Different Flavors, Shared Theme: Olive Oil

Year 2024, Volume: 5 Issue: 2, 108 - 119, 31.12.2024

Gizem Sena Keskin , Hasan Hüseyin Kara

https://doi.org/10.5281/zenodo.14582986

Abstract

Food is a cultural element with both individual and social dimensions, and the physical and cultural geography in which it is located directly affects culinary traditions. Also, from the point of view of consumers, there has been an increasing trend towards healthy eating and consumption of nutritious products, which is known to lead to an increased interest in olives and olive oil. When the history of olive oil is examined, it is stated that the ancient Greek and Roman civilizations had an important place in culinary practices, and the use of olives and olive oil has continued since those times. Olive oil has the property of being one of the richest vegetable oils containing bioactive components such as monounsaturated fatty acids, flavonoids, vitamins and sterols. Olive oil grown in the coastal regions of the Mediterranean is a natural oil obtained only by mechanical and physical processes. This process supports the unique taste, flavor and aroma of olive oil while preserving the components beneficial to human health. Olive fruit and olive oil are widely used in Turkish cuisine, adding flavor to dishes and providing many health benefits. This study focuses on olive oil dishes in Turkish culinary culture by reviewing the existing literature on the subject. The results show that olive oil consumption and related recipes are limited in Turkey, and some regions prefer less healthy fats compared to olive oil. In the light of the findings of the study, it is recommended to make efforts for the development of olive oil consumption culture and the regulation of olive oil-related activities.

Keywords

olive, olive oil, gastronomy, turkish cuisine, cuisine culture

Ethical Statement

In accordance with the Ethical Principles and Publication Policy of the Journal of Academic Tourism Analysis (Journal ATA), ethical committee approval is not required for this study.

Supporting Institution

This study did not receive any financial support from public, commercial, or non-profit organizations.

Farklı Tatlar Ortak Tema: Zeytinyağı

Abstract

Yemek, bireysel ve toplumsal boyutlara sahip bir kültürel unsur olup içinde bulunduğu fiziksel ve kültürel coğrafya doğrudan mutfak geleneklerini etkilemektedir. Ayrıca, tüketiciler açısından sağlıklı beslenme ve besleyici ürünlerin tüketimine yönelik artan bir eğilim bulunmakta, bu durumun zeytin ve zeytinyağına olan ilginin artmasına neden olduğu bilinmektedir. Zeytinyağı tarihine bakıldığında, antik Yunan ve Roma uygarlıklarının mutfak pratiklerinde önemli bir yere sahip olduğu ve zeytin ile zeytinyağı kullanımının o dönemlerden günümüze kadar devam ettiği görülmektedir. Zeytinyağı, tekli doymamış yağ asitleri, flavonoidler, vitaminler ve steroller gibi biyoaktif bileşenler içeren en zengin bitkisel yağlardan biri olma özelliğine sahiptir. Akdeniz'in kıyı bölgelerinde yetişen zeytinden yalnızca mekanik ve fiziksel işlemlerle elde edilen bu doğal yağ, insan sağlığına faydalı bileşenleri korurken kendine özgü tat, lezzet ve aromayı da desteklemektedir. Zeytin meyvesi ve zeytinyağı, Türk mutfağında yaygın olarak kullanılmakta; yemeklere lezzet katmakta ve birçok sağlık faydası sağlamaktadır. Bu çalışma, konuya ilişkin mevcut literatürü inceleyerek Türk mutfak kültüründe zeytinyağlı yemeklere odaklanmaktadır. Sonuçlar, Türkiye'de zeytinyağı tüketimi ve bu yağla ilgili tariflerin sınırlı olduğunu, bazı bölgelerin ise zeytinyağına kıyasla daha az sağlıklı yağları tercih ettiğini göstermektedir. Çalışmanın bulguları ışığında, zeytinyağı tüketim kültürünün geliştirilmesi ve zeytinyağıyla ilgili etkinliklerin düzenlenmesine yönelik çabaların artırılması önerilmektedir.

Keywords

zeytin, zeytinyağı, gastronomi, türk mutfağı, mutfak kültürü

Ethical Statement

Akademik Turizm Analizi Dergisi (ATA Dergisi) Etik İlkeler ve Yayın Politikası doğrultusunda, bu çalışma için etik kurul onayına ihtiyaç duyulmamaktadır.

Supporting Institution

Bu çalışma, hiçbir kamu, ticari veya kar amacı gütmeyen kurum ya da kuruluştan herhangi bir finansman desteği almamıştır.

References

• Abulafia, D. (2012). Büyük Deniz, Akdeniz'de İnsanlık Tarihi. (1.Baskı) Alfa Basım Yayın Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.
• Akgül, C. (2023). Türk Mutfağında Zeytin ve Zeytinyağının Kullanımı ve Sağlık Faydası. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, 18(67), 127-138.
• Aktaş, A. & Özdemir, B.(2005).Otel İşletmelerinde Mutfak Yönetimi, (1. Baskı) Detay Yayıncılık.
• Akyürek, S. (2018). Investigation of Similarities and Differences of Turkish and Spanish Cuisine Cultures. Electronic Turkish Studies, 13(2), 49-64. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12900.
• Alonso, A. D., & Northcote, J. (2010). The development of olive tourism in Western Australia: A case study of an emerging tourism industry. International Journal of Tourism Research, 12(6), 696-708. https://doi.org/10.1002/jtr.786.
• Antalya Ticaret Borsası, (2024). Retrieved December 15, 2024 from https://www.antalyaborsa.org.tr/duyuru/16205/20242025-sezonu-turkiye-rekolte-raporu.
• Arjona-Fuentes, J. M., & Amador-Hidalgo, L. (2017). Olive oil tourism: Promoting rural development in Andalusia (Spain). Tourism management perspectives, 21, 100-108.
• Artun, E. (2007), Adana Mutfak Kültürü ve Adana Yemeklerinden Örnekler, Retrieved April 20, 2024 from http://turkoloji.cu. edu.tr/CUKUROVA/makaleler/5.php
• Aşık Uğurlu, H. (2011). Zeytin olgunlaşma derecesinin zeytinyağının fiziksel, kimyasal ve antioksidan özellikleri üzerine etkisi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Azbar, N., Bayram, A., Filibeli, A., Müezzinoğlu, A., Şengül, F., & Özer, A. (2004). A review of waste management options in olive oil production. Critical Reviews in Environmental Science and Technology, 34(3), 209-247. https://doi.org/10.1080/ 10643380490279932.
• Batu, A. (2024). Türk Tarihinde Gastronomi Kültürü. Gastro-World, (4), 1-9.
• Bayram, B. & Özçelik, B. (2012). Zeytinyağının biyoaktif bileşenleri ve sağlık üzerine yararları. Akademik Gıda, 10(1), 77-84.
• Belge, M. (2010). Tarih Boyunca Yemek Kültürü. İletişim Yayınları.
• Berry, E. M., Arnoni, Y., & Aviram, M. (2011). The Middle Eastern and biblical origins of the Mediterranean diet. Public health nutrition, 14(12A), 2288-2295.
• Bilgin, S. (2018). Yiyecek içecek işletmelerinde yerel mutfak ögelerinin kullanımı ve sürdürülebilirlik açısından incelenmesi: İzmir örneği. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Cankül, D., & Ezenel, E. (2018). Bodrum yarımadası ve zeytinyağı turizmi: Uygulanabilirliği açısından swot analizi ile değerlendirilmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(3), 55-68.
• Cebeci, T. (2019). Türk mutfağına ait tatlıların bölge temelinde analizi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi.
• Ceyhun- Sezgin A., Şeren-Karakuş & S. Şanlıer N. (2019).Türk Mutfağında Yer Alan Zeytinyağlı Sebze Yemeklerinden Örnekler. The Journal of Academic Social Science, 13(13), 229-239.
• COE, (2020). Council of Europe, Explore all Cultural. Retrieved December 15, 2024 from https://www.coe.int/en/web/cultural-routes/by-theme.
• Cömert M., Şanlıer N., Durlu-Özkaya F & Özkaya M.T. (2008). Determining Women Behaviour Over Olive Oil Usage. The Sixth International Symposium on Olive Growing, 9-13 September, Evora, Portugal,
• Cömert, M., Adıyaman, S. & Özkaya, F. D. (2012). Yerel halkın zeytinyağı ile ilgili bilgi düzeyinin belirlenmesi: Gölbaşı, Ankara örneği. Zeytin Bilimi, 3(1), 1-9.
• Ceylan, F. & Şahingöz, S. A. (2019). Yenilebilir Otlar Tüketim Alışkanlığı: Düziçi Örneği (Edible Herbs Habitual Consumption: Düziçi Example). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 7(3), 2204-2225.
• Cicerale, S., Lucas, L., & Keast, R. (2010). Oleocanthal: A natural anti-inflammatory compound in virgin olive oil. Journal of Nutritional Biochemistry, 21(3), 245-254.
• Dalby, A., & Dalby, R. (2017). Gifts of the Gods: A history of food in Greece. Reaktion Books.
• Delarue, J. (2022). Mediterranean Diet and cardiovascular health: an historical perspective. British Journal of Nutrition, 128(7), 1335-1348.
• Doğan, F.(2008), ‘Türk Mutfağı’ İçinde A. Bilgin ve Ö. Samancı (Editörler), Osmanlı Devletinde Zeytinyağı Üretimi ve Tüketimi, ss. 231-241, Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Doğdubay, M. & Giritlioğlu, İ. (2008). ”Mutfak Turizmi”, Turistik Ürün Çeşitlendirmesi Kitabı İçinde, Editörler: Necdet Hacıoğlu ve Cevdet Avcıkurt, ss. 433-456, Nobel Basım Yayın.
• Durlu-Özkaya, F. (2009). Türk Mutfağında Zeytinyağı. Zeytinyağı. (ed. Fahrettin Göğüş. Mücahit Taha Özkaya. Semih Ötleş), Bölüm 15. ss. 252-263, Eflatun Yayınevi.
• Durlu- Özkaya, F., Sünnetçioğlu, S., & Can, A. (2013). Sürdürülebilir gastronomi turizmi hareketliliğinde coğrafi işaretlemenin rolü.
• Ertaş, Y. & Gezmen-Karadağ, M. (2013). Sağlıklı beslenmede Türk mutfak kültürünün yeri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 117-136.
• Eskiyörük, D. (2016). Antik çağda zeytin ve zeytinyağı: Kilikya Bölgesi örneği. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 4(Special Issue 1), 228-243.
• Faroqhi, S. (2011). Osmanlı kültürü ve gündelik yaşam orta çağdan yirminci yüzyıla (E. Kılıç, Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• García-Segovia, P., Sánchez-Villegas, A., Doreste, J., Santana, F., & Serra-Majem, L. (2006). Olive oil consumption and risk of breast cancer in the Canary Islands: a population-based case–control study. Public health nutrition, 9(1a), 163-167.
• Gezmen-Karadağ, M., Çelebi, F., Ertaş, Y. & Şanlıer, N. (2014), Geleneksel Türk Mutfağından Seçmeler: Besin Ögeleri Açısından Değerlendirilmeleri. Detay Yayıncılık.
• Gikas, E., Bazoti, F. N., & Tsarbopoulos, A. (2007). Conformation of oleuropein, the major bioactive compound of Olea europea. Journal of Molecular Structure: THEOCHEM, 821(1-3), 125-132.
• Giritlioğlu, İ. (2008). Türk mutfağında zeytinyağı ve zeytinyağının kullanımı.. I. Ulusal Zeytin Öğrenci Kongresi, 100, 103.
• González, M. (2014). Food in Latin America. In Contemporary Latin American Cultural Studies (pp. 268-277). Routledge.
• Güçlü, D. (2024). Antik Roma Gündelik Hayatında Hijyen Kavramı. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (35), 435-446. https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1386353.
• Güdek, M., K. Çetin & Durlu Özkaya F. (2016). Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü Öğrencilerinin Zeytinyağına İlişkin Bilgi Düzeyleri, Zeytin Bilimi 6 (2), 93-97.
• Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 24-30.
• Gündeşli, K. T. & Küden, A. B. (2020). Bazı yerli ve yabancı zeytin çeşitlerinin soğuklama gereksinimlerinin ve meyve kalite özelliklerinin saptanması. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 35(3). 10.7161/omuanajas.655591.
• Gürsoy, D. (2008). Kuzeyden Güneye... Doğudan Batıya Yöresel Mutfağımız. İstanbul: Oğlak Yayıncılık. Jacop, J. & Ashkenazi, M. (2007).The World Cookbook for StudentsAfghanistan to Cook Islands (1.Baskı) Greenwood Press.
• Hatipoğlu, Ayşe (2013).Güney Avrupa Mutfakları, Uluslararası Gastronomi Temel Özellikler Ortak Menüler ve Reçeteler. Detay Yayıncılık.
• Işık, M. T. & Can, D. (2019). Mersin Sarıkeçili Yörükleri'nde Halk Hekimliği Uygulamalarında Kadının Yeri. Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi-Özel Konular, 5(3), 21-31.
• Işın, P. M.(2010), Osmanlı Mutfak Sözlüğü, İstanbul: İstanbulKitapevi.
• İskenderoğlu, M. (2018). Yenilebilir endemik bitkilerin zeytinyağlı yemeklerde kullanımı: Seferihisar örneği. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Kaçar, D. (2010). Kimyasal interestifikasyon yöntemi ile zeytinyağı bazlı yeni bir yağ ürününün geliştirilmesi ve kek-bisküvi üretiminde kullanılabilirliğinin araştırılması. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Kasar, H. (2021). Türk mutfak kültürü evreleri ve mutfak sentezinin incelenmesi. Journal of Humanities and Tourism Research, 11(2), 359-378.
• Karabina, S., İflazoğlu, N., Karakuş, H. & Kuvvetli, M. (2016). Mutfaktaki kutsal emanet. Zeytin Bilimi, 6(2), 99-104.
• Karaman, N. (2023). Orta Asya’dan Cumhuriyet dönemi Türkiye’sine: tarihsel süreç içerisinde Türk mutfak kültürünün gelişimi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(49-1), 595-610.
• Karaman, R., & Girgin, G. K. (2023). Türk Mutfağı Kavramının Lisansüstü Öğrencilerin Gözünden Kelime İlişkilendirme Testi Yöntemi İle Analiz Edilmesi. Gastro-World, 1(2), 15-24.
• Keser, B., Tunalıoğlu, R. & Avunduk, C. D. (2018). Gastronomide zeytinyağının duyusal yolculuğu. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek1), 469-481.
• Kılıç, M. Y., & Kılıç, İ. (2017). Bursa Bölgesindeki Bitkisel Atık Yağların Değerlendirilme Potansiyellerinin Belirlenmesi. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG), 34(Ek Sayı), 158-163.
• Kızıldemir, Ö., Öztürk E. & Sarıışık, M. (2014). Türk mutfak kültürünün tarihsel gelişiminde yaşanan değişimler. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(3), 191-210.
• Kocaalan, M. L. (2017).Afro-Avrasya Ülkelerinin Birbiri İle Entegrasyonunda, Füzyon Mutfağın Etkisi: Akdeniz Ülkeleri Vaka Çalışması. In International Congress on Afro-Eurasian Research II, 17,272-279.
• Küçük, M., Onur N. (2023). Otel İşletmelerinde Yöresel Ürün ve Zeytinyağı Kullanımı: Manavgat Örneği. Turizm Akademik Dergisi, 10(1), 101-118.
• Küçükkömürler, S. & Ekmen, Z. (2008). Barışın Simgesi Zeytin ve Anadolu Kültürü, ICANAS-38, Bildiri Kitabı, 10-15 Eylül 2007,(s. 809-820).
• Maviş, F. (2008)Endüstriyel Yiyecek Üretimi. Detay Yayıncılık.
• Muñoz-Benito, R., Navajas-Romero, V. & Hernández-Rojas, R. D. (2023). Traditional gastronomy in Alto Guadalquivir: Origin of contemporary recipes in cordovan cuisine. International Journal of Gastronomy and Food Science, 32, 1-6.
• Nieto, L. M., Hodaifa, G. & Lozano Peña, J. L. (2010). Changes in phenolic compounds and Rancimat stability of olive oils from varieties of olives at different stages of ripeness. Journal of the Science of Food and Agriculture, 90(14), 2393-2398. https://doi.org/10.1002/jsfa.4097.
• Ouni, Y., Flamini, G. & Zarrouk, M. (2016). The chemical properties and volatile compounds of virgin olive oil from Oueslati variety: Influence of maturity stages in olives. Journal of the American Oil Chemists' Society, 93, 1265-1273.
• Ötleş, S., & Özyurt, V. H. (2012). Oleuropein ve önemi. Zeytin Bilimi,3(1), 59-71.
• Özata, E. & Cömert, M. (2016). Zeytinyağı ve sağlıklı yaşam. Zeytin Bilimi, 6(2), 105-110.
• Özçelik Heper, F. (2017). Uluslararası Gastronomi Kitabı Türk Mutfağı Üçüncü Bölümü, Sarıışık, M. ve Özbay, G. (Editörler). Detay Yayıncılık.
• Özkaya, F. D., Özkaya, M. T., Tunalıoğlu, R., Bayar, R. & Tunalıoğlu, E. (2018). Anadolu’da zeytin ve zeytinyağlı yemekler rotası. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 6(Special Issue 3), 263-274.
• Özen, A. E. (2016). Güney Avrupa Mutfağı. H. Kurgun ve D. B. Özşeker içinde, Gastronomi ve Turizm (ss. 205-231). Detay Yayıncılık.
• Özgen, I. (2013) Uluslararası Gastronomiye Genel Bakış, Uluslararası Gastronomi Kitap Bölümü (ss. 1-32) , Detay Yayıncılık.
• Perez-Martinez, P., Garcia-Rios, A., Delgado-Lista, J., Perez-Jimenez, F. & Lopez-Miranda, J. (2011). Mediterranean diet rich in olive oil and obesity, metabolic syndrome and diabetes mellitus. Current pharmaceutical design, 17(8), 769-777.
• Psaltopoulou, T., Kosti, R. I., Haidopoulos, D., Dimopoulos, M., & Panagiotakos, D. B. (2011). Olive oil intake is inversely related to cancer prevalence: a systematic review and a meta-analysis of 13800 patients and 23340 controls in 19 observational studies. Lipids in health and disease, 10, 1-16.
• Reister, E. J., Belote, L. N., & Leidy, H. J. (2020). The benefits of including hummus and hummus ingredients into the American diet to promote diet quality and health: a comprehensive review. Nutrients, 12(12), 3678.
• Sabbağ, Ç. & Boğan, E. (2019).Ulusal Gastronomi ve Türk Mutfağı Kitabı Türk Mutfağının Gelişim Sürecine Genel Bakış Birinci Bölümü (3-60), Sarıışık, M. ve Özbay, G. (Editörler). Detay Yayıncılık.
• Saltık, I. A., & Çeken, H. (2017). Agroturizmde yeni eğilimler: zeytinyaği turizmi. Journal of Life Economics, 4(4), 89-102.
• Savvaidis, I. N., Al Katheeri, A., Lim, S. H. E., Lai, K. S., & Abushelaibi, A. (2022). Traditional foods, food safety practices, and food culture in the Middle East. In Food safety in the Middle East (pp. 1-31). Academic Press.
• Saygılı, R. (2024). Retrieved May 30, 2024 from http://cografyaharita.com/turkiye-tarim-haritalari1.html.
• Selimoğlu, E., Bektaş, Y., Özkocak, V. & Gültekin, T. (2018). Beslenme şeklinin zaman içindeki tarihsel yolculuğu. In SETSCI Conference Indexing System (Vol. 3, pp. 390-398).
• Servili, M., Sordini, B., Esposto, S., Urbani, S., Veneziani, G., Maio, I. D., ... & Taticchi, A. (2013). Biological activities of phenolic compounds of extra virgin olive oil. Antioxidants, 3(1), 1-23.
• Sevim, D. (2011). Antioksidanlar ve zeytinyağı. Zeytin Bilimi, 2(1), 43-47.
• Söz, Cüneyt (2019). Retrieved May 30, 2024 from https://www.gastronomiturkey.com/haber/kostem-zeytinyagi-muzesi-her-yonuyle-ornek-yasayan-bir-muze-kompleksi-h10810.
• Üner, E. H. (2023). Orta çağ’da Avrupa mutfak kültürü. Aydın Gastronomy, 7(2), 313-324.
• Tezcan, M. (2000).Türk Yemek Antropolojisi Yazıları. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2022). Retrieved May 30, 2024 from https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20%C3%9Cr%C3%BCn%20Raporlar%C4%B1/2022%20%C3%9Cr%C3%BCn%20Raporlar%C4%B1/Zeytinya%C4%9F%C4%B1%20%20Sofral%C4%B1k%20Zeytin%20%C3%9Cr%C3%BCn%20Raporu%202022-371%20TEPGE.pdf.
• Timothy, D. J. & Ron, A. S. (2013). Understanding Heritage Cuisines and tourism: identity, image, authencity, and change. Journal of Heritage Tourism, 8(2-3), 99104.
• Tunçdöken, F. (2009). Zeytinbağı (Tirilye)'nin Renkli Yemek Mirası. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(16), 159-166.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2024). Retrieved May 30, 2024 from https://arastirma.tarimorman.gov.tr/ tepge/Belgeler/PDF%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasalar%C4%B1/2024-Temmuz%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Raporu/Zeytinya%C4%9F%C4%B1 %20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasalar%C4%B1%20Raporu%20Temmuz-2024-v4.pdf.
• Yavuz, H. (2008).Türk Zeytinyağlarının Bazı Kalite ve Saflık Kriterleri’nin Belirlenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Yıldız, G. & Uylaşer, V. (2011). Doğal bir antimikrobiyel: oleuropein. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1), 131-142.