Social Change in the Works of Cemil Meriç and Kemal Tahir

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 364 - 378, 30.07.2022

Y. Sinan Zavalsız Ayça Gülünay

Öz

The concept of social change is at the core of sociology and social structure studies. From this point of view, considering the social structure of Turkey, social change refers to the processes of Westernization, modernization, and globalization which started in the Tanzimat Era and is still progressing. Even though it is given different names or definitions, this whole process corresponds to a single social change movement in the history of Turkish society. This change, which is in progress from the Ottoman Empire to the Establishment of Turkish Republic, from the first years of the Republic to the present, is generally referred as Westernization. Cemil Meriç and Kemal Tahir are two important thinkers who should be referenced in order to understand the social structure of Turkey. Meriç dealt with social change as the main factor determining the structure of Turkish society and he tried to investigate the impact of historical processes such as Tanzimat Era and the proclamation of the Republic on the social structure of Turkey. Tahir, on the other hand, presented his works with a sociological perspective as a novelist who believed that the problems of Turkish society could be resolved within the framework of historical and social conditions. In the works of both Meriç and Tahir, the structure of Turkish society is dealt with on the themes of the East - the West conflict, Westernization and social change. The most important common feature of Meriç and Tahir is that they both analyze the society with an indigenous frame of reference, but with a critical approach. Both names are the great thinkers who tried to find solutions to the social problems of Turkish society; both set out to conquer the world of Western thought and they reached their national values at the end of the journey.

Anahtar Kelimeler

Social Structure, Social Change, Cemil Meriç, Kemal Tahir, Social Structure of Turkey.

Cemil Meriç ve Kemal Tahir’in Eserlerinde Toplumsal Değişme

Öz

Toplumsal değişme kavramı, toplumsal yapı analizinin ve sosyolojinin merkezinde yer almaktadır. Buradan hareketle Türkiye’nin sosyal yapısı ele alınırken toplumsal değişme; Tanzimat ile başlayıp günümüze kadar etkileri süren Batılılaşma, modernleşme ve küreselleşme süreçlerini ifade etmektedir. Farklı isimlerle ifade edilse, başka şekillerde tanımlansa da bu sürecin tamamı, Türk toplum tarihi içinde tek bir toplumsal değişme hareketine karşılık gelmektedir. Osmanlı’dan Cumhuriyete, Cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze kadar uzanan bu değişim, genelde Batılılaşma olarak anılmaktadır. Cemil Meriç ve Kemal Tahir, Türkiye’nin toplumsal yapısını anlamak bağlamında başvurulması gereken iki önemli düşünce adamıdır. Meriç, Türk toplum yapısını belirleyen temel etmen olarak toplumsal değişmeyi ele almış; Tanzimat Devri, Cumhuriyetin ilanı gibi tarihsel süreçlerin Türkiye’nin toplumsal yapısındaki etkilerini gözlemlemeye çalışmıştır. Tahir ise, Türk toplumunun sorunlarının tarihî ve sosyal şartlar çerçevesinde çözüme kavuşabileceğine inanan bir romancı olarak eserlerini sosyolojik bir bakışla ortaya koymuştur. Hem Meriç’in hem Tahir’in eserlerinde, Türk toplum yapısını; Doğu-Batı çatışması, Batılılaşma ve toplumsal değişme ekseninde ele aldıkları görülmektedir. Meriç ve Tahir’in en önemli özelliği; yerlilik ekseninde, fakat eleştirel bir yaklaşımla toplumsal çözümlemeler yapmasıdır. Türk toplumunun sosyal sorunlarına çözüm bulmaya çalışmış olan iki isim de Batı düşünce dünyasını fethetmek üzere yola çıkmış ve yolculuk sonunda kendi millî değerlerine ulaşmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Yapı, Toplumsal Değişme, Cemil Meriç, Kemal Tahir, Türkiye’nin Toplumsal Yapısı

Kaynakça

• Ak, U. (2014). Kendimizi Tanımak ve Öteki: Cemil Meriç’te Avrupa Medeniyetinin Tekelleşmesinin Eleştirisi. Mütefekkir, 1 (2), 153-163.
• Arslantürk, Z. ve Amman, M. T. (2011). Sosyoloji: Kavramlar, Kurumlar, Süreçler, Teoriler. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• Ata, R. (2014). Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat. Mütefekkir, 1 (1), 159-173.
• Bottomore, T. B. (2015). Toplumbilim: Sorunlarına ve Yazınına İlişkin Bir Kılavuz. (Ü. Oskay Çev.) İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Cangızbay, K. (2006). Cemil Meriç Üzerine. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 5 Muhafazakârlık içinde. (T. Bora ve M. Gültekingil Edt.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Durkheim, E. (1960). The Division of Labor in Society. (Translated by G. Simpson). Illinois: The Free Press of Glencoe.