Vergi Kabahatlerinde İhbar Müessesesi: Türkiye ve Amerika Uygulamalarına Genel Bir Bakış

Year 2025, Issue: 73, 52 - 69, 04.06.2025

İmren Peker Kılıçer , Erkan Kılıçer

https://doi.org/10.26650/mcd2025-1650771

Abstract

İhbar müessesesi vergi kayıp ve kaçağının önlenmesinde önemli bir mücadele aracı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu müessese, ödenmesi gereken vergiyi gizleyenleri tespit etmekte ve bunları kayıt altına almaktadır. İhbar ikramiyesi uygulamasına ilişkin düzenlemeler 1905 sayılı Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunların İntifa Haklarının ve Daimi Vergilerin Mektumlarını Haber Verenlere Verilecek İkramiyelere Dair Kanun’unda¹ yer almaktadır. Bu kanun ile hangi oranlarda ikramiye verileceği ortaya konularak vergi kayıp ve kaçağı ile mücadele amaçlanmıştır. Bu çalışmanın amacı, ihbar ikramiyesi müessesesinin Türkiye ve Amerika’da nasıl işlediğini çeşitli verilerle ortaya koymaktır. Ayrıca ihbar ikramiyesi müessesesine ilişkin veriler ışığında, Türkiye’de uygulanmakta olan bu müesseseye ilişkin eksiklikler ifade edilerek çeşitli öneriler sunulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre, vergi kayıp ve kaçaklarının ortaya çıkarılarak ödenmesini gerçekleştirmek amacını taşıyan ihbar ikramiyesi müessesesinin vergi sisteminde yeteri kadar önemli olmadığı anlaşılmıştır. Bu bakımdan, vergi sistemimizin kronik bir sorunu olan vergi kayıp ve kaçaklarının en aza indirilebilmesi ve rekabet eşitliğinin sağlanabilmesi için ihbar ikramiye müessesesini etkin hale getirebilecek düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. İhbar müessesesine yönelik bir birimin kurulması, bu birimin tüm işleyC işinin tek elden yürütülmesi, faaliyetlerin bütüncül bir biçimde ele alınması ve nihayetinde sonuçların düzenli bir biçimde her yıl yayımlanması sisteme işlerlik kazandırabilecektir.

Keywords

İhbar, İhbar ikramiyesi, Vergi ödevi, Vergi kabahati, Kayıt dışı ekonomi

Whistleblowing Procedure in Tax Misdemeanors: An Overview of Turkey and the United States Practices

Abstract

Whistleblowing is an important tool in the prevention of tax losses and evasion. This institution identifies those who conceal the tax due and records them. Regulations on the application of whistleblowing bonuses are included in the “Law No. 1905 on Bonuses to be given to those who inform about the payment of movable and immovable property and their usufruct rights and permanent taxes”. This law aims to combat tax losses and evasion by determining the rates at which bonuses will be given. The purpose of this study is to reveal how the whistleblower bonus works in Turkey and the United States. In addition, considering the data on the whistleblower bonus, it is tried to present various suggestions by expressing the deficiencies regarding this institution implemented in our country. According to the results of the study, it is understood that the whistleblower bonus, which aims to reveal and pay hidden taxes, is not important enough in the tax system. In this respect, to minimise tax losses and evasions, which is a chronic problem of our tax system, and to ensure equality of competition, it is necessary to make arrangements to make the whistleblower bonus institution operational. It is also concluded that a unit for whistleblowing should be established in Turkey, the entire functioning of this unit should be carried out from a single source, the activities should be handled holistically and finally, the results should be published regularly every year.

Keywords

Whistleblowing, Whistleblowing prize, Tax duty, Tax misdemeanors, Black economy

References

• Akçay, E., & Başcıl Akçay, T. (2018). Türkiye-Amerika Vergi İhbar ve İhbar İkramiyesi Genel Değerlendirilmesi. Vergi Raporu Dergisi, (227), 80-87. google scholar
• Bilen, İ. C. (2009). Türk Vergi Hukukunda Bilgi Toplama Müessesesi I. Vergi Dünyası Dergisi, (330), 118-128. google scholar
• Biyan, Ö. (2022). Vergi Hukuku. Bursa: Dora Yayınevi. google scholar
• Budak, T. (2009). Türk Vergi Hukukunda İhbar ve İhbar İkramiyesi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları Dergisi, (52), 41-62. google scholar
• Ceza Muhakemesi Kanunu. Kanun Numarası: 5271, RG:04.12.2004/25673. google scholar
• Erim, M. (2005). İhbar Müessesesi, İhbar İkramiyesinin Vergilendirilmesi ve İhbarın Vergi İncelemesine Katkısı. Diyalog Dergisi, (208), 86-94. google scholar
• Farag, D. M., & Dworkin, T. M. (2016). A Taxing Process: WhistLebLowing Under The I.R.S. Reward Program. Southern Law Journal, 20/ Vol. XXVI. google scholar
• GAO. (2011). Tax Whıstleblowers: Incomplete Data Hinders İRS's Ability to Manage Claim Processing Time and Enhance External Commu-nication (GAO-11-683). Report to CongressionaL Requesters. google scholar
• Gelir İdaresi Başkanlığı. (2015). 2014 Yılı Faaliyet Raporu (Yayın No:199). Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı. google scholar
• Gelir İdaresi Başkanlığı. (2016). 2015 Yılı Faaliyet Raporu( Yayın No: 216) . Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı. google scholar
• Gelir İdaresi Başkanlığı. (2017). 2016 Yılı Faaliyet Raporu(Yayın No: 247) . Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı. google scholar
• Gelir İdaresi Başkanlığı. (2024). 2023 Yılı Faaliyet Raporu (Yayın No:515). Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı. google scholar
• Givati, Y. (2018). Of Snitches And Riches: Optimal İrs And Sec WhistLebLower Rewards. Harvard Journal on Legislation. (55), 105-142. google scholar
• İRS. (2008a). İRS Whistleblower Program: First Report to Congress (Publication 5241 [6-2008] Catalog Number 68435Z). Department of the Treasury Internal Revenue Service. https://www.irs.gov/compliance/whistleblower-ofhce-annual-reports google scholar
• İRS. (2008b). İRS Whistleblower Program: Annual Report to the Congress (PubLication 5241 [Rev. 8-2009] CataLog Number 68435Z). Department of the Treasury Internal Revenue Service. https://www.irs.gov/compLiance/whistlebLower-ofhce-annuaL-reports google scholar
• İRS. (2015). İRS Whistleblower Program, Annual Report to the Congress, FiscaL Year 2014. https://www.irs.gov/compliance/whistleblower-ofhce-annual-reports google scholar
• İRS. (2017). İRS Whistleblower Program Fiscal Year 2016. Annual Report to the Congress. https://www.irs.gov/compliance/whistleblower-ofhce-annuaL-reports google scholar
• İRS. (2018). İRS Whistleblower Program Fiscal Year 2017. Annual Report to the Congress. https://www.irs.gov/compliance/whistlebLower-ofhce-annual-reports google scholar
• İRS. (2019). İRS Whistleblower Program Fiscal Year 2018. Annual Report to the Congress. https://www.irs.gov/compliance/whistLeblower-ofhce-annuaL-reports google scholar
• İRS. (2020). İRS Whistleblower Program Fiscal Year 2019. Annual Report to the Congress. https://www.irs.gov/compLiance/whistLeblower-ofhce-annual-reports google scholar
• İRS. (2021). Fiscal Year 2020 Annual Report. İRS WhistLebLower Office AnnuaL Report to Congress. https://www.irs.gov/compLiance/whistleblower-ofhce-annual-reports google scholar
• İRS. (2022). Fiscal Year 2021 Annual Report. İRS WhistLebLower Office. https://www.irs.gov/compLiance/whistlebLower-office-annual-reports google scholar
• IRS. (2023). Fiscal Year 2022 Annual Report. İRS WhistLebLower Office. https://www.irs.gov/compLiance/whistleblower-office-annuaL-reports google scholar
• İRS. (2024). Fiscal Year 2023 Annual Report. İRS WhistLebLower Office. AnnuaL Report to Congress. https://www.irs.gov/compLiance/whistleblower-office-annuaL-reports google scholar
• Kızıl, E. (2019). Türk Vergi Sisteminde İhbar İkramiye Müessesesi. Vergi Raporu Dergisi, (238), 112-126. google scholar
• Öztürk, B. (2006). Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin YayıncıLık. google scholar
• SandaLcı, İ & YıLdız, F. (2019). Vergi İhbar Kararını EtkiLeyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik TR 33 Bölgesinde Bir Araştırma. Maliye Dergisi, (176), 355-379. google scholar
• Sandalcı, U. (2019). Vergi Denetiminde Aramalı İnceleme Usulüne İlişkin Vergi İhbar Etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (36), 301-317. google scholar
• SpagnoLo, G., & NYreröd, T. (2019). FinanciaL İncentives for WhistLebLowers: A short SurveY. Stockholm İnstitute of Transition Economics, Working Paper. google scholar
• T.C. AnaYasası. Kanun Numarası: 2709, RG:9.11.1982/17863. google scholar
• Taş, F. (2017). Türk Vergi Sisteminde İhbar İkramİYesi: Sorunlar ve Çözümler. Maliye Dergisi, (172), 177-188. google scholar
• Tax ReLief and Health Çare Act of 2006. sec. 406, Pub. L. No. 109-432, 120 Stat. 2922, 2958. https://www.congress.gov/l09/pLaws/pubL432/ PLAW-109pubL432.pdf google scholar
• TİGTA. (2023). Additional Actions Are Needed to İmprove Data Collection and Analysis of Whistleblower Claims and Ensure Full Compliance With the Taxpayer First Act (Number: 2023-35-031). google scholar
• Türk Ceza Kanunu. Kanun Numarası: 5237, RG:26.09.2004/25611. google scholar
• Türk DiL Kurumu. https://sozLuk.gov.tr/ google scholar
• Türkay, İ. (2008). Vergi Kayıp ve Kaçağının Azaltılmasında İhbar Müessesesinin Fonksiyonu. Vergi Sorunları Dergisi, (237), 134-137. google scholar
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı. (2025). 2024 Yılı Faaliyet Raporu. Strateji İş Geliştirme ve Kontrol Şube Müdürlüğü, https://ms.hmb.gov.tr/upLoads/sites/l7/2025/03/VDK-2024-Yili-FaaLİYet-Raporu.pdf google scholar
• Vergi Usul Kanunu. Kanun Numarası:213, RG:4.1.1961/10703. google scholar
• Yaşar, O. (2009). Uygulamalı ve Yorumlu Ceza Muhakemesi Kanunu Cilt II. Ankara: Seçkin YayıncıLık. google scholar
• 1905 sayılı Menkul ve Gayrimenkul Emval İle Bunların İntifa Haklarının Ve Daimi Vergilerin Mektumlarını Haber Verenlere Verilecek İkramiye Hakkında Kanun. 31.12.1931, Resmi Gazete No: 1990 google scholar
• 2004/12 Sıra No’lu Başbakanlık Genelgesi. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiLer/2004/01/20040124.htm#4, 24.01.2004 tarih, Resmi Gazete No: 25356. google scholar