ZAMAN-MEKAN DÜALİZMİNİN YAPI ÇÖZÜMÜ Ütopla ve Heterotopyaya Karşı Dram ve Rüyanın Yeniden İnşası

Year 1999, Volume: 1 Issue: 1, 121 - 132, 12.05.2014

Yasın Aktay

Abstract

Modernleşme insanın zaman ve mekan tecrübelerindeki radikal değişimlerle nitelenegelmiştir. Sosyologlar arasında hem insanların zaman/mekan tasavvurarıyla ilgili hem de bu ikisinin bir-birleriyle fıîlî ilişkilerindeki değişimler konusunda neredeyse tam bir uylaşım sözkonusudur. Modernleşme süreci zaman ve mekan arasındaki karşılıklı ilişkilerdeki radikal değişimlerle tamamlanır. Bu makalede, başlangıçta sosyolojinin öncü isimlerinin modernleşme hakkındaki sosyolojik tasavvurlarını gözden geçireceğiz. Bu betimleyici özetin amacı zaman/mekan düal-izminin değer-yüklü bir düaliznı olduğuna işaret etmektir.

Bu makale, bu hiyerarşik düalizmin Marx, Durkheim, Weber, Parsons gibi bütün klasik sosyologlar tarafından değişik şekillerde, dinamizm, değişim, evrim, gelişmeyle denkleştirilen zaman lehine ve tam aksine durağanlık ve durgunlukla denkleştirilen mekan aleyhine işlenmiş olduğunu göstermeyi denemektedir. Bu hiyerarşik düalizm modernliğin diğer bazı değerleriyle birlikte evrimci söylemi aracılığıyla işlenmektedir. Gerçekten de, 'zaman'a eşlik eden lügatçe modernist bir tabiata sahiptir; ve 'mekan'a karşılık gelen lügatçe ise modernizm lehine kurulu bir hiyerarşiyi tamamlamak üzere işletilmektedir.

Diğer yandan, özellikle artan küreselleşmeyle birlikte, sürecin coğrafi, dolayısıyla da mekansal doğası gereği, bu verili hiyerarşinin alaşağı olacağı ve tam tersine yeniden kurulacağı görünüyor. Küreselleşme, en azından 10-20 yıldır mekansal bir lüğatçeyi zamansal bir lügatçeye karşı terfi ettirmektedir ki, bu çağ aynı zamanda postmodemizm denilen çağa da tekabül etmektedir. Kuşkusuz zaman ve makan tasavvurlarındaki tüm bu değişimler dizisinin dinsel kozmolojik ve ontoljik tasavvur ve pratiklerle de yakından ilgisi vardır. Bu ilgi ve ilişkiler karşılıklıdır ve bu makalenin ilgi odağındaki konulardandır.

Keywords

Yapıçözümü; Zaman-Mekan Düalizmi; Dram; Rüya, Ütopia; Heterotopya; Küreselleşme; Modernleşme