Arap Öğrenicilerin Türkçe Ünlü Üretimlerinin Yaş, Cinsiyet ve Ana Dili Bağlamında Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 73 - 90, 29.06.2025

Betül Göktaş , Sinan Yalçınkaya

https://doi.org/10.51726/jlr.1668152

Abstract

Bu çalışmada ana dili Arapça olan konuşurların Türkçenin parçalı birimlerinde yapmış oldukları sesletim hatalarını tespit etmek; bu hataları ana dili, cinsiyet ve yaş değişkenleri ekseninde incelemek amaçlanmıştır. Araştırmanın katılımcılarını benzeşik örnekleme yöntemiyle seçilen, Azez ve Afrin Yunus Emre Türk Kültür Merkezlerindeki temel düzey Türkçe öğrenicileri oluşturmaktadır. Veriler, ana dili, yaş ve cinsiyet etkisi dikkate alınarak inceleneceğinden araştırmanın katılımcılarını 58 yetişkin (32 erkek-26 kadın) ve 33 çocuk (18 erkek-15 kız) olmak üzere 91 öğrenici oluşturmuştur. Öğrenicilerin sesletmekte güçlük yaşadığı parçalı birimleri karşılaştırmalı bir şekilde analiz edebilmek için okuma metinleri, hedef dil konuşurları (6 yetişkin-6 çocuk) tarafından da sesletilmiştir.
Yabancı dil öğrenicilerinin hedef dilde iletişime geçmesinin yolu; anlaşılır, akıcı ve doğru konuşma becerisinden geçer. Bu nedenle Diller İçin Avrupa Ortak Başvuru Metni’nde (D-AOBM), sesletim becerisine yönelik kazanımlar, konuşma dilinin nitel özellikleri ve sesbilimsel denetim ölçeği başlığı altında sunulmuştur. Bu ölçeğe göre bireyler temel düzeyden itibaren hedef dilin parçalı-parçalarüstü özelliklerini sınırlı da olsa kullanabilmektedir. Söz konusu sesletim kazanımlarının öğrenici tarafından elde edilip edilmediğinin anlaşılması; geçerli ve güvenilir araştırmalarla mümkündür. Bu doğrultuda temel düzey Türkçe öğretimi setlerinden seçilen 12 okuma metni ve 4 bağımsız konuşma sorusu öğrenicilere sunulmuş, öğrenicilerin sesli okuma ve konuşma performansları kayıt altına alınmıştır. Öğreniciler tarafından okumak için en çok tercih edilen metinler incelendiğinde 550 sözcük 1377 parçalı birime ulaşılmıştır. Bu birimlerin formant değerleri, Praat ses analizi programı aracılığıyla alınmış; Python programlama dili kullanılarak grafikleştirilmiş; nitel araştırma desenlerinden yararlanılarak betimlenmiştir.
Araştırma bulguları kritik dönem hipotezini destekleyecek niteliktedir. Buna göre çocuklar, Türkçenin parçalı birimlerini sesletmekte yetişkinlerden daha başarılıdır. Veriler yetişkinlerde erkeklerin, çocuklarda ise kızların sesletim performanslarının daha iyi olduğunu göstermiştir. Ayrıca öğrenicilerin, ana dillerinin fonetik envanterinde bulunmayan Türkçe sesleri oluşturmakta daha çok güçlük yaşadıkları görülmüştür.

Keywords

yabancı dil olarak Türkçe , sesletim becerisi , ana dili etkisi , yaş etkisi , cinsiyet etkisi

Ethical Statement

Bu çalışma Hacettepe Üniversitesi Senatosu Etik Komisyonu tarafından 26.04.2022 tarihli ve E-26674787-000-00002156329 sayılı kararla etik açıdan uygun bulunmuştur.

Supporting Institution

Hacettepe Üniversitesi

Project Number

E-26674787-000-00002156329

Thanks

Bu çalışma, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsünde Prof. Dr. Nurettin DEMİR ve Doç. Dr. Gönül ERDEM NAS danışmanlığında hazırlanmış olan “Arapça Konuşurlarının Erken ve Geç Dil Öğrenim Süreçlerinde Türkçe Sesletim Becerileri” başlıklı doktora teziden üretilmiştir. Araştırma sürecindeki desteklerinden dolayı Prof. Dr. Nurettin DEMİR’e ve Doç.Dr.Gönül ERDEM NAS’a sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

An Evaluation of Turkish Vowel Production by Arabic Native Speakers: Effects of Age, Gender, and Native Language

Abstract

This study aims to identify the pronunciation errors made by native Arabic speakers in Turkish segmental units and to examine these errors in relation to the influence of native language, gender, and age. Participants were selected using purposive sampling and consisted of beginner-level Turkish learners at the Yunus Emre Turkish Cultural Centers in Azez and Afrin. A total of 91 learners—58 adults (32 males, 26 females) and 33 children (18 males, 15 females)—participated in the study. To enable a comparative analysis of problematic segmental units, the reading texts were also recorded by native Turkish speakers (6 adults and 6 children).
Effective communication in a foreign language depends on clear, fluent, and accurate speech. Therefore, the Common European Framework of Reference for Languages (CEFR) includes pronunciation objectives under the phonological control scale and speech quality. According to this scale, even basic-level learners are expected to use both segmental and suprasegmental features of the target language to some extent. The assessment of whether learners have achieved these pronunciation outcomes requires valid and reliable research. For this purpose, 12 reading texts and 4 independent speaking questions from beginner-level Turkish teaching materials were presented to the learners, and their oral reading and speaking performances were recorded.
The most frequently selected texts included 550 words and 1,377 segmental units. These units were acoustically analyzed using the Praat software; visualized with Python; and interpreted through qualitative research methods. The findings support the critical period hypothesis, indicating that children outperform adults in pronouncing Turkish segmental units. Among adults, males performed better, while among children, females showed higher pronunciation performance. Learners had more difficulty producing sounds that do not exist in their native language’s phonetic inventory.

Keywords

Turkish as a foreign language , pronunciation , native language influence , age effect , gender effect

Project Number

E-26674787-000-00002156329

References

• Akbulut, B. (2021). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan okuma metinlerinin Türkçenin sesletimi edinimine etkisi (Bosna Hersek örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bartın: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Akbulut, B., & Erdem Nas, G. (2021). Türkçe öğrenen Boşnakça konuşurlarının Türkçe ünlü üretimi. Karadeniz Araştırmaları, 18(71), 735-762.
• Akın, H., & Çetin, M. (2016). Cinsiyet faktörünün yabancı dil olarak Türkçe öğrenim stratejilerine etkisi (Bosna Hersek örneği). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(2), 1021-1032.
• Başkan, Ö. (2006). Yabancı dil öğretimi: İlkeler ve çözümler. İstanbul: Multilingual.
• Bawer, A. (2022). abancı dil olarak Türkçe öğrenen Afganistan kökenli Özbek öğrenicilerin yazma becerisindeki hataların tespiti. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 13-22.
• Birdsong, D. (2009). Age and the end state of second language acquisition. The new handbook of second language acquisition, 17(1), 401-424.
• Boersma, P., & Weenink, D. (2024). Praat: Doing phonetics by computer. Amsterdam, The Netherlands: University of Amsterdam.
• Bölükbaş, F. (2011). Arap öğrenicilerin Türkçe yazılı anlatım becerilerinin değerlendirilmesi. Turkish Studies, 6(3), 1357-1367.
• Burman, D. D., Bitan, T., & Booth, J. R. (2008). Sex differences in neural processing of language among children. Neuropsychologia, 46(5), 1349-1362.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Chomsky, N. (1998). On the nature, use, and acquisition of language. T. K. Bhatia, & W. C. Ritchie içinde, Handbook of child language acquisition (s. 511-534). Brill Academic Pub.
• Creswell, J. W. (2020). Eğitim araştırmaları: Nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. (H. Ekşi, Çev.) İstanbul: EDAM.
• Curtiss, S. (1977). Genie. New York: Academic Press.
• Demirci, R. (2019). Alfabe farklılıklarının yabancılara Türkçe öğretimindeki etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dörnyei, Z. (2009). The psychology of second language acquisition. Oxford: Oxford University Press.
• Dryer, M. S., & Haspelmath, M. (2013). WALS Online. 03 25, 2025 tarihinde https://wals.info adresinden alındı.
• Ehrman, M., & Oxford, R. (1989). Effects of sex differences, career choice, and psychological type on adult language learning strategies. The modern language journal, 73(1), 1-13.
• Elsner, D., & Wedewer, V. (2007). Begegnung mit fremdsprachen im rahmen frühpädagogischer erziehung. Bremen: Universität Bremen.
• Erdem Nas, G., & Yalçınkaya, S. (2021). Endonezya dili konuşurlarının Türkçe ünlü üretimi (Bir R Dili Uygulaması). International Jorunal of Interdisciplinary Language [JILS] Studies, 1-24.
• Ergenç, İ. (2012). Dil, beyin ve cinsiyet. Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri: https://acikders.ankara.edu.tr adresinden alındı.
• Flege, J. E., MacKay, I., & Imai, S. (2010). What accounts for “age” effects on overall degree of foreign accent. Achievements and perspectives in the acquisition of second language speech: New Sounds, 2, 65-82.
• Gani, B. N., & Kuruoğlu, G. (2021). Mültecilerin dil sorunu: İzmir'de yaşayan Suriyeli mülteci çocukların Türkçe ifade edici becerilerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 95-108.
• Göktaş, B. (2024a). Sesletim becerisinin öğretiminde dilbilimsel tipolojiden yararlanma: Türkçe-Arapça örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 42, 37-52.
• Göktaş, B. (2024b). Arapça konuşurlarının erken ve geç dil öğrenim süreçlerinde Türkçe sesletim becerileri. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Göktaş, B., & Karataş, F. (2022). Sudan'da yabancı dil olarak Türkçe öğretimi. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Dergisi, 5(1), 26-54.
• Gülay, E., & Çelebi, S. (2024). Yabancı dil olarak Türkçe öğretim setlerinin prozodi öğretimi yönünden incelenmesi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 10(2), 243-272.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., & Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Harley, B. (1986). Age in second language acquisition. Clevedon: Multilingual Matters.
• Hayes, B. (2009). Introductory phonology. John Wiley & Sons.
• Johanson, L. (2014). Türkçe dil ilişkilerinde yapısal etkenler. (N. Demir, Çev.) Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Kan, M. O., & Yarol Özgür, Ü. (2023). Suriyeli ilkokul öğrencilerinin sesletim hataları. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 728-736.
• Kardaş, D. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde konuşma ve yazma becerileirnin karşılaştırılması: Suriyeli öğrencilere yönelik bir uygulama. International Journal of Languages' Education and Teaching, 8(1), 71-84.
• Kheder, K., & Rouabhia, R. (2023). Gender differences in learning languages. European Journal of Applied Linguistics Studies, 6(2), 97-111.
• Kim, K. H., Relkin, N. R., Lee, K. M., & Hirsch, J. (1997). Distinct cortical areas associated with native and second languages. Nature, 171-174.
• Kimura, D. (1992). Sex differences in the brain. Scientific American, 167(3), 118-125.
• Klein, W. (1996). Language acquisition at different ages. I. D. Magnusson (Dü.) içinde, Individual development over the lifespan: biological and psychosocial perspectives (s. 88-108). Cambridge: Cambridge University Press.
• Krashen, S. D. (1982). Principles and practice in second language acquisiton. Pergamon Press.
• Larsen-Freeman, D., & Long, M. H. (2014). An introduction to second languade acquisition research. London: Routledge.
• Lenneberg, E. H. (1967). Biological foundations of language. New York: John Wiley and Sons.
• Lewin, C., Wolgers, G., & Herlitz, A. (2001). Sex differences favoring women in verbal but not in visuospatial episodic memory. Neuropsychology, 15(2), 165-172.
• Moran, S., & McCloy, D. (2019). Phoible 2.0. 03 25, 2025 tarihinde http://phoible.org adresinden alındı.
• Munro, M. J., Flege, J. E., & MacKay, I. R. (1996). The effects of age of second language learning on the production of English vowels. Applied psycholinguistics, 17(3), 313-334.
• Noble, K. (1996). Resilience, resistance, and responsibility: Resolving the dilemma of the gifted woman. K. D. Arnold, K. D. Noble, & R. F. Subotnik içinde, Remarkable women: Perspectives on female talent development (s. 413-423). Hampton: Cresskill.
• Özüdoğru, M., & Dilman, H. (2014). Anadil edinimi ve yabancı dil öğrenim kuramları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Özyurt, B. E. (2006). Cinsiyet. Y. Kuzgun, & D. Deryakulu (Dü) içinde, Eğitimde bireysel farklılıklar (s. 317-346). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün, & S. B. Demir, Çev.) Ankara: Pegem Akademi.
• Polat, H. (2021). Anadili Arapça olanlara Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Shaywitz, B. A., Shaywltz, S. E., Pugh, K. R., Constable, R. T., Skudlarski, P., Fulbright, R. K., . . . Gore, J. C. (1995). Sex differences in the functional organization of the brain for language. Nature, 373(6515), 607-609.
• Şahin, F. (2020). Suriyeli ilkokul öğrencilerinin yazılı anlatımlarındaki hataların incelenmesi. Aydın Tömer Dil Dergisi, 5(1), 39-68.
• Şengül, K. (2014). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde alfabe sorunu. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 3(1), 325-339.
• Toraman Ünal, E. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde ders kitaplarında kullanılan telaffuz yöntem ve uygulamaları üzerine bir inceleme. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yüceol Özezen, M. (2021). Dilbilimsel tipoloji ve Türkçe. Türklük Bilimi Araştırmaları, 49, 117-133.