Reflections of The Ottoman Empire Extortion Tax on Classical Turkish Poetry

Year 2021, Volume: 20 Issue: 4, 2127 - 2143, 29.10.2021

Armağan Zöhre

https://doi.org/10.21547/jss.920665

Abstract

Our study has been presented so as to make a modest contribution to the studies that discuss the reflections of social life on Classical Turkish literature and it targets to establish which aspects of the concept of extortion are reflected in poetry within the Ottoman tax system through scanning the divans of poets of the centuries during which Classical Turkish poetry exists. Certain tax related words in divans, bâc, cizye, harâc, meks, ‘öşr were scanned and how these words reflect in detected verses was analyzed and classified. The study is composed of three main headings: Certain aspects of extortion, Goods mentioned regarding extortion and countries and cities mentioned regarding extortion. After all, a number of aspects of extortion appear in verses that it was extorted from non-muslims, that the emperor was entitled to collect it, that it was legal to extort in the Ottoman Empire, that the poor and the needy were not subjected to extortion. Kiss, spirit, grief, suffering, ruby stone, musk, amber, wine were goods of extortion. Certain cities and countries such as Iran, China, Hıta, Hoten, Maçin, Anatolia, Russia, Ethiopia, India, Hindû, Bengali, Firengistan, Cashmere, Kâbil, Zâbil, Egypt, Bagdad, and Bahrain are the cities where extortion was practised. We are of the opinion that in parallel with the increasing number of studies that dig into the elements of social life, the deep semantic world of the Classical Turkish literature can be brought to light in detail.

Keywords

Classical Turkish Literature, Ottoman, Tax, Extortion.

Osmanlı Devleti'ndeki Haraç Vergisinin Klasik Türk Şiirine Yansıması

Abstract

Sosyal hayatın Klasik Türk edebiyatına yansımasını konu edinen çalışmalara mütevazı bir katkı sunmak hedefi ile ortaya koyduğumuz bu çalışmada Klasik Türk şiirinin teşekkül ettiği hemen bütün yüzyıllardan şairlerin divanları taranarak Osmanlı vergi sistemi içerisinde değerlendirilen haraç kavramının şiirlere hangi yönleri ile yansıdığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Divanlarda haraç kavramını ifade eden bâc, cizye, harâc, meks, ‘öşr kelimeleri taranmış ve bu kavramların tespit edilen beyitlere hangi özellikleri ile yansıdığı tasnif ve tahlil edilmiştir. Çalışmamız, Haraç ile ilgili bazı özellikler, Haraç ile birlikte anılan metalar ve Haraç ile birlikte anılan ülke ve şehirler olmak üzere üç ana başlıktan ve bunlara bağlı alt başlıklardan oluşmaktadır. Sonuçta haracın gayrimüslimlerden alındığı, hükümdarın haraç alma yetkisi bulunduğu, Osmanlı devletinde haraç almanın kanun olduğu, yoksullardan ve düşkünlerden haraç alınmadığı gibi özellikler beyitlerde yer almıştır. Buse, can, gam, eziyet, yakut taşı, misk, anber, şarap gibi haraç olarak alınıp verilen metalardır. Acem, Çin, Hıta, Hoten, Maçin, Rûm, Rûs, Habeş, Hindistan, Hindû, Bengal, Firengistan, Keşmir, Kâbil, Zâbil, Mısır, Bağdad ve Bahreyn gibi ülke ve şehir haraç konusu ile birlikte anılmaktadır. Sosyal hayatın unsurlarını inceleyecek olan bu gibi çalışmaların artmasıyla birlikte Klasik Türk edebiyatının derin anlam dünyasının ayrıntılı olarak gün yüzüne çıkarılabileceği kanaatindeyiz.

Keywords

Klasik Türk Edebiyatı, Osmanlı, Vergi, Haraç, Klasik Türk Edebiyatı, Osmanlı, Vergi, Haraç

References

• Referans1 Akdoğan, Y. (hzl). Ahmedî dîvanı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10591,ahmedidivaniyasarakdoganpdf.pdf?0
• Referans2 Akkuş, M. (hzl). (2018). Nefi dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57741,nefi-divanipdf.pdf?0
• Referans3 Arslan, M. (hzl). (2018). Mihrî Hâtun dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58679,mihri-hatun-divanipdf.pdf?0
• Referans4 Arslan, M. (hzl). (2020). Muhyî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/78626,muhyi-divanipdf.pdf?0
• Referans5 Avşar, Z. (hzl). (2017). Revânî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56143,revani-divanipdf.pdf?0 Referans6 Aydemir, Y. (hzl). (2017). Ravzî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56190,ravzi-divanipdf.pdf?0 Referans7 Aydemir, Y. (hzl). (2018). Ramazan Behiştî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56445,ramazan-behisti-divanipdf.pdf?0
• Referans8 Bayak, C. (hzl). (2017). Sehâbî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55746,sehabi-divanipdf.pdf?0
• Referans9 Bilgin, A. (hzl). (2017). Nigârî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55757,nigari-divanipdf.pdf?0
• Referans10 Boz, E. (hzl). (2017). Hakîkî dîvânı. Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55749,hakiki-divanipdf.pdf?0
• Referans11 Devellioğlu, F. (2002). Osmanlıca- Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın.
• Referans12 DİA, (Komisyon). (1997). Haraç (Osmanlı Devleti). İslâm Ansiklopedisi, C.16. İstanbul Türkiye Diyanet Vakfı.
• Referans13 Eren, A. (hzl). (2017). Mehmed Sıdkî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56341,mehmed-sidki-divanipdf.pdf?0
• Referans14 Erkal, M. (1993). Cizye. İslâm Ansiklopedisi, C.8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Referans15 Ersoy, E. (hzl). (2017). Münirî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56095,muniri-divanipdf.pdf?0
• Referans16 Erünsal, İ. E. (hzl). (2018). Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59332,taci-zade-cafer-celebi-divanipdf.pdf?0
• Referans17 Gürgendereli, M. (hzl). (2017). Mostarlı Hasan Ziyâ’î divânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56211,mostarli-hasan-ziyai-divanipdf.pdf?0
• Referans18 Horata, O. (hzl). (2019). Esrâr Dede dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/64058,esrar-dede-divanipdf.pdf?0
• Referans19 İnalcık, H. (1993). Osmanlılar’da Cizye. İslâm Ansiklopedisi, C.8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Referans20 İpekten H. (hzl). (2020). Karamanlı Nizâmî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/73032,karamanli-nizami-divanipdf.pdf?0
• Referans21 İpekten, H. (hzl). (2019). Nâ’ilî-i Kadîm dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/67155,naili-i-kadim-divanipdf.pdf?0
• Referans22 Kallek, C. (2003). Meks. İslâm Ansiklopedisi, C.23. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Referans23 Kaplan, Y. (hzl). (2019). Fevzî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/67209,fevzi-divanipdf.pdf?0
• Referans24 Karaköse, S. (hzl). (2017a). Nev’î-zâde Atâyî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55734,nevi-zade-atayi-divanipdf.pdf?0
• Referans25 Karaköse, S. (hzl). (2017b). Sa’id Giray dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55754,said-giray-divanipdf.pdf?0
• Referans26 Kavruk, H. (hzl). (2001). Şeyhülislâm Yahyâ dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10655,seyhulislamyahyadivanihasankavrukpdf.pdf?0
• Referans27 Kaya, B. A. (hzl). (2017). Azmîzâde Hâletî divânı. Erişim tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56159,azmizade-haleti-divanipdf.pdf?0
• Referans28 Kaya, B. A. (hzl). (2020). Osman Nevres dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/76247,osman-nevres-divanipdf.pdf?0
• Referans29 Kazan Nas, Ş. (hzl). (2018). Celilî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59375,celili-divanipdf.pdf?0
• Referans30 Kılıç, F. (hzl). (2018). Şâhî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59394,sahi-divanipdf.pdf?0
• Referans31 Kırbıyık, M. (hzl). (2017). Kâtib-zâde Sâkıb dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56426,katib-zade-sakib-divanipdf.pdf?0
• Referans32 Kurtoğlu, O. (hzl). (2017). Lebîb dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55756,lebib-divanipdf.pdf?0
• Referans33 Macit, M. (hzl). (2017). Hatâyî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, http://ekitap.yek.gov.tr/urun/hatayi-divani_624.aspx
• Referans34 Macit, M. (hzl). (2018). Erzurumlu Zihnî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58638,erzurumlu-zihni-divanipdf.pdf?0
• Referans35 Mengi, M. (hzl). (2020). Mesîhî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/74203,mesihi-divanipdf.pdf?0 Referans36 Mermer, A. (hzl). (2020). Karamanlı Aynî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/78478,karamanli-ayni-divanipdf.pdf?0
• Referans37 Okçu, N. (hzl). (2011). Şeyh Gâlib dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10654,metinpdf.pdf?0
• Referans38 Özyıldırım, A. E. (hzl). (1999). Hamdullah Hamdî divanı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10616,metinpdf.pdf?0
• Referans39 Parlatır, İ. (hzl). (2014). Fuzulî Türkçe divan. Ankara: Akçağ.
• Referans40 Saraç, M. A. Y. (hzl). (2004). Emrî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10607,emridivanipdf.pdf?0 Referans41 Tabakoğlu, A. (2007). Öşür (Osmanlılar). İslâm Ansiklopedisi, C.34. İstanbul Türkiye Diyanet Vakfı.
• Referans42 Tarlan, A. N. (hzl). 1992). Ahmet Paşa divanı. Ankara: Akçağ.
• Referans43 Taş, H. (hzl). (2017). Vahyî dîvanı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55745,vahyi-divanipdf.pdf?0
• Referans44 Ünver, N. (hzl). (2020). Gelibolulu Sürûrî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/73951,gelibolulu-sururi-divanipdf.pdf?0
• Referans45 Yavuz, K. ve Yavuz. O. (hzl). (2016). Muhibbî dîvânı- bütün şiirleri, C.1-2. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı
• Referans46 Yekbaş, H. (hzl). (2020). Sehî Bey dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/76504,sehi-bey-divanipdf.pdf?0
• Referans47 Yeniçeri, C. (1991). Bâc. İslâm Ansiklopedisi, C.4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Referans48 Yenikale, A. (hzl). (2017). Sünbülzâde Vehbî dîvânı, Erişim Tarihi: 23.03.2021, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi-divanipdf.pdf?0 Referans49 Yeniterzi, E. (2010). Klasik Türk şiirinde ülke ve şehirlerin meşhur özellikleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klasik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı. 3 (15), ss. 301-334.