REKABET VE REGÜLASYON ÜZERİNE

Year 2020, Volume: 4 Issue: 2, 91 - 112, 23.10.2020

Yakup Çukuryurt Meral Uzunöz

Abstract

Neo-klasik yaklaşım, merkantilist görüşe karşı olarak liberal bir ekonomi üzerine ilerlemektedir. Ancak, 19.yy. ile başlayan süreç ve devamında Büyük Bunalım’la birçok kişi mal varlığını kaybederken önde gelen bankalar ve şirketler iflas etmiştir. Bu gelişmelerin sonucu olarak sorunları çözmek için
gerekli olan siyasi ve toplumsal bir gücün önemi vurgulanmıştır. Bu anlamda ekonomiye müdahale ederek birtakım regülatif eylemlerde bulunacak güç ise devlettir. Ekonomide devlet müdahalesini merkeze alan görüşlere karşıt olarak, devletin iktisadi süreçlerde belirleyici olmasını tehdit unsuru olarak gören ve piyasa süreçlerinin kendiliğinden serbestçe ilerleyişini savunan görüşler de vardır. Regülasyonun piyasadaki işlerliği kamu süreci teorisi ve kamu çıkarı teorisi olmak üzere temelde iki
teoriyle açıklanmıştır. Ancak bu teorilere karşı olmasına rağmen bir o kadar da onlardan beslenerek şekillenen yeni kurumsalcı teoriler ortaya çıkmıştır. Bunlardan ilki kamu süreci teorisi, Avusturya İktisat Okulu geleneğinin takipçileri tarafından, somut piyasaları açıklayabilmek amacıyla, neo-klasik fiyat teorisine alternatif olarak geliştirilmiştir. Kamu çıkarı teorisi ise, düzenlemelerin işletmelerin neden olabileceği piyasa aksaklıklarını kısıtlayarak tüketici çıkarlarına hizmet ettiğini varsaymaktadır.
Bu ikisi dışında kalan ve Ortodoks iktisat teorisine yönelttiği eleştirilerle yeni bir ekonomik açıklama ortaya koyan iktisadi modeller ise, yeni kurumsalcı teoriler olarak adlandırılmaktadır. Bu iktisadi akım, temelde bireylerden öte kurumları merkeze almaktadır.

Keywords

Regülasyon, Rekabet, Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşlar, Kamu Süreci Teorisi, Yeni Kuramsalcı Teoriler

REKABET VE REGÜLASYON ÜZERİNE

Abstract

Neo-klasik yaklaşım, merkantilist görüşe karşı olarak liberal bir ekonomi üzerine ilerlemektedir. Ancak, 19.yy. ile başlayan süreç ve devamında Büyük Bunalım’la birçok kişi mal varlığını kaybederken önde gelen bankalar ve şirketler iflas etmiştir. Bu gelişmelerin sonucu olarak sorunları çözmek için gerekli olan siyasi ve toplumsal bir gücün önemi vurgulanmıştır. Bu anlamda ekonomiye müdahale ederek birtakım regülatif eylemlerde bulunacak güç ise devlettir. Ekonomide devlet müdahalesini merkeze alan görüşlere karşıt olarak, devletin iktisadi süreçlerde belirleyici olmasını tehdit unsuru olarak gören ve piyasa süreçlerinin kendiliğinden serbestçe ilerleyişini savunan görüşler de vardır. Regülasyonun piyasadaki işlerliği kamu süreci teorisi ve kamu çıkarı teorisi olmak üzere temelde iki teoriyle açıklanmıştır. Ancak bu teorilere karşı olmasına rağmen bir o kadar da onlardan beslenerek şekillenen yeni kurumsalcı teoriler ortaya çıkmıştır. Bunlardan ilki kamu süreci teorisi, Avusturya İktisat Okulu geleneğinin takipçileri tarafından, somut piyasaları açıklayabilmek amacıyla, neo-klasik fiyat teorisine alternatif olarak geliştirilmiştir. Kamu çıkarı teorisi ise, düzenlemelerin işletmelerin neden olabileceği piyasa aksaklıklarını kısıtlayarak tüketici çıkarlarına hizmet ettiğini varsaymaktadır. Bu ikisi dışında kalan ve Ortodoks iktisat teorisine yönelttiği eleştirilerle yeni bir ekonomik açıklama ortaya koyan iktisadi modeller ise, yeni kurumsalcı teoriler olarak adlandırılmaktadır. Bu iktisadi akım,
temelde bireylerden öte kurumları merkeze almaktadır.

Keywords

Rekabet, Regülasyon, Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşlar

References

• Akça, H. (2011). Devlet Müdahalesinin Başarısızlığı Üzerine Bir Değerlendirme. Ç.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3), 179-190.
• Aktan, C. C. (2000). Kamu Tercihi Teorisi. Ocak 3, 2020 tarihinde http://www.canaktan.org/ekonomi/ anayasal_iktisat/kamu-tercihi.htm adresinden alındı
• Aktan, C. C. (2013). Contributions to Political Economy. Oxford University Press, 8(1), 307-319.
• Aktan, C. C. (2016). Regülasyonların Politik İktisadı: Regülasyonların Etkileri, Fayda ve Maliyetleri.Ekonomi Bilimler Dergisi, 8(2), 82-102.
• Aktan, C. C., & Yay, S. (2016). Regülasyon İktisadına Giriş. Ekonomi Bilimler Dergisi, 8(1), 116-135.
• Alfredo, F.-S., & Deborah, J. (2014). Neoliberalizm (2 b.). (Ş. Başlı, & T. Öncel, Çev.) İstanbul: Yordan.
• Altay, A. (2001). Piyasa Ekonomisine Geçiş Sürecinde Kamu Maliyesi Sorunları ve Çözüm Önerileri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(2), 15-21.
• Ardıyok, Ş., & Oğuz, F. (2010). Competition law and regulation in the Turkish telecommunications industry: Friends or foes? Telecommunications Policy, 34(4), 233-243.
• Becker, G. (1976). Journal of Law and Economics. Toward a More General Theory of Regulation, 19(2), 245- 248.
• Birol, Ö. H., & Gencer, A. H. (2014). Neo-Klasik İktisat ve Neo-Klasik Sentez. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 259-280.
• Bünger, A. (2017). Regülation Competition. Stockholm: Swedish Agency for Economic and Regional Growth.
• Çetin, T. (2011). Toward And Instutional Theory of Regulation. Working Paper in SSRN Electronic Journal, 1-31.
• Çevik, S., & Demir, M. (2005). Devletin Düzenleyici Rolü ve Regülasyon Teorileri. Öneri Dergisi, 6(23), 249-257.
• Dağdeviren, H., & Patokos, T. (2017). Pricing Decisions And Market Power In The UK Electricity Market: A Vecm Approach. Energy Policy, 108, 467-473.
• Dura, Y. C. (2006). Kamu Tercihi Teorisinde Kamusal Etkinlik Problemi. Türk İdare Dergisi(253), 107-117.
• Elgar, E. (2007). Regulation Impact Assesment Toward Better Regulation? (C. Kirkpatrick, & D. Parker, Dü) Cheltenham, UK.
• Gündoğdu, A. (2017). Bankacılık Sisteminin Regülasyonu ve Kamu Yararı Etkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(1), 63-87.
• Hertog, J. d. (1999). General Theories of Regulation. Economic Enstitute/CLAV, Untrecht University, 223- 270.
• Hertog, J. d. (2010). Review of economic theories of regulation. Discussion Paper Series, 10(18), 1-59.
• Ilman, T., & Tekeli, R. (2016). Türkiye’deki Düzenlyici ve Denetleyici Kuruluşlar İdari Para Cezalarının Hukuksal Zeminlerinin Değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 23-36.
• Kama, Ö. (2011). Yeni Kurumsal İktisat Okulunun Temelleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 183-207.
• Karakoç, İ. D. (2003). Veri Zarflama Analizindeki Ağırlık Kısıtlamalarının Belirlenmesinde Analitik Hiyerarşi Sürecinin Kullanımı. D.E.Ü.İ.İ.B.F.Dergisi, 18(2), 1-12.
• Kaya, A. İ. (2011). Dinamik Rekabet ve Girişimsel Keşif: Kirzner’ın Piyasa Süreci Teorisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 1(1), 67-83.
• Kızılboğa, R. (2012). Kamu Tercihi ve Anayasal İktisat Teorilerinin Değerlendirilmesi. NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 91-109.
• Kömürcüler, E., & Özçağ, M. (2015). Bir Regülasyon Kurumu Olarak Yargı Organı: Anayasa Mahkemesi ve Danıştay Kararlarında Devletin Düzenleyici Rolü. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(1), 83-97.
• Krishna, S. G. (2015). Electricity sector regulation and sustainable development outcomes an analysis of regulatory impact in 12 Indian states for 2001 2010. Shodhganga : a reservoir of Indian theses, Chapter 9, 1-19. TERI University Department of Policy Studies. Kasım 22, 2019 tarihinde https:// shodhganga.inflibnet.ac.in/handle/10603/141275 adresinden alındı
• Littlechild, S. (2017). Regülation and the nature of Competition. Journal of Air Transport Management, 67, 211-223.
• Oğuz, F. (2005). Bilgi, Regülasyon ve Rekabet: Bir Piyasa Süreci Yaklaşımı. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2), 253-267.
• Oğuz, F., & Çakmak, O. (2002). Küreselleşen Bir Dünyada Regülasyon. Lİberal Düşünce Dergisi(25-26), 143- 153.
• Posner, R. A. (1974). Theories of Economic Regulation. Bell Journal Of Economics, 1-36.
• Sarısoy, S. (2010). Düzenleyici Devlet ve Regülasyon Uygulamalarının Etkinliği Üzerine Tartışmalar. Maliye Dergisi, 159, 278-298.
• Shleifer, A. (2005). Understanding Regulation. European Financial Management, 11(4), 439-451.
• Skousen, M. (2018). Viyana ve Chicago Okulu: İki İktisat Okulu’nun Hikayesi. Piyasa Dergisi.
• Stigler, G. J. (1971). Theory of Economic Regulation. The Bell Journal of Economics and Management Science, 2(1), 3-21.
• Stone, A. (1982). Regulation and Its Alternatives. Washington, D.C.: Congressional Quarterly Press.
• Tirole, J. (2014). Market Power and Regulation. The Royal Swedish Academy of Sciences.
• Uslu, K. (2015). Regülasyon Teorilerinin Finansal Krizler Üzerine Etkisi. Finansal Krizler, 398-405.