OKUL İDARECİLERİNİN YAŞAM DOYUMLARI VE PSİKOLOJİK İYİ OLUŞLARININ ÖZ YETERLİKLERİNİ YORDAMA DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 30 - 44, 28.06.2023

Murat Üner , Nuri Özbalcı , Elif Bayrak Özbalcı , İhsan Can , Yıldız Şahinler , Mehmet Alphan

Öz

Bu araştırmada okul yöneticilerinin psikolojik iyi oluş, öz yeterlik ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin belirlenmesi ve öz yeterlik ve psikolojik iyi oluşun yaşam doyumu üzerindeki etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda yordayıcı korelasyonel model kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini İstanbul ilindeki devlet ve özel okullarda görev yapan okul idarecileri oluşturmaktadır. Çalışma grubunu ise uygun örnekleme yöntemi ile gönüllü olan 151 kadın (%62,9) ve 89 erkek (%37,1)’tir. Yine çalışmaya katılan okul idarecilerinin 116’sı (%48,3) ilkokul, 74’ü (%30,9) ortaokul ve 50’si (%20,8) lise kademesinde görev yapmaktadır. Okul idarecilerinin psikolojik iyi oluş, yaşam doyum ve öz yeterlikleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi için pearson korelasyon analizi yapılmıştır. Yapılan bu analiz sonucunda Okullara görev yapan idarecilerin yaşam doyumları ile öz yeterlik arasında orta düzeyde pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Yine okul idarecilerinin yaşam doyumları ile psikolojik iyi oluşları arasında da orta düzeyde pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Okul idarecilerinin öz yeterlikleri ile psikolojik iyi oluşları arasında da yüksek düzeyde pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır. Son olarak okul idarecilerinin psikolojik iyi oluş ve öz yeterliklerinin yaşam doyumlarını yordama düzeyini belirlemek için standart regresyon analizi yapılmış ve psikolojik iyi oluş ve öz yeterliğin yaşam doyumunu anlamlı bir şekilde yordadığı saptanmıştır. Araştırmada elde edilen bu bulgulara uygun olarak önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

okul idarecileri, psikolojik iyi oluş, yaşam doyumu, öz yeterlik

Kaynakça

• Açıkalın, A. (1998). Toplumsal, kurumsal teknik yönleriyle okul yöneticiliği. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Aysan, F. ve Bozkurt, N. (2004). Okul psikolojik danışmanlarının yaşam doyumu, stresle başa çıkma stratejileri ile olumsuz otomatik düşünceleri: İzmir ili örneklemi. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, (6–9 Temmuz 2004) İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Azar, I.A.S., Vasudeva, P., & Abdollahi, A. (2006). Relationship between quality of life, hardiness, self-efficacy and self-esteem amongst employed and unemployed married women in zabol. Iran J Psychiatry, 1, 104–111.
• Balcı, S. (2014). Okul psikolojik danışmanların psikolojik danışma öz yetkinlikleri: kültürler arası bir çalışma, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Bandura, A., (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. NJ: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. NY: Freeman
• Bandura, A. (1988). Self-efficacy conception of anxiety. Anxiety Research, 1, 77-98. doi: https://doi.org/10.1080/10615808808248222
• Bandura, A. (1991). Self-regulation of motivation through anticipatory and self-reactive mechanisms. In R. A. Dienstbier (Ed.), Nebraska Symposium on Motivation, 1990: Perspectives on motivation (pp. 69–164). University of Nebraska Press
• Barlow, J.H., Cullen, L.A., & Rowe, I.F. (2002). Educational preferences, psychological well-being and self-efficacy among people with rheumatoid arthritis. Patient Education and Counseling, 46(1), 11-19. doi: 10.1016/s0738-3991(01)00146-x.
• Barlow, J., Powell, L., & Gilchrist, M. (2006). The influence of the training and support programme on the self-efficacy and psychological well-being of parents of children with disabilities: A controlled trial. Complementary Therapies in Clinical Practice, 12(1), 55-63. doi: 10.1016/j.ctcp.2005.02.005.
• Boehm, J.K., Chen, Y., Williams, D.R., Ryff, C., & Kubzansky, L.D. (2015) Unequally distributed psychological assets: Are there social disparities in optimism, life satisfaction, and positive affect?, Plos One, 10(2), 1-16. doi: 10.1371/journal. pone.0118066
• Bong, M., & Skaalvik, E. M. (2003). Academic self-concept and self-efficacy: How different are they really? Educational Psychology Review, 15(1), 1–40. doi: https://doi.org/10.1023/A:1021302408382
• Bryman, A., & Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with SPSS release 10 for Windows: A guide for social scientists. London: Routledge.
• Çankır, B., ve Yener, S. (2017). İş’te pozitif davranış. Konya: Çizgi Kitapevi.
• Çiçek, İ. (2021). Mediating role of the self-esteem in the association between loneliness and psychological and subjective well-being in university students. International Journal of Contemporary Educational Research, 8(2), 83-97. doi: https://doi.org/10.33200/ijcer.817660
• Çiçek, B., ve Almalı, V. (2020). COVID-19 pandemisi sürecinde kaygı öz-yeterlilik ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişki: özel sektör ve kamu çalışanları karşılaştırması. Electronic Turkish Studies, 15(4), 241-26 .
• Dursun, P. (2012). The Role of meaning in life, optimism, hope and coping styles in subjective well-being [Ph.D. - Doctoral Program]. Middle East Technical University.
• Dağlı, A. ve Baysal, N. (2016). Yaşam doyum ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250-1262.
• De Caroli, M. E., ve Sagone, E. (2014). Generalized self-efficacy and well-being in adolescents with high vs. low scholastic self-efficacy. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 141, 867-874. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.05.152
• Demir, R., Tanhan, A., Çiçek, İ., Yerlikaya, İ., Çırak Kurt, S. ve Ünverdi, B. (2021). Yaşam kalitesinin yordayıcıları olarak psikolojik iyi oluş ve yaşam doyumu. Yaşadıkça Eğitim, 35(1), 192-206. doi: 10.33308/26674874.2021351256
• Demirel, Y. (2013). Psikolojik danışman öz yetkinlik ölçeğinin hazırlanması. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bilim Dalı, Ankara.
• Demirel, H. (2014). An investigation of the relationship between job and life satisfaction among teachers. Procedia Social and Behavioral Sciences, 116(21), 4925-4931. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.01.1051
• Dilmaç, B. ve Ekşi, H. (2008). Meslek yüksek okullarında öğrenim gören öğrencilerin yaşam doyumları ve benlik saygılarının incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 279-289.
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71–75. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa4901_13
• Ersöz, G. (2017). The role of university students' general self-efficacy, depression and psychological well-being in predicting their exercise behavior. Journal of Education and Training Studies, 5(3), 110-117.
• Gölcü, A., Balcı, Ş. ve Arsal Gölcü, A. (2019). Sosyal medya kullanımı ile kendini gizleme ve yaşam doyumu arasında bir bağlantı var mı?. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 173-190.
• Göcen, G. (2013). Pozitif psikoloji düzleminde psikolojik iyi olma ve dini yönelim ilişkisi: yetişkinler üzerinde bir araştırma. Toplum Bilimleri Dergisi, 7(13), 97- 130.
• Goleman, D., Boyatzis, R. & Mckee, A. (2017). Yeni liderler. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gökdemir, Ö., & Veenhoven, R. (2014). Kalkınmaya farklı bir bakış: İyi oluş. Yayına hazırlayanlar: Ahmet Faruk Aysan & Devrim Dumludağ “Kalkınmada Yeni Yaklaşımlar”, (pp.337-363). Ankara, Turkey, 2014. Ankara: İmge Yayınevi.
• Heo J., Chun S., Lee S., Kim J. (2016). Life Satisfaction and Psychological Well-Being of Older Adults With Cancer experience: The role of optimism and volunteering. The International Journal of Aging and Human Development, 83(3), 274-289. doi:10.1177/0091415016652406
• Headey, B., & Wearing A. (1991) Subjective well-being: A stocks and flows framework. In Strack F., Argyle M., Schwarz N. (Eds.), Subjective well-being: An interdisciplinary perspective. Oxford, Eng.: Pergamon. Pp. 49–76.
• Holcomb-McCoy, C., Harris, P., Hines, E.M., & Johnston, G. (2008). School counselors’ multicultural self-efficacy: A preliminary ınvestigation. Professional School Counseling, 11, 166-178. doi: 10.1177/2156759X0801100303
• Johnson, F.L., Cook, E., Foxall, M.J., Kelleher, E., Kentopp, E., & Mannlein, E.A. (1986). Life satisfaction of the elderly American Indian. International Journal of Nursing Studies, 23(3), 265-273.
• Karasar, N. (2021). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karip, Emin ve Köksal K. (1999). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 18, 193-207.
• Keyes, C. L. M., Shmotkin, D., & Ryff, C. D. (2002). Optimizing well-being: The empirical encounter of two traditions. Journal of Personality and Social Psychology, 82(6), 1007–1022. https://doi.org/10.1037/0022-3514.82.6.1007
• Kermen, U., Tosun, N.İ. ve Doğan, U. (2016). Yaşam doyumu ve psikolojik iyi oluşun yordayıcısı olarak sosyal kaygı. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 2(2016), 20-29.
• Linnenbrink, E. A., & Pintrich, P. R. (2002). Motivation as an enabler for academic success. School Psychology Review, 31(3), 313–327. doi: https://doi.org/10.1080/02796015.2002.12086158
• Morgan, G.A., Barrett, K.C., Leech, N.L., & Gloeckner, G.W. (2019). IBM SPSS for Introductory Statistics: Use and Interpretation: Use and Interpretation (6th ed.). London: Routledge.
• Özbek, M. (2016). Evli bireylerde yaşam doyumu ve psikolojik iyi oluşlarının çeşitli değişkenlerle incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Nişantaşı Üniversitesi, İstanbul
• Park, N., & Huebner, E. S. (2005). A Cross-Cultural Study of the Levels and Correlates of Life Satisfaction among Adolescents. Journal of Cross-Cultural Psychology, 36(4), 444–456. https://doi.org/10.1177/0022022105275961
• Pavot, W.G., Diener, E., Colvin, C.R., & Sandvik, E. (1991). Further validation of the satisfaction with life scale: evidence for the crossmethod convergence of well-being measures. Journal of Personel Assessment, 57, 149-161
• Pavot, W., Diener, E., Colvin, C.R., & Sandvik, E. (2010). Further validation of the satisfaction with life scale: Evidence fort he cross-method convergence of well-being measures. Journal of Personality Assesment, 57(1), 149-161.
• Ryff, C. D. (1989). Beyond Ponce de Leon and life satisfaction: New directions in quest of successful ageing. International Journal of Behavioral Development,12(1), 35-55.
• Pavot, W., & Diener, E. (2008). The satisfaction with life scale and the emerging construct of life satisfaction. The Journal of Positive Psychology, 3(2), 137-152. https://doi.org/10.1080/17439760701756946
• Ryan, R. M., & Deci, E.L. (2001).   On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52, 141-66. DOI:10.1146/annurev.psych.52.1.141
• Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719–727. https://doi.org/10.1037/0022-3514.69.4.719
• Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719–727. https://doi.org/10.1037/0022-3514.69.4.719
• Schmitz, G.S., (2000), Zur Sturuktur und Dynamik der Selstwirksamkeitserwartung von Lehrern. Ein protektiver Faktor gegen Belastung und Burnout?, Diggitale Dissertation, FU Berlin.
• Siddiqui, S. (2015). Impact of Self-Efficacy on Psychological Well-Being among Undergraduate Students. The İnternational Journal of Indian Psychology, 2(3), 5-16.
• Sahranç, Ü. (2007). Stres Kontrolü, Genel Öz-yeterlik, Durumluluk Kaygı ve Yaşam Doyumu ile İlişkili Bir Akış Modeli. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara
• Shin, D. C, & Johnson, D. M. (1978). Avowed happiness as an overall assessment ofthe quality of life. Social Indicators Research, 5, 475-492.
• Şahin, B. (2019). Sınıf öğretmenlerinin öz yeterlik inançları, mesleğe yönelik tutumları ve yaşam doyumlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Programları ve Öğretim Tezli Yüksek Lisans Programı, Burdur.
• Telef, B. B. (2011). Öğretmenlerin öz-yeterlikleri, iş doyumları, yaşam doyumları ve tükenmişliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 10(1), 91-108.
• Türkdoğan, E.N., (2021). Üniversite öğrencilerinin zaman perspektiflerinin psikolojik iyi oluş ve öz yeterlik ile ilişkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Programı). Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Programı, Ankara.
• Urquijo, I., Extremera, N., & Villa, A. (2016). Emotional ıntelligence, life satisfaction, and psychological well-being in graduates: The mediating effect of perceived stress, Applied Research in Quality of Life, 11, 1241–1252. doi:10.1007/s11482-015-9432-9
• Vara, S. (1999). An investigation of job satisfaction and life satisfaction in intensive care unit nurses. (Unpublished master dissertation). Ege University, İzmir.
• Veenhoven, R. (1996). The study of life-satisfaction. Budapest: Eötyös University Press.
• Williams, H. L., Cullen, L. A., & Barlow, J. H. (2005). The psychological well-being and self-efficacy of carers of children with disabilities following attendance on a simple massage training and support programme: A 12-month comparison study of adherers and non-adherers. Complementary Therapies in Medicine, 13(2), 107-114. doi:10.1016/j.ctim.2005.03.007
• World Health Organization (1946). Preamble to the Constitution of the World Health Organization, New your, 19-22 June 1946, Geneva.
• Yuksel, A., ve Bayrakci, H. (2019). Self-efficacy, psychological well-being and perceived social support levels in pregnant women. International Journal of Caring Sciences, 12(2), 1-10.
• Yılmaz, H. ve Büyükcebeci, A. (2019). Bazı pozitif psikoloji kavramları açısından helikopter ebeveyn tutumlarının sonuçları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(54), 707-744.
• Yılmaz, M., Köseoğlu, P., Gerçek, C. ve Soran, H. (2004). Yabancı dilde hazırlanan bir öğretmen öz-yeterlik ölçeğinin Türkçe’ ye uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 260-267.
• Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy an essential motive to learn. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 82-91. doi: https://doi.org/10.1006/ceps.1999.1016