Orhun Yazıtlarındaki Er- Bar- İkilemesi Üzerine

Erdem Uçar

doi:10.35236/jots.553478

Research Article

On the Reduplication är- bar- in the Orkhun Inscriptions

Year 2019, , 471 - 501, 24.06.2019

Erdem Uçar

https://doi.org/10.35236/jots.553478

Cited By: 3

Abstract

Studies about Orkhun inscriptions proceed
rapidly today. The approach to the inscriptions should now be more detailed in
new researches. There are still problems with translations the inscriptions.
Detailed explanations should be made on each word for correct understanding of
the sentences in the Orkhun inscriptions. The reduplication är- bar- is found
in four places: Köl Tigin East 23 = Bilgä Qaγan East 19, Köl Tigin North 1 and
Bilgä Qaγan East 29. The four reproductions, which provide a copy of the
inscriptions, have allied with the signs in the reduplication. Therefore, there
is no difference in the reading of the reduplication. The article lists the
previous interpretations for the reduplication. After the interpretation
proposals were analyzed, the meaning of the reduplication in question were
re-evaluated.

Keywords

Köl Tigin inscription, Bilgä Qaγan inscription, är- bar-, barım, barq, reduplication

References

ABDURAHMONOV, G. & A. RUSTAMOV (1982). Kadimgi Turkiy Til, Taşkent: Ukituvçi Naşriyeti.
AGYAGÁSİ, K. (2019). Chuvash Historical Phonetics, an Areal Linguistic Study, with an Appendix on the Role of Proto-Mari in the History of Chuvash Vocalism, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
ALYILMAZ, C. (2005). Orhun Yazıtlarının Bugünkü Durumu, Ankara: Kurmay Yayınları.
AMANJOLOV, A. S. (2003). İstoriya i Teoriya Drevnetyurkskogo Pis’ma, Almatı: Mektep.
ARAT, R. R. (1947). Kutadgu Bilig I: Metin, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
ARAT, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III: İndeks, İndeksi Neşre Hazırlayanlar: K. ERASLAN et al. İstanbul: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
AŞMARİN, N. İ. (1999). Slovar’ Çuvaşskogo Yazıka IX, Çeboksarı: İzdatel’stvo Russika.
AYDAROV, G. (1971). Yazık Orhonskih Pamyatnikov Drevnetyurkskoy Pis’mennosti VIII Veka, Alma-Ata: Nauka.
AYDIN, E. (2017). Orhon Yazıtları (Köl Tegin, Bilge Kağan, Tonyukuk, Ongi, Küli Çor), İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
BANG, W. (1896). “Zu den Kök Türk-Inschriften der Mongolei”, T’oung Pao, 7/4: 325-355.
BANG, W. (1898). “Zur Erklärung der köktürkischen Inschriften”, Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes, 12: 34-54.
BAZILHAN, N. (2005). Kazakstan Tarihi Turalı Türki Derektemeleri II: Köne Türik Bitiktastarı Men Eskertkişteri (Orhon, Yenisey, Talas), Almatı: “Dayk-Press”.
BERTA, Á. (2010). Sözlerimi İyi Dinleyin: Türk ve Uygur Runik Yazıtlarının Karşılaştırmalı Yayını, Çev. E. YILMAZ, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
BOESCHOTEN, H. E. & J. O’KANE (2015). Al-Rabghūzī: The Stories of the Prophets, Qiṣaṣ al-Anbiyā’, An Eastern Turkish Version I-II, Leiden-New York-Köln: E. J. Brill.
BROCKELMANN, C. (1954). Osttürkische Grammatik der islamischen Literatursprachen Mittelasiens, Leiden: E. J. Brill.
CLAUSON, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
DANKOFF, R. & J. KELLY (1984). Mahmut el-Kāşгarī: Compendium of the Turkic Dialects (Dīvān Luγāt at-Türk) II, Harvard: Harvard University Press.
DOERFER, G. (1982). “Nomenverba im Türkischen”, Studia Turcologica Memoriae Alexii Bombaci Dicata, Istituto Universitario Orientale, Napoli: 101-114.
ECSEDY, I. (1980). “A Contribution to the History of Karluks in the T’ang Period”, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, 34/3: 23-37.
ERCİLASUN, A. B. (2016). Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
ERDAL, M. (1991). Old Turkic Word Formation, a Functional Approach to the Lexicon I-II, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
ERDAL, M. (2004). A Grammar of Old Turkic, Leiden-Boston: Brill.
ERGİN, M. (1970). Orhun Abideleri, Ankara: Milli Eğitim Kitapları.
GENG, Shimin (2005). Gudai Tujue Wen Bei Ming Yanjiu [Eski Türk Yazıtları Araştırmaları], Beijing: Zhongyang Minzu Daxue Chubanshe.
HAO, C. (2019). “A Study on the Chronology of Old Turkic Inscriptions”, Central Asiatic Journal, 61/2: 313-321.
HAZAI, G. & A. TIETZE (2006). Ferec ba’d eş-şidde ‘Freud nach Leid’ (Ein frühosmanisches Geschichtenbuch), 1. Band, Text, Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
HOVDHAUGEN, E. (1974). “The Relationship between the Two Orkhon Inscriptions”, Acta Orientalia, 36: 55-82.
Inscriptions de l’Orkhon (1892). Recueillies par l’expédition Finnoise 1890, Société Finno-Ougrienne, Helsingfors: Imprimerie de la Société de Littérature Finnoise.
İSKAKOV, A. I. et al. (2011). Kazak Edebi Tiliniŋ Sözdigi XIV, Almatı: A. Baytursınulı Atındagı Til Bilimi Institutı.
KARCAUBAY, S. (2012). Orhon Muraları: II Kitap (Tüpnüska, Okılımı, Audarması, Tüsiniktemesi), Almatı: Abzal-Ay Baspası.
LESSİNG, F. D. (1960). Mongolian-English Dictionary, Bloomington-Indiana: The Mongolia Society.
Lİ, Yong-Sŏng (2008). “Orhon Yazıtları Üzerine Bazı Notlar”, Türk Dilleri Araştırmaları, 18: 207-228.
MALOV, S. E. (1951). Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pis’mennosti: Tekstı i İssledovaniya, Moskva-Leningrad: İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
MARQUART, J. (1898). Die Chronologie der alttürkischen Inschriften, Leipzig: Dieterich’sche Verlags-Buchhandlung.
MAU-TSAI, L. (2006). Çin Kaynaklarına Göre Doğu Türkleri, Çev. E. KAYAOĞLU & D. BANOĞLU, İstanbul: Selenge Yayınları.
MELİORANSKİY, P. M. (1899). Pamyatnik’ v’ Çest’ Kül’ Tegina, S. Petersburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’.
MORİ, M. (1987). “Yenisey Yazıtlarındaki ‘Sekiz Adaklıg Barım’ Üzerine”, Erdem, 3/8: 349-356.
NADELYAYEV, V. M. et al. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’, Leningrad: Institut Yazıkoznaniya, Akademiya Nauk SSSR.
ORKUN, H. N. (1936). Eski Türk Yazıtları I, İstanbul: Devlet Basımevi.
ÖLMEZ, M. (2012). Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları, Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi: Metin-Çeviri-Sözlük, Ankara: Bilge-Su Yayıncılık.
ÖZÖNDER, F. S. B. (2006). “Çöyr Yazıtı”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3/3: 108-124.
PARLATIR, İ. et al. (1998). Türkçe Sözlük I-II, 9. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
PEKARSKİM’, E. K. (1909). Slovar’ Yakutskago Yazıka, Vıpusk’ Vtoroy (e-b), St. Petersburg: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk.
RADLOFF, W. (1893). Atlas’ Drevnostoy Mongolii, Vıpusk’ Vtoroy, Sankpeterburg’: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’.
RADLOFF, W. (1895). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, St. Petersburg: Buchdruckerei der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften.
RADLOFF, W. (1896). Atlas’ Drevnostoy Mongolii, Vıpusk’ Tretiy, Sankpeterburg’: Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk’.
RADLOFF, W. (1897). Die alttürkischen Inschriften der Mongolei, neue Folge, nebst einer Abhandlung von W. Barthold: die historische Bedeutung der alttürkischen Inschriften, St. Petersburg: Buchdruckerei der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften.
RADLOFF, W. (1911). Versuch eines Wörterbuches der Türk-Dialecte IV, St. Petersburg: Commissionaires de l’Académie Impériale des Sciences.
RECEBLİ, E. (2009). Qedim Türk Yazısı Abideleri, 4 Cildde, 1 Cild: Göytürk Yazısı Abideleri, I Hisse, Bakı: Nurlan.
RÓNA-TAS, A. & B. ÁRPÁD (2011). West Old Turkic, Turkic Loanwords in Hungarian, Part I: Introduction, Lexicon «A-K», Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
ROSS, E. D. (1930). “The Orkhon Inscriptions: Being a Translation of Professor Vilhelm Thomsen's Final Danish Rendering”, Bulletin of the School of Oriental Studies, 5/4: 861-876.
RÖHRBORN, K. (2010). Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien, Neubearbeitung, I: Verben, Band 1: ab- äzüglä-, Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
RÖHRBORN, K. (2017). Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der vorislamischen türkischen Texte aus Zentralasien, Neubearbeitung, II: Nomina, Pronomina, Partikeln, Band 2: aš-äžük, Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
SCHWARZ, H. G. (1992). An Uyghur-English Dictionary, Washington: Western Washington.
SIDIKOV, S. & K. KONKOBAYEV (2001). Eski Türk Yazıtları (VII.-X. Asırlar), Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
SKEAT, W. W. (1888). An Etymological Dictionary of the English Language, Oxford: At the Clarendon Press.
SODİKOV, K. (2004). Kük Türk Bitiglari: Matn va Uniŋ Tarixiy Talkini, Taşkent: Davlat Şarkşuoslik İnstituti Naşriyeti.
STAROSTİN, S. et al. (2003). Etymological Dictionary of the Altaic Languages I-III, Leiden-Boston: Brill.
SUBRAKOVA, O. V. (2006). Hakassko-Russkiy Slovar’ (Okolo 22 tıs. Slov), Novosibirsk: Nauka.
ŞİRİN, H. (2015). Kül Tigin Yazıtı, Notlar, İstanbul: Bilgi Kültür Sanat.
ŞİRİN, H. (2016). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ŞÜKÜRLÜ, A. İ. & E. ŞÜKÜRLÜ (2001). “Göktürk Yazıtlarında Eklerin İmlâ Kuralları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 2000: 347-352.
ŞÜKÜRLÜ, E. (1993). Qedim Türk Yazılı Abidelerinin Dili, Bakı: Maarif Neşriyyatı.
TAŞAĞIL, A. (2013). Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları (M.Ö. III-M.S. X. Asır), 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
TEKİN, Ş. (1991). “Ev Bark Nedir ?”, Tarih ve Toplum, 89: 10-13.
TEKİN, T. (1968). A Grammar of Orkhon Turkic, Bloomington: Indiana University.
TEKİN, T. (1988). Orhon Yazıtları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TEKİN, T. (2016). Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TEMİR, A. (1955). “Türkçe İle Moğolca Arasındaki İlgiler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 13/1-2: 1-25.
TEZCAN, S. (1981). “Kutadgu Bilig Dizini Üzerine”, Türk Tarih Kurumu Belleten, 178: 23-78.
THOMSEN, V. (1935). “Moğolistan’daki Türkçe Kitabeler”, Çev. R. HULUSİ, Türkiyat Mecmuası, 3: 81-119.
THOMSEN, V. (2002). Orhon Yazıtları Araştırmaları: [1.] Orhon ve Yenisey Yazıtlarının Çözümü İlk Bildiri; [2.] V. Thomsen Tarafından Çözülmüş Orhon Yazıtları; [3.] Yenisey Yazıtlarındaki İyi Değerlendirilmemiş Bir Harf; [4.] Turcica. Çeviren ve Yayıma Haz. V. KÖKEN, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. [→ Inscriptions de l’Orkhon déchiffrées, Imprimerie de la Société de Littérature Finnoise, Helsingfors 1896]
TIETZE, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı I, İstanbul-Viyana: Simurg Yayınları.
TRYJARSKI, E. (1968). Dictionnaire Arméno-Kiptchak, d’après trois manuscrits des collections viennoises I: A-H, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
TUGUŞEVA, L. Yu. (2008). Tyurkskiye Runiçeskiye Pis’mennıye Pamyatniki iz Mongolii, Moskva: İnsan.
Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII (1993). 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
VAMBÉRY, H. (1899). Noten zu den alttürkischen Inschriften der Mongolei und Sibiriens, Helsingfors: Société Finno-Ougrienne.
XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü I-VIII (1996). 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
YUDAHİN, K. K. (1985). Kirgizsko-Russkiy Slovar’ I: A-K, Frunze: Glavnaya Redaktsiya Kirgizskoy Sovyetskoy Entsiklopedii.