Kayseri Raşit Efendi Yazma Eser Kütüphanesi’nde Korunan Yedi Adet Yazma Eserin Tezhiplerinin Karşılaştırılması

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 4, 730 - 745, 31.12.2024

Bedriye Özbek , Muhammet Bilgen

Öz

Kütüphanelerde yer alan yazma eserler bilimsel niteliklerinin yanı sıra sanatsal açıdan da kitap sanatlarının en güzel örneklerini barındırırlar. Kütüphanelerin yanı sıra arşiv, müze ve koleksiyonlarda muhafaza edilen çok sayıda yazma eser mevcuttur. Bu eserler üretildikleri dönemin, bilimsel, sanatsal, kültürel ve ekonomik yapısını günümüze taşırlar.
Kayseri’de döneminin Dış İşleri Bakanı olan Mehmet Raşit Efendi tarafından 1796 yılında kurulan Raşit Efendi Yazma Eser Kütüphanesi’nde 2052 adet el yazması eser bulunmaktadır. Bu yazma eserlerden 18. yüzyıla ait olan yedi adet eserin tezhipleri karşılaştırmalı olarak hem benzerlikleri hem de farklılıkları açısından incelenmiştir. Eserlerin tezhipleri motif, renk, işçilik, desen, kompozisyon düzeni ve üslup özellikleri açısından ele alınmıştır. İncelenen yazmalarda özellikle motif, renk, işçilik bakımından benzerlikler söz konusudur. Taç tezhibi formlarında kompozisyon farklılıkları olmakla birlikte yedi adet eserde klasik tezhip üslubunda çalışılmıştır. Her ne kadar klasik üslupta çalışılmış olsa da 18. yüzyılda görülen batı etkisi incelenen eserlerde kendini hissettirir.
Yapılan incelemeler sonucunda 18. Yüzyıl dönem özelliklerini yansıttığı düşünülen yedi adet yazmanın motif anatomilerinin, kompozisyon özellikleri ve tasarım tekniklerinin daha anlaşılır olabilmesi ve detaylı bir şekilde kayıt altına alınabilmesi için analiz çizimleri yapılmıştır. Bu şekilde Türk sanatı alanında araştırma yapan sanatçılara kaynak oluşturulması ve ayrıca ileride eserlerin restorasyona tabi tutulmaları halinde uzmanlara belgeleme, koruma, onarım aşamalarında faydalanabilecekleri dokümanların oluşturulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Tezhip Sanatı, Yazma Eser, 18. Yüzyıl, Raşit Efendi Yazma Eser Kütüphanesi

Kaynakça

• Aslanapa, O., (1977). Kitap sanatları - yüzyıllar boyunca Türk sanatı (14. Yüzyıl). M.E.B. Devlet Kitapları.
• Aşıcı, S. (2015). Kitap dostu bir sultan Fatih. Hat ve Tezhip Sanatı. (Özcan, A. R. Ed.) Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
• Baysal, A. F. (2019). Tezhip sanatı, Türk İslam Sanatları Tarihi (Dündar, A. Ed.). Grafiker Yayınları.
• Biçer-Özcan, Ş. (2015). Tezhip sanatında ihtişamlı bir dönem: Timur Devri Herat üslubu. Hat ve Tezhip Sanatı. (Özcan, A. R. Ed.) Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bilgen M., Dilber M. & Konak I. (2017). Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesi’nde korunan farklı dönemlere ait dokuz el yazmasının tezhiplerinin incelenmesi. Uluslararası Taş Köprü Pompeipolis Bilim Kültür Sanat Araştırmaları Sempozyumu. Kastamonu: 10-12 Nisan, ss. 2284-2300
• Birol, A.İ. (2017). Türk tezyini sanatlarında desen tasarımı çizim tekniği ve çeşitleri (9. Baskı). Kubbealtı Yayınları.
• Bodur, F. (1985). Osmanlı lake sanatı ve XVIII. Yüzyıl Üstadı Ali Üsküdari. Türkiyemiz. 1-2, 47.
• Cunbur, M. (1969). Kayseri’de Raşit Efendi Kütüphanesi ve Vakfiyesi. Vakıflar Dergisi. 8, 185-195.
• Cunbur, M. (1990). Milli kültürümüzde kitap sanatları. Milli Kültür Unsurlarımız Üzerinde Genel Görüşler. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çağman, F. (1983). Avrupa Konseyi 18. Avrupa Sanat Sergisi: Anadolu Medeniyetleri III: Selçuklu/Osmanlı: Topkapı Sarayı Müzesi. 22-5/30-10, Kültür ve Turizm Bakanlığı
• Çoruhlu, Y. (1993). Türk sanatının ABC’si. Simavi Yayınları.