Kazakistan’ın Ulus İnşa Süreci ve Ekonomi Politiği

Year 2018, Volume: 8 Issue: 1, 60 - 84, 15.03.2018

Aytaç Çağlar

Abstract

Bugünkü Türki Cumhuriyetleri, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin dağılma sinyalleri verdiği 1980’li yıllardan itibaren, ülkelerinde ekonomik reform politikaları izlemiştir. Bu süreçte yapılan ekonomik reformlar daha çok Sosyalist ekonomi modelinin işleyişinin iyileştirilmesine yönelik olmuştur. Bu reform politikası 25 Aralık 1991’e değin sürdürülmüştür. Bu tarihte, SSCB’nin dağılması ile ardı ardına bağımsızlıklarını ilan eden bu cumhuriyetler, bundan sonraki süreçte ise Sovyet ekonomi modelini terkedip liberal bir ekonomi anlayışını ülkelerinde uygulamaya koymuşlardır. Bu süreçte de Türki Cumhuriyetlerinin revizyonist öncüsü Kazakistan olmuştur. Kazakistan, 16 Aralık 1991’de bağımsızlığını ilan ettikten sonra, ulus inşa sürecinde ekonomi politiğin önemini iyi kavrayan Cunhurbaşkanı Nazarbayev öncülüğünde, büyük bir kalkınma hamlesi içerisine girmiştir. Nazarbayev, piyasalar üzerindeki hükümet kontrolünü tedricen ortadan kaldırarak, serbest pazar ekonomisine geçişin sağlanmasına, devlet işletmelerinin özelleştirerek zengin yeraltı kaynaklarının ülke içinde işletilmesine, iç ve dış pazarın oluşturulmasına, yönelik bir politik ekonomi izlemiştir. Bu amaçlar, yatırımların teşviki kanununun çıkarılması, izlenen fiyat politikaları, vergi ve gümrük konuları üzerine yapılan düzenlemeler ile sahaya uygulanmaya çalışılmıştır. Ayrıca 15 Kasım 1993'te milli para birimi Tenge tedavüle sokularak, Rus Rublesinin Kazak ekonomisi üzerindeki etkisi saf dışı bırakılmıştır. İzlenen revizyonist ekonomi politikaları sonucunda Kazakistan ekonomisinde büyük oranda ticari liberalizasyon sağlanmış, tekel kurumlar tasfiye edilmiş, ticaret ve bankacılık sektörleri gelişmiştir. 2017 itibariyle Kazakistan, geleneksel ekonomi ortaklarının yanında, uluslararası ticarette söz sahibi olan yeni aktörlerle de sıcak temaslarda bulunarak, dünya ticaretinde aktif rol oynamaktadır. Bu çalışmada, yeni bir disiplin olan Uluslararası Politik Ekonominin temel kavramları üzerinden, Kazakistan siyasi tarihi kısaca tanıtılmış, ertesinde Kazak halkının farklı Rus rejimleri altında milli varlığını sürdürme mücadelesi ve bu mücadeleyi kazandıktan sonra, ulus inşa sürecinde izlediği ekonomi politikaları değerlendirilmiştir. Çalışmanın temel tezi, Kazakistan’ın bağımsızlıktan sonraki ekonomi politiğinin 2017’ye değin olan süreçte reel olduğudur.

Keywords

Kazakistan, Uluslararası Politik Ekonomi

References

• Al, A. (2015). Politika-Ekonomi Kesişmesi: Yeni Bir Bilim Dalı Olarak Uluslararası Politik Ekonomi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1): 143-159. Aralbekov, N. (2016). Kazakistan Etnik Denge Siyasetinin Temeli Olarak Kazakistan Halk Asamblesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, VII-84. Ateş, D., Gökmen, G. S. (2013). “Bir Akademik Disiplin Olarak Uluslararası Politik Ekonominin Sınırları”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (1): 45-71. Aydos, S. (2009). Türkiye’nin Tanıtım Filmlerinde Ulusal Kimlik Anlatısı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, V+254. Ceyhan, M. S., Akpolat, A., Peçe, M. A. (2016). Kazakistan Ekonomisinin Dışa Açıklık ve Enflasyon Oranlarının Ekonomik Büyümesine Etkisi (1994-2013), International Journal of Cultural and Social Studies, 2 (1): 45-61. Çam, S. http://www.tuicakademi.org/etnisite-kavrami/ (E.T. 05.04.2017, 16:20). Çavuşoğlu, N. Azınlık Nedir, İnsan Hakları Yıllığı, Cilt 19-20, 1997-1998:93-101. Çelik, K. E. (2014). Kimlikler, Güç Dengesi ve İttifaklar: Kazakistan Örneği, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yükseklisans Tezi, Ankara, Xİ+119. Dikkaya, M., Bora, A. (2006). Çağdaş Kazakistan’ın Ekonomi Politiği ve Türkiye’nin Yeri, OAKA Dergisi, 1 (2): 110-127. Gençler, A., Seymen, R., Akbaş, A. (2012). Kazakistan’ın Emek Piyasasına Güncel Bir Bakış, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9 (1): 322-335. Hizmetli, S. (2011). Kazak Ulusu ve Kazak Tarihi Üzerine: Dünü ve Bugünü, İstem Dergisi, 9 (17): 23-43. http://geographicam.blogspot.com.tr/2016/02/kazakistanin-ekonomikcografyasi.html (E.T. 08.04.2017, 13:44). Kafkasyalı, M. S. (2012). Bölgesel ve Küresel Politikalarda Orta Asya, Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları, Ankara-Türkistan, s. 600. Kara, A. (2017). “Kazakistan’ın Uluslararası Alandaki Yeni Başarısı: EXPO 2017’ye Astana Ev Sahipliği Yapacak”, http://www.abdulvahapkara.com/expo-2017-astana/ (E.T. 20.05.2017, 21: 20). Kara, A., Yeşilot, O. (2011). Avrasya’nın Yükselen Yıldızı Kazakistan, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul, s. 304. Karacagil, K. (2014). Kazakistan’ın Bağımsızlığının Ayak Sesleri: Almatı Olayları (1986), History Studies Dergisi, 6 (1): 101-114. Kolektif (2007). Kazakistan Tarihi Makaleler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, s. 228. Kurubaş, E. (2014). Asimilasyondan Tanınmaya Uluslararası Alanda Azınlık Sorunları ve Avrupa Yaklaşımı, 2. Baskı, Asil Yayın Dağıtım, Ankara, s. 315. Nazarbayev, N. (2000). Yüzyılların Kavşağında, 2. Baskı, Bilig Yayınları, Ankara, s. 271. Nazpary, J. (2003). Sovyet Sonrası Karmaşa Kazakistan’da Şiddet ve Mülksüzleşme, 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, s.309. Sağlam, A. (2012). Sovyet Kimliği ve Sürekliliği, http://www.turkdod.com/2012/05/02/sovyet-kimligi-ve-surekliligi/ (E.T. 05.05.2017, 13.54). Saray, M. Rusya’nın Türkistan’da Yayılması, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=356235, (E.T. 09.04.2017, 18:41). Saray, M. (1993) Kazak Türkleri Tarihi: Kazakların Uyanışı, Nesil Matbaacılık ve Yayıncılık, İstanbul, s. 189. Şener, B. (2014). Küreselleşme Sürecinde Ulus-Devlet ve Egemenlik Olguları, Tarih Okulu Dergisi, 18:51-77. Velihanov, Ç. (2011). Şığarmalar Jinağı II, Almatı 1985, [Aktaran: Yerkinay Maukhara], Siyasi ve Kültürel Açıdan Kazak Hanlığı (1456-1731), Yüksek Lisans Tezi, Konya, IV+133. Yalçıner, R. (2014). Etnisite ve Milliyetçilik: Eleştirel Bir Değerlendirme, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 69 (1):189-215.