Haber Söyleminde İdeolojik Etki: Ayasofya’nın İbadete Açılması Haberleri

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 4, 678 - 691, 31.12.2022

Arzu Kalafat Çat Olgun Küçük

Öz

Gerçeğin habere dönüştürülmesi esnasında ideolojik müdahaleler söz konusu olabilmektedir. Kapitalizmle birlikte bir endüstri alanına dönüşen medyada haber, sermaye sahiplerinin mevcut ideolojilerinin araçsallaştırıldığı meta haline gelmiştir. Medya endüstrisi ideolojilerini çeşitli söylemler vasıtasıyla aktarmaktadır. Haber metinlerinde yer alan ideolojik kodlar ve örtük anlamların açığa çıkarılması amacıyla söylem analizi yöntemi kullanılmaktadır. Bu çalışmada, gazetelerde yer alan haberlerin ideolojik müdahalelerle yapılandırıldığı ön kabulünden hareketle Ayasofya’nın ibadete açılması konusuna ilişkin gazetelerin haber üretim süreçlerindeki ideolojik etkinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Bu bağlamda sol ideolojiyi temsilen Cumhuriyet, sağ ideolojiyi temsilen Yeni Akit gazeteleri seçilerek Ayasofya’nın cami olarak ibadete açıldığı tarih olan 24 Temmuz 2020 gününü takip eden bir haftalık süre boyunca gazetelerde konuya ilişkin olarak yayınlanan haberler örneğinde gazetelerin söylemsel farklılıkları ortaya konulmaya çalışılmıştır. 24 Temmuz 2020- 30 Temmuz 2020 tarihleri aralığında incelenen gazetelerde yer alan haberlerin gazetelerin mevcut ideolojilerini yansıtan söylemlerle aktarıldığı ve gazetelerin sahiplik yapısının haber üretim süreçlerinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Haber, Söylem, İdeoloji

Kaynakça

• Abdülhakimoğulları, E. D. (2019). Althusser’in Devletin İdeolojik Aygıtları Bağlamında Fotoğrafın Kullanımı, Journal of Political Administrative and Local Studies, 2(1):27-42.
• Althusser, L. (2002). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Çev.Yusuf Alp & Mahmut Özışık). İstanbul: İletişim Yayınları . Arık, B. (2009). Hrant Dink Cinayeti Haberlerinin Söylemi, Terör ve Haber Söylemi, (Ed. Mustafa Şeker, N. Tülay Şeker) Konya: Literatürk Yayınları.
• Baudrillard, J. (2012). Kusursuz Cinayet. (Çev. Necmettin Sevil). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Brasier, K. J. (2002). Ideology and discourse: Characterizations of the 1996 farm bill by agricultural interest groups. Agriculture and Human Values, 19(3), 239-253.
• Devran, Y. (2010). Haber Söylem İdeoloji, İstanbul: Başlık Yayın Grubu.
• Doruk, Ö. (2013). Disiplin Toplumu ve Haber Söylemi: Gökkuşağı Derneği’nce Yapılması Planlanan Yürüyüşün Engellemesine İlişkin Haberlerin Çözümlenmesi, e-Gifder, 2(1): 106-132.
• Dursun, Ç. (2014). Tv Haberlerinde İdeoloji. Ankara: İmge Kitabevi.
• Engels, F. & Marx, K. (1968). Alman İdeolojisi. (Çev. Selahattin Hilav). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Erdoğan, İ. (2014). Medya Teori ve Araştırmaları. Ankara: Erk Yayınları.
• Gençalp, H. (2011). Egemen İdeolojinin Yerleştirilmesinin Bir Aracı Olarak Sinema: Çocuk Yıldız Filmlerinde Egemen İdeolojinin İşleyişi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Gramsci, A. (2011). Hapishane Defterleri. (Çev. Ekrem Ekici). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Humphreys, D. (2009). Discourse as ideology: Neoliberalism and the limits of international forest policy. Forest policy and economics, 11(5-6), 319-325.
• Koçak, M. C. ve Küçük, O. (2021). “Organize İşler” filminde ideolojinin inşası. Journal of Humanities and Tourism Research, 11 (3): 526-537.
• Maatta, S. K. (2014). "Discourse and Ideology—Why Do We Need Both?" Spanish and Portuguese across Time, Place, and Borders. London: Palgrave Macmillan.
• Marsall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. Osman Akınhay & Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Marx, K. (1975). Felsefe Yazıları. İstanbul: Payel Yayınevi.
• Özer, Ö. ve Şentöregil, M. (2020). “Haberde İdeoloji Üretimi: Doktora Saldırı Örneğinde Sağlık Çalışanlarına Uygulanan Şiddet Haberlerinin Çözümlenmesi”, Haber Üzerine Teori ve Uygulamalar, (Ed. Salih Tiryaki), Konya Literatürk Yayınları.
• Purvis, T., & Hunt, A. (1993). Discourse, ideology, British Journal of Sociology, 473-499.
• Shoemaker, P. & Stephen D. R. (2002). İdeolojinin Medya İçeriği Üzerindeki Etkisi, Medya Kültür Siyaset, (Der. Süleyman İrvan), Alp Yayınevi.
• Sine Nazlı, R. ve Kalafat Çat, A. (2019). 24 Haziran Erken Seçimlerinin Gazete Haberlerindeki Söylem Çözümlemesi, Global Media Journal, 10(19): 113-145.
• Şeker, M.& Sine, R. & Çavuş, S. (2012). Wikileaks Haberlerinin Türk Basınındaki Söylemi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (31): 379-400.
• Therborn, G. (1989). İktidarın İdeolojisi ve İdeolojinin İktidarı. (Çev. İrfan Cüre). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Thompson, J. B. (2013). İdeoloji ve Modern Kültür Kitle İletişimi Çağında Eleştirel Toplumsal Kuramı. (Çev. İdil Çetin), Ankara: Dipnot Yayınları.