Genç Yetişkinlerde Benlik Saygısının Yordanmasında Beş Faktör Kişilik Modeli’nin Rolünün İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 281 - 296, 27.10.2019

Behmen Çelikbaş , Hüdanur Özdemir , Arkun Tatar

Öz

Bu çalışmada, genç yetişkinlerde benlik saygısının,
Beş Faktör Modeli kapsamında değerlendirilen kişilik özellikleriyle yordanması
ve farklı sosyo-demografik grupların benlik saygısı açısından karşılaştırılması
amaçlanmıştır. Çalışmaya, 18-29 yaşları arasında 196 kadın ve 112 erkek olmak
üzere toplamda 308 kişi katılmıştır. Çalışmada, Coopersmith Benlik Saygısı
Envanteri ve Büyük Beş-50 Kişilik Testi kullanılmıştır. Benlik saygısı ile
kişilik özellikleri arasındaki bağıntı katsayıları hesaplanmış ve benlik
saygısı kişilik testinde yer alan beş faktörle de ilişkili bulunmuş, en yüksek
ilişki düzeyinin ise Duygusal Dengelilik faktörü ile olduğu görülmüştür. Benlik
saygısının kişilik özellikleri ile yordanması işleminde ise toplam varyans
%30,1 düzeyinde açıklanmıştır. Dışadönüklük, Sorumluluk ve Duygusal Dengelilik
faktörleri benlik saygısını yordarken, Uyumluluk ve Zekâ / Hayal Gücü
faktörleri regresyon modelinde yer almamıştır. Çalışmada son işlem olarak,
sosyo-demografik grupların benlik saygısı toplam puan ortalamaları çok yönlü
tek değişkenli varyans analizi (ANOVA) ile karşılaştırılmıştır. Bu sonuca göre,
cinsiyet grupları arasında, yaş grupları arasında ve gelir durumu grupları
arasında benlik saygısı düzeyi açısından farklılıklar olduğu, buna karşın
medeni durum ve eğitim durumu grupları arasında farklılık olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

benlik saygısı, kişilik, beş faktör kişilik modeli

Kaynakça

• Akdoğan, R., & Ceyhan, E. (2014). Üniversite öğrencileri için yetersizlik duygusu ölçeğinin geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirlik analizleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41),117-128.
• Aluja, A., Rolland, J. P., García, L. F., & Rossier, J. (2007). Dimensionality of the Rosenberg Self-Esteem Scale and its relationships with the three-and the five-factor personality models. Journal of Personality Assessment, 88(2),246-249.
• Aslan, E. (1992). Benlik kavramı ve bireyin yaşamındaki etkileri. Eğitim Bilimleri Dergisi, 4,7-14.
• Aydin, E., Atis, G., Bolu, A., Aydin, C., Karabacak, E., Dogan, B., & Ates, M. A. (2017). Identification of anger and self-esteem in psoriasis patients in a consultation-liaison psychiatry setting: a case control study. Psychiatry and Clinical Psychopharmacology, 27(3), 216-220.
• Aydoğan, H. (2016). Profesyonel futbolcuların benlik saygılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. International Journal of Science Culture and Sport, 4(1),278-290.
• Bagley, C., & Evan-Wong, L. (1975). Neuroticism and extraversion in responses to Coopersmith's Self-esteem Inventory. Psychological Reports, 36(1),253-254.
• Bakker, M. R., Maas, J., Bekker, M. H., Bredenoord, A. L., Fauser, B. C., & Bos, A. M. (2017). Autonomy and self-esteem of women who donate to an oocyte cryopreservation bank in the Netherland. Reproductive Biomedicine Online, 35(2),225-231.
• Bayraktar, F., Sayıl, M., & Kumru, A. (2009). Liseli ergenler ve üniversiteli gençlerde benlik saygısı: ebeveyn ve akrana bağlanma, empati ve psikolojik uyum değişkenlerinin rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 24(63),48-63.
• Bowling, N. A., Eschleman, K. J., Wang, Q., Kirkendall, C., & Alarcon, G. (2010). A meta‐analysis of the predictors and consequences of organization‐based self‐esteem. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83(3),601-626.
• Brown, J. D., & Marshall, M. A. (2001). Self-esteem and emotion: some thoughts about feelings. Personality and Social Psychology Bulletin, 27(5),575-584.
• Buhlmann, U., Teachman, B. A., Naumann, E., Fehlinger, T., & Rief, W. (2009). The meaning of beauty: implicit and explicit self-esteem and attractiveness beliefs in body dysmorphic disorder. Journal of Anxiety Disorders, 23(5),694-702.
• Chapman, P. L., & Mullis, A. K. (2002). Readdressing gender bias in the Coopersmith Self-Esteem Inventory-Short Form. The journal of Genetic Psychology, 163(4),403-409
• Chung, J. M., Hutteman, R., van Aken, M. A. G., & Denissen, J. J. A. (2017). High, low, and in between: self-esteem development from middle childhood to adulthood. Journal of Research in Personality, 70,122-133.
• Corsano, P., Musetti, A., Caricati, L., & Magnani, B. (2017). Keeping secrets from friends: exploring the effects of friendship quality, loneliness and self-esteem on secrecy. Journal of Adolescence, 58,24-32.
• Costa, P. T., & McCrae, R. R. (1995). Primary traits of Eysenck's PEN system: three-and five-factor solutions. Journal of Personality and Social Psychology, 69(2),308-317.
• De Raedt, R., Remue, J., Loeys, T., Hooley, J. M., & Baeken, C. (2017). The effect of trascranial direct current stimulation of the prefrontal cortex on implicit self-esteem is mediated by rumination after criticism. Behavior Research and Therapy, 99,138-146.
• Dilbaz, N. (2017). Sosyal anksiyete bozukluğu: tanı, epidemioloji, etimoloji, klinik ve ayırıcı tanı. Klinik Psikiyatri Dergisi, 3(2),3-21.
• Direktör, C., & Nuri, C. (2017). Benlik saygısının akademik motivasyon üzerindeki etkisi: otomatik düşüncenin aracı rolü. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 1(1),66-75.
• Enjajan, B., Zeigler-Hill, V., & Vonk, J. (2017). The relationship between approval-based contingent self-esteem and conformity is influenced by sex and task difficulty. Personality and Individual Differences, 115,58-64.
• Erdle, S., Gosling, S. D., & Potter, J. (2009). Does self-esteem account for the higher-order factors of the Big Five?. Journal of Research in Personality, 43(5),921-922.
• Farmer, R. F., Jarvis, L. L., Berent, M. K., & Corbett, A. (2001). Contributions to global self-esteem: the role of importance attached to self-concepts associated with the Five-Factor Model. Journal of Research in Personality, 35(4),483-499.
• Francis, L. J. (1997). Coopersmith's model of self-esteem: bias toward the stable extravert?. The Journal of Social Psychology, 137(1),139-142.
• Francis, L. J., & James, D. J. (1996). The relationship between Rosenberg's construct of self-esteem and Eysenck's two-dimensional model of personality. Personality and Individual Differences, 21(4),483-488.
• Francis, L. J., James, D. J., & Jones, M. (1998). Is there gender bias in the short‐form Coopersmith Self‐Esteem Inventory?. Educational Research, 40(1),83-89.
• Hair, E. C., & Grazino, W. G. (2003). Self-esteem, personality and achievement in high school: aaprospective longitudinal study in Texas. Journal of Personality, 71(6), 971-994.
• Hamurcu, P., Öner, C., Telatar, B., & Yeşildağ, Ş. (2015). Obezitenin benlik saygısı ve beden algısı üzerine etkisi. Türk Aile Hekimleri Dergisi, 19(3),122-128.
• Harputlu, D., Terzi, C., Eşrefgil, G., Uz, S., Sökmen, S., & Füzün, M. (2007). Kolostomi ve ileostomili bireylerde benlik saygısı. Kolon ve Rektum Hastalıkları Dergisi, 17(4),178-185.
• Hollenbeck, J. R., & Whitener, E. M. (1988). Reclaiming personality traits for personnel selection: self-esteem as an illustrative case. Journal of Management, 14(1),81-91.
• Judge, T. A., Erez, A., Bono, J. E., & Thoresen, C. J. (2002). Are measures of self-esteem, neuroticism, locus of control, and generalized self-efficacy indicators of a common core construct?. Journal of Personality and Social Psychology, 83(3),693-710.
• Kim, H., Parker, J. G., & Marciano, A. R. W. (2017). Interplay of self-esteem, emotion regulation, and parenting in young adolescents’ friendship jealousy. Journal of Applied Developmental Psychology, 52,170-180.
• Koç, M. (2004). Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(17),231-256.
• Korkmaz, H., & Kaptan, F. (2002). Fen eğitiminde proje tabanlı öğrenme yaklaşımının ilköğretim öğrencilerinin akademik başarı, akademik benlik kavramı ve çalışma sürelerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(22),91-97.
• Krieger, T., Hermann, H., Zimmermann, J., & Holtforth, M. G. (2015). Associations of self-compassion and global self-esteem with positive and negative affect and stress reactivity in daily life: findings from a smart phone study, Personality and Individual Differences, 87,288-292.
• Lin, C. C. (2015). Gratitude and depression in young adults: the mediating role of self-esteem and well-being. Personality and Individual Differences, 87,30-34.
• Metin, G. T., Harma, M., Gökçay, G., & Saydam, R. B. (2017). Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki ergenlerde olumsuz yaşam olayları, özdenetim becerisi ve problem davranışlar. Türk Psikoloji Dergisi, 32(79),1-14.
• Oh, E., Song, E., & Shin, J. (2017). Individual factors affecting self-esteem, and relationship among self-esteem, body mass index, and body image in patients with schizophrenia. Archives of Psychiatric Nursing, 31(6),588-595.
• Paz, V., Nicolaisen-Sobesky, E., Collado, E., Horta, S., Rey, C., Rivero, M., Berriolo, M., Díaz, M., Otón, M., Pérez, A., Fernández-Theoduloz, G., Cabana, Á., & Gradin, V. B. (2017). Effect of self-esteem on social interactions during the Ultimatom Game. Psychiatry Research, 252,247-255.
• Ponsoda, V., Abad, F. J., Francis, L. J., & Hills, P. R. (2008). Gender differences in the Coopersmith Self-Esteem Inventory, the incidence of differential item functioning. Journal of Individual Differences, 29(4),217-222.
• Pyszczynski, T., Greenberg, J., Solomon, S., Arndt, J., & Schimel, J. (2004). Why do people need self-esteem? A theoretical and empirical review. Psychological Bulletin, 130(3),435-468.
• Rassart, J., Luyckx, K., Moons, P., & Weets, I. (2014). Personality and self-esteem in emerging adults with Type 1 diabetes. Journal of Psychosomatic Research, 76(2),139-145.
• Robins, R. W., Tracy, J. L., Trzesniewski, K., Potter, J., & Gosling, S. D. (2001). Personality correlates of self-esteem. Journal of Research in Personality, 35(4),463-482.
• Shackelford, T. K., & Michalski, R. L. (2011). Personality and self-esteem in newlyweds. Personality and Individual Differences, 51(7),870-872.
• Shchebetenko, S. (2019). Do personality characteristics explain the associations between self-esteem and online social networking behaviour?. Computers in Human Behavior, 91,17-23.
• Shikishima, C., Hiraishi, K., Takahashi, Y., Yamagata, S., Yamaguchi, S., & Ando, J. (2018). Genetic and environmental etiology of stability and changes in self-esteem linked to personality: a Japanese twin study. Personality and Individual Differences, 121,140-146.
• Siqueira, N. F., Oliveira, F. L. B. B., & de Souza, E. A. P. (2017). Impaired responsibility dimension of self-esteem of Brazilian adobescents with epilepsy. Epilepsy and Behavior, 73,1-5.
• Sowislo, J. F., & Orth, U. (2013). Does low self-esteem predict depression and anxiety?. A meta-analysis of longitudinal Studies. Psychological Bulletin, 139(1),213-240.
• Stewart, C., Rogers, F., Pilch, M., Stewart, I., Holmes, Y. B., & Westermann, S. (2017). The effect of social exclusion on state paranoia and explicit and implicit self-esteem in a non-clinical sample. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 57,62-69.
• Sun, B., Zhang, Z., Liu, X., Hu, B., & Zhu, T. (2017). Self-esteem recognition based on gait pattern using Kinect. Gait and Posture, 58,428-432.
• Şahin, E. E., & Gizir, C. A. (2014). Üniversite öğrencilerinde utangaçlık, benlik saygısı ve kişilerarası yetkinlik değişkenlerinin rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(41),75-88.
• Şimşek, Ö. F. (2012). Higher-order factors of personality in self-report data: self-esteem really matters. Personality and Individual Differences, 53(5),568-573.
• Tatar, A. (2017). Büyük Beş-50 Kişilik Testinin Türkçeye çevirisi ve Beş Faktör Kişilik Envanteri kısa formu ile karşılaştırılması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18(1),51-61.
• Tel, H., & Pınar, Ş. E. (2012). Ayaktan izlenen psikiyatri hastalarında içselleştirilmiş damgalama ve benlik saygısı. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 3(2),61-66.
• Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2001). Age and birth cohort differences in self-esteem: a cross-temporal meta-analysis. Personality and Social Psychology Review, 5(4), 321-344.
• Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2002). Self-esteem and socioeconomic status: a meta-analytic review. Personality and Social Psychology Review, 6(1), 59-71.
• Watson, D. C. (1998). The relationship of self-esteem, locus of control, and dimensional models to personality disorders. Journal of Social Behavior and Personality, 13,399-420.
• Watson, D., Suls, J., & Haig, J. (2002). Global self-esteem in relation to structural models of personality and affectivity. Journal of Personality and Social Psychology, 83(1),185-197.