İletişim Teknolojilerinin Toplumsal Dinamikleri: Habermas ve Castells’in Teorik Yaklaşımlarının Karşılaştırılması

Year 2025, Volume: 24 Issue: 1, 35 - 55, 28.01.2025

Ali Ozturk

https://doi.org/10.21547/jss.1563809

Abstract

İletişim teknolojilerinin hızlı gelişimi, modern toplumların yapısında köklü dönüşümlere yol açmıştır. 20. yüzyılın sonlarından itibaren internetin ve dijital iletişim araçlarının yaygınlaşması, bireylerin, toplulukların ve devletlerin etkileşim biçimlerini yeniden şekillendirmiştir. Günümüzde bireyler arasındaki iletişim giderek daha fazla dijital platformlar aracılığıyla gerçekleşmekte, bu da yeni bir kamusal alanın oluşmasına ve geleneksel kamusal alanın yeniden tanımlanmasına neden olmaktadır. Bu makale, iletişim teknolojilerinin toplumsal dinamikler üzerindeki etkilerini ele alan Jürgen Habermas ve Manuel Castells'in teorilerini karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Habermas, İletişimsel Eylem Teorisi ile kamusal alanın dönüşümünü analiz ederken, iletişim teknolojilerinin toplumsal katılımı artırma potansiyeline ve kamusal alanın ticarileşme riski gibi sorunlara odaklanır. Habermas’a göre dijital iletişim, bireylerin kamusal alana katılımını genişletebilir, ancak aynı zamanda ticarileşme ve özel çıkarların kamusal alanı kuşatması riski de taşır. Castells ise Ağ Toplumu teorisi ile dijital ağların toplumsal yapıları ve güç ilişkilerini yeniden şekillendirme gücünü vurgular. Özellikle dijital bölünmenin toplumsal eşitsizlikleri artırabileceğine dikkat çeken Castells, küresel iletişimin toplumsal yapılar üzerindeki etkilerini ele alır. Bu iki teori, iletişim teknolojilerinin demokratik süreçler ve toplumsal katılım üzerindeki çift yönlü etkilerini anlamada birbirini tamamlayıcı ve eleştirel perspektifler sunar. Çalışma, teorik analiz ve karşılaştırmalı analiz yöntemlerini benimseyerek, iletişim teknolojilerinin toplumsal yapıları nasıl dönüştürdüğünü çok boyutlu bir bakış açısıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Teorik analiz, konuyu kuramsal çerçeveler içinde ele alarak kavramsal bir inceleme sunarken, karşılaştırmalı analiz, iki teorinin benzerlik ve farklılıklarını detaylandırarak anlamayı sağlar.

Keywords

İletişim Teknolojileri, Kamusal Alan, Ağ Toplumu, Jürgen Habermas, Manuel Castells.

The Social Dynamics of Communication Technologies: A Comparative Analysis of Habermas and Castells' Theoretical Approaches

Abstract

The rapid advancement of communication technologies has brought about profound transformations in the structure of modern societies. Since the late 20th century, the proliferation of the internet and digital communication tools has reshaped the ways individuals, communities, and nations interact. Today, communication increasingly occurs through digital platforms, leading to the emergence of a new public sphere and the redefinition of traditional public spaces. This paper comparatively examines the theories of Jürgen Habermas and Manuel Castells, both of whom have explored the impact of communication technologies on social dynamics. Habermas, through his theory of communicative action, analyzes the transformation of the public sphere, focusing on both the potential of communication technologies to enhance public participation and the risks of commercialization. According to Habermas, digital communication can broaden individual participation in the public sphere, but it also carries the risk of being dominated by commercial interests. Castells, on the other hand, emphasizes the power of digital networks to reshape social structures and power relations through his network society theory. Castells particularly highlights the potential for digital divides to exacerbate social inequalities and examines the impact of global communication on social structures. These two theories offer complementary and critical perspectives on the dual effects of communication technologies on democratic processes and social participation. This study aims to examine how communication technologies transform social structures through a multidimensional lens, employing theoretical and comparative analysis. While theoretical analysis provides a conceptual examination of the topic within theoretical frameworks, comparative analysis enables a detailed understanding of the similarities and differences between the two theories.

Keywords

Communication Technologies, Public Sphere, Network Society, Jürgen Habermas, Manuel Castells.

References

• Adorno, T. W., Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın diyalektiği. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Aristoteles. (2023). Retorik. İstanbul: Say Yayınları.
• Baudrillard, J. (2024). Simülakrlar ve simülasyon. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Benhabib, S. (1992). Situating the self: Gender, community and postmodernism in contemporary ethics. Cambridge, UK: Polity Press.
• Benkler, Y. (2006). The wealth of networks: how social production transforms markets and freedom. New Haven, CT: Yale University Press.
• Calhoun, C. (1993). Habermas and the public sphere. Cambridge, MA: MIT Press.
• Castells, M. (2005). Enformasyon Çağı. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Castells, M. (2010). The rise of the network society (2nd ed.). Oxford: Wiley-Blackwell.
• Castells, M. (2012). Networks of outrage and hope. Cambridge: Polity Press.
• Castells, M. (2013). Ağ toplumunun yükselişi-enformasyon çağı: Ekonomi, toplum ve kültür cilt 1. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Castells, M. (2016). İletişim gücü. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Couldry, N., Hepp, A. (2016). The mediated construction of reality. Polity Press.
• Couldry, N., Hepp, A. (2016). The mediated construction of reality. Cambridge: Polity Press.
• Dahlgren, P. (2005). The internet, public spheres, and political communication: Dispersion and deliberation. Political Communication, 22(2), 147-162.
• Foucault, M. (2022). Bilginin arkeolojisi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fraser, N. (1990). Rethinking the public sphere: A contribution to the critique of actually existing democracy. Social Text, (25/26), 56-80.
• Fuchs, C. (2020). Sosyal medya: Eleştirel bir giriş. İstanbul: Notabene Yayınları.
• Göle, N. (2011). Modern mahrem. İstanbul: Metis Yayınları.
• Göle, N. (2017). İslamın yeni kamusal yüzleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Habermas, J. (1997). Gerçekler ve normlar arasında: Hukuk ve demokrasi söylem teorisine katkıları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Habermas, J. (2001). İletişimsel eylem kuramı. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Habermas, J. (2006). The theory of communicative action. Cambridge: Polity Press.
• Habermas, J. (2015). Kamusallığın yapısal dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Habermas, J. (2020). Bölünmüş batı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hall, S. (1980). Encoding/decoding. (S. Hall, D. Hobson, A. Lowe, & P. Willis) (Eds.), Culture, Media, Language (pp. 128-138). London: Routledge.
• Horst, H. A., Miller, D. (2012). Digital anthropology. London: Routledge.
• Innis, H. A. (1999). The bias of communication. Toronto: University of Toronto Press, Scholarly Publishing Division.
• Innis, H. A. (2012). The strategy of culture. Toronto: University of Toronto Press.
• Jenkins, H. (2006). Convergence culture: Where old and new media collide. New York: NYU Press. Katz, E., Lazarsfeld P. (2005). Personal ınfluence. New York: Routledge.
• Kellner, D. (2000). Habermas, the public sphere, and democracy: A critical ıntervention. The public, 7(3), 90-113.
• Lasswell, H. D. (1948). The structure and function of communication in society. In L. Bryson (Ed.), The Communication of Ideas (pp. 37-51). New York: Harper.
• Lasswell, H. D. (2006). The structure and function of communication in society. In L. Bryson (Ed.), The Communication of Ideas (pp. 84-95.). New York: Harper.
• Luhmann, N. (1996). Social systems. Stanford, California: Stanford University Press.
• McLuhan, M. (1964). Understanding media: The extensions of man. New York: McGraw-Hill.
• Meyrowitz, J. (1986). No sense of place: The impact of electronic media on social behavior. New York: Oxford University Press.
• Mosco, V. (2009). The political economy of communication. London: Sage Publication.
• Mouffe, C. (2009). The democratic paradox. London: Verso.
• Neuman, W. R. (1991). The future of the mass audience. Cambridge: Cambridge University Press.
• O’Neil, C. (2016). Weapons of math destruction. New York: Crown Publishing Group.
• Oskay, Ü. (2014). İletişimin abc’si. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Papacharissi, Z. (2002). The virtual sphere: The internet as a public sphere. New Media & Society, 4(1), 9-27.
• Papacharissi, Z. (2010). A networked self. New York: Routledge.
• Peters, J. D. (2015). The marvelous clouds. Chicago: University of Chicago Press.
• Sassen, S. (2002). The global city. New Jersey: Princeton University Press.
• Shannon, C. E., Weaver, W. (1963). The mathematical theory of communication. Urbana, Illinois: University of Illinois Press.
• Shirky, C. (2011). The political power of social media: Technology, the public sphere, and political change. Foreign Affairs, 90(1), 28-41.
• Sunstein, C. R. (2017). Republic. ‎ Princeton University Press.
• Timisi, N. (2003). Yeni iletişim teknolojileri ve demokrasi. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Van Dijk, J. (2020). The digital divide. Cambridge: Polity Press.
• Wellman, B., Haythornthwaite, C. (2002). The ınternet in everyday life. Malden, MA: Wiley-Blackwell.
• Williams, R. (2003). Televizyon, teknoloji ve kültürel biçim. Ankara: Dost Kitabevi.
• Zuboff, S. (2019). The age of surveillance capitalism. New York: PublicAffairs.