgiler eğitimi bağlamında bazı sorunların değerlendirilmesi. International Journal of Education Technology and Scientific Research, 4, 207-239.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2014, Eylül). Yabancılara yönelik eğitim-öğretim hizmetleri genelgesi. http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1715.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2021, Ekim). Millî Eğitim Bakanlığı Suriyeli çocukların Türk eğitim sistemine entegrasyonunun desteklenmesi projesi Arapça destekleme eğitimi. https://www.ogretmenmeb.com.tr/images/upload/K%C4%B1lavuz.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2022, Ocak). Geçici koruma sltında bulunan (Suriye) yabancı uyruklu Öğrenciler. https://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/26165737_goc2022sunu.pdf
• Moore, R. (2017). Discourses of endangerment. In O. Garcia, N. Flores, & M. Spotti (Eds.), The Oxford handbook of language and society, (pp. 221–242). Oxford University Press.
• Ortega, L. (2018). SLA in uncertain times: Disciplinary constraints, transdisciplinary hopes. Working Papers in Educational Linguistics (WPEL) 33(1), 1-30.
• Pavlenko, A. (2002). ‘We room for but one language here’: Language and national identity in the US at the turn of the 20th century. Multilingua, 21, 163-196.
• Peirce, C.S. (1955). Philosophical writings of Peirce. Dover Publishers.
• Peyton, J. K., Ranard, D. A., & McGinnis, S. (2001). Heritage language education in the United States. Delta Systems and Center for Applied Linguistics.
• PIKTES. (2022). Suriyeli çocukların Türk eğitim sistemine entegrasyonunun desteklenmesi projesi. https://piktes.gov.tr/cms/Home/Hakkimizda
• Rampton, B. (2008). Linguistic ethnography, interactional sociolinguistics and the study of identities. King’s College London Centre for Language Discourse and Communication, Unpublished. https://wpull.org/product/wp43-linguistic-ethnography-interactional-sociolinguistics-and-the-study-of-identities/
• Romaine, S. (2013). The bilingual and multilingual community. In T. K. Bhatia, & William C. Ritchie (Eds.), The handbook of bilingualism and multilingualism (pp. 445-465). Wiley-Blackwell.
• Silverstein, M. (1996). Monoglot “standard” in America: Standardization and metaphors of linguistic hegemony. In D. Brenneis, & R. Macaulay (Eds.), The matrix of language: Contemporary linguistic anthropology (pp. 284-306). Westview Press.
• Spolsky, B. (2009). Language management. Cambridge University Press.
• Spolsky, B. (2011). Does the United States need a language policy? CALDigest Center for Applied Linguistics. https://www.cal.org/wp-content/uploads/2022/05/DoestheUnitedStatesNeedaLanguagePolicy.pdf
• Şen, Y. (2022). Miras dil kavramı ve miras dil konuşucuları. Kafkasya Çalışmaları, 7(13), 25-44.
• Tekin, E., & Sallabaş, M. E. (2022). Almanya’da yaşayan Türk öğrencilerin miras dil olarak Türkçeye yönelik görüşleri. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(32), 165-175.
• Uluer, B. P., & Haznedar, B. (2021). Miras dil olarak İsveç’te Türkçe. M. C. Yılmaz ve P. Uluer (Ed.), İkidillilik çalışmaları ve Avrupalı Türkler içinde (s. 5-28). İsveç Türk Üniversiteliler ve Akademisyenler Derneği.
• Valdés, G. (2001). Heritage language students: Profiles and possibilities. In J. K. Peyton, Donald A. Ranard, & S. McGinnis (Eds.), Heritage languages in America: Preserving a national resources (pp. 37–77). Center for Applied Linguistics & Delta Systems Co., Inc.