Diyabet Tanısı Olan İki Adölesanın Öz-Değer Algılarının İncelenmesi: Vaka Analizleri

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 12, 30.06.2024

Sümeyye Yıldız , Birgül Erdoğan , Ebru Kılıçarslan Törüner , Naime Altay

Öz

Giriş: Kronik sağlık sorunları adölesan dönemdeki çocukların öz-değer algılarına etki edebilmektedir. Öz-değer kavramı, kişilerin benliklerinin değerlendirici ve öz-değer düzeyini gösteren bir kavram olarak belirtilmiştir.
Amaç: Bu çalışmada Tip 1 diyabet tanısıyla izlenen 2 adölesanın öz-değer algılarına yönelik vaka analizlerinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Öz-değer algılarının belirlenebilmesi Tip 1 diyabet tanısıyla takip edilen 2 adölesanın için bireysel görüşmeler yapılmıştır. En az 10 yıldır diyabet tanısıyla takip edilen 12.sınıf 2 adölesanla çalışma yürütülmüştür. Çalışmaya başlandığında adölesanlara bilgi verilmiş ve katılımları için onayları alınmıştır. Çalışma çevrimiçi şeklinde 45 dakikada gerçekleştirilmiştir.
Bulgular: Elde edilen verilerin içerik analizlerinin incelenmesi sonucunda “hastalık algısı, duygu ve deneyim” olmak üzere 3 ana tema belirlenmiştir. Hastalık algısında belirlenen 4 kategori; çevre, baş etme, zaman ve kabul’dür. Duygu teması içerisinde; empati, öz güven ve dürüstlük kategorileri yer almıştır. Deneyim temasında ise; hastalık yönetimi, rehberlik, etkili iletişim ve etkileşim kategorileri belirlenmiştir.
Sonuçlar: Çalışmada elde edilen verilere göre Tip 1 diyabetin adölesanların öz-değer algılarına etkilerinin saptanmasının hastalığa uyumu ve kabulü kolaylaştırdığı, tedavi başarısını arttırdığı belirlenmiştir. Ayrıca tanı alma süresiyle adölesanların akranlarına rehberlik etmekten mutluluk duydukları ve ilk kez tanı alan çocuklara hastalık yönetimine ilişkin konularda yarar sağlayacakları düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Adölesan, Hemşirelik, Öz-değer, Tip 1 Diyabet

Kaynakça

• 1. Craig, M. E., Jefferies, C., Dabelea, D., Balde, N., Seth, A., & Donaghue, K. C. (2014). Definition, epidemiology, and classification of diabetes in children and adolescents. Pediatric Diabetes, 15(S20), 4-17.
• 2. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas, 8th edn. Brussels, Belgium: International Diabetes Federation, 2017. https://diabetesatlas.org/
• 3. Arda Sürücü, H., Baran Durmaz, G., & Turan, E. (2020). Does Type 1 Diabetic Adolescents’ Fear of Stigmatization Predict a Negative Perception Insulin Treatment?. Clinical Nursing Research, 29(4), 235-242. doi/10.1177/1054773818815258
• 4. Atkinson, M. A., Eisenbarth, G. S., & Michels, A. W. (2014). Type 1 diabetes. Lancet, 383, 69-82. doi: 10.1016/S0140-6736(13)60591-7
• 5. Jafari, P., Forouzandeh, E., Bagheri, Z., Karamizadeh, Z., & Shalileh, K. (2011). Health related quality of life of Iranian children with type 1 diabetes: reliability and validity of the Persian version of the PedsQL™ Generic Core Scales and Diabetes Module. Health and Quality Of Life Outcomes, 9, 1-6.
• 6. McCarvill, R., & Weaver, K. (2014). Primary care of female adolescents with type 1 diabetes mellitus and disordered eating. Journal of Advanced Nursing, 70(9), 2005-2018. doi: 10.1111/jan.12384.
• 7. Mommersteeg, P. M., Herr, R., Pouwer, F., Holt, R. I., & Loerbroks, A. (2013). The association between diabetes and an episode of depressive symptoms in the 2002 World Health Survey: An analysis of 231 797 individuals from 47 countries. Diabetic Medicine, 30(6), 208-214.
• 8. Akre, C., & Suris, J. C. (2014). From controlling to letting go: What are the psychosocial needs of parents of adolescents with a chronic illness?. Health Education Research, 29(5), 764-772.
• 9. Adal, E., Önal, Z., Ersen, A., Yalçın, K., Önal, H., & Aydın, A. (2015). Recognizing the psychosocial aspects of type 1 diabetes in adolescents. Journal of Clinical Research in Pediatric Endocrinology, 7(1), 57.
• 10. Durwood, L., McLaughlin, K. A., & Olson, K. R. (2017). Mental health and self-worth in socially transitioned transgender youth. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 56(2), 116-123.
• 11. Crocker, J., & Wolfe, C. T. (2001). Contingencies of self-worth. Psychological Review, 108(3), 593.
• 12. Çetin, B., Akın, A., & Eroğlu, Y. (2011). Koşullu öz-değer ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 410-426.
• 13. Crocker, J., Karpinski, A., Quinn, D. M., & Chase, S. K. (2003). When grades determine self-worth: consequences of contingent self-worth for male and female engineering and psychology majors. Journal of Personality and Social Psychology, 85(3), 507.
• 14. Sanchez, D. T., & Crocker, J. (2005). How investment in gender ideals affects well-being: The role of external contingencies of self-worth. Psychology of Women Quarterly, 29(1), 63-77.
• 15. Olson KR. (2016) Prepubescent transgender children: What we do and do not know. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 55, 155.
• 16. Simons, L., Schrager, S. M., Clark, L. F., Belzer, M., & Olson, J. (2013). Parental support and mental health among transgender adolescents. Journal of Adolescent Health, 53(6), 791-793.
• 17. Hill, D. B., Menvielle, E., Sica, K. M., & Johnson, A. (2010). An affirmative intervention for families with gender variant children: Parental ratings of child mental health and gender. Journal of Sex & Marital Therapy, 36(1), 6-23.
• 18. Singh, D., Bradley, S. J., & Zucker, K. J. (2011). Commentary on “An affirmative intervention for families with gender variant children: parental ratings of child mental health and gender” by Hill, Menvielle, Sica, and Johnson (2010). Journal of Sex & Marital Therapy, 37(2), 151-157.
• 19. Aitken, M., VanderLaan, D. P., Wasserman, L., Stojanovski, S., & Zucker, K. J. (2016). Self-harm and suicidality in children referred for gender dysphoria. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 55(6), 513-520.
• 20. Kato, A., Fujimaki, Y., Fujimori, S., Izumida, Y., Suzuki, R., Ueki, K., ... & Hashimoto, H. (2016). A qualitative study on the impact of internalized stigma on type 2 diabetes self-management. Patient Education and Counseling, 99(7), 1233-1239.
• 21. Yorulmaz, H., Tatar, A., Saltukoğlu, G., & Soylu, G. (2013). Diyabetli hastalarda hastalık algısını etkileyen faktörlerin incelenmesi. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (2), 367-387.
• 22. Nazlı, RS., & Çat, AK. (2021). Çocukların Covıd-19 algılarının resme yansıması. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (36), 221-242.
• 23. Pekyiğit, A., Yıldız, D., Fidancı, B. E., & Bağrıyanık, B. Ç. (2021). Hastanede yatan çocuklarda yaratıcı oyun yöntemi ile hastalık ve hastane kavramı: Niteliksel bir çalışma. Çocuk Dergisi, 21(2), 175-182.
• 24. Duras, E., Bezen, D., Özkaya, O., & Dursun, H. (2018). Tip 1 diyabetes mellitus tanısı ile izlenmekte olan hastaların yaşam kalitesi düzeylerinin değerlendirilmesi. Güncel Pediatri, 16(2), 72-85.
• 25. Şahin, A., Tuncay, S., Akça, K., & Arıkan, D. (2022). Kronik hastalığı olan ve olmayan adölesanlarda kaygı ve otonomi ilişkisi. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 5(2), 166-172.
• 26. Altundağ, S. (2018). Tip 1 diyabetli çocukların hastalığa uyumunda eğitimin ve sosyal desteğin etkisi. Pamukkale Medical Journal, 11(2), 137-144.