Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya Koleksiyonu’na Ait Kitâbu’l- İlel ve Ma’rifeti’r Ricâl İsimli Yazma Eserin Kodikolojik İncelemesi

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 536 - 556, 05.10.2023

Hatice Tozun Rümeysa Gedik

Öz

Önemli kültürel miraslarımızdan biri olan yazma eserler; kullanım ve saklama koşullarıyla birlikte, özellikle doğal hammaddelerden üretilmeleri nedeniyle bozulmaya açık olan organik eserlerdir. Yazma eser koleksiyonların bakımını zorlaştıran unsurlar; organik malzemeden üretilmiş eserlerin, tek bir eser üzerinde bile materyallerin çeşitliliği, boyut ve şekil bakımından çok farklı özelliklere sahip olmasıdır. Bu nedenle uygun koşullarda korunmaları gerekmektedir. Koruma sürecini başlatabilmek için eserin doğru tanımlanması yani belgelemesi gerekmektedir. Bu amaç doğrultusunda; Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya Koleksiyonu’nun 03380 demirbaş numaralı tam adı Kitâbu’l- ‘ilel ve Ma’rifeti’r-rical (el Câmi’fi’l- ‘ilel ve ma’rifeti’r-ricâl) olan yazma eserin koruma sürecini başlatmadan önce kodikolojik olarak incelenmesi araştırmanın konusu olarak belirlenmiştir. Bu araştırmada, "betimleyici araştırma" yöntemi kullanılarak; Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya Koleksiyonu’nun 03380 demirbaş numaralı tam adı Kitâbu’l- ‘ilel ve Ma’rifeti’r-rical (el Câmi’fi’l- ‘ilel ve ma’rifeti’r-ricâl) olan yazma eserin tanımlanması, durumunun belgelenebilmesi için kodikolojik açıdan incelenmesini kapsayan tarama modelinde bir betimleme çalışması yapılmıştır. Eserin; pigment, mürekkep ve kâğıt yapımında kullanılan malzemelerin moleküler yapısı gibi malzeme özelliklerinin belirlenmesinde arkeometrik analiz yöntemleri kullanılmıştır. Aynı zamanda fotoğraf çekimlerinin yanında dijital mikroskop ile detay görüntüleri de kayıt altına alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Yazma Eserler, Erken Dönem Yazma Eserler, Kodikoloji, Süleymaniye Kütüphanesi

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. (1989). TDV İslam Ansiklopedisi içinde (Cilt. 2, s. 82-87). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
• Atcı, İ. (2007). Ahmed b. Hanbel’den Gelen Çoklu Rivayetler (el-Muğnî Örneği), (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, İslam Hukuku Bilim Dalı, Konya.
• Bilmiş, G. Hüseyin (2013). Bursa İnebey kütüphanesindeki Ortaçağ ciltlerinin (13- 14. yüzyıl) cilt sanatı açısından değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Türk İslam Sanatları Programı, İstanbul.
• Çelik, A. (2017). Ahmed B. Hanbel ve Kitâbü’l-İlel ve Ma’rifetü’r-Ricâl’inin İlel İlmindeki Yeri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(9), s. 89-108.
• Deroche, F. (2005). Islamic codicology an ıntroduction to the study of manuscrıpts ın Arabic scrıpt. Al Furqan İslamic Heritage Foundation.
• Gacek, A. (2020). Arapça el yazmaları için rehber. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dizisi 28, Klasik Yayınları, İstanbul.
• Göker, S. (1989). “Sultan Süleyman, Architect Sinan and Süleymaniye”, Turkish Review Quarterly Digest, III/18, Ankara, s. 31-40