Colourful and Enjoyable Friend of Akbaba: Tavus Magazine

Year 2025, Volume: 24 Issue: 3, 1247 - 1264, 18.07.2025

Osman Eroğlu

https://doi.org/10.21547/jss.1520465

Abstract

There are periodicals that are confused with another magazine because they are published under the same name, in Turkish literature. When a careful study is not carried out on these publications, the differences between them cannot be detected and an information pollution occurs. A similar situation is seen in two magazines that use the name “Tavus”. While the Tavus magazine examined in this study was prepared by Faruk Nafiz, Yusuf Ziya and Painter Ramiz Gökçe, there is another magazine with the same name published in 1908 by Ferid Hâc. Since Ferid Hâc’s Tavus is considered a humor-based magazine, the art and literature magazine Tavus (1925) is also evaluated as a humor-containing magazine by researchers who do not pay attention to the differences in period, genre and content. References made to the magazine in this way also mislead subsequent researchers. In addition, not revealing the difference between the two magazines causes this magazine, which contains many original literary texts, to be neglected by researchers. In this study, firstly, misinformation about magazines is corrected and the imprint of Tavus (1925) magazine is clarified. Then, information about the publication process, physical features and content of the magazine is shared and various observations were made about the publishing approach. Since women and society life elements are at the center of the magazine’s publishing approach, the evaluations in the study are made from this axis. Moreever, the magazine offers colorful and enjoyable content to its readers with the illustrated elements it includes. As a result of the data obtained, it can be seen that Tavus magazine, which started its publication life by establishing close contact with Akbaba magazine, is an important magazine despite its short publication adventure. And it is determined that the magazine has great potential among Turkish women’s magazines of the Republican era due to its abundant illustrated content and approach to art, fashion and women issue.

Keywords

Tavus , Akbaba , women's magazines , humor magazine

Akbaba’nın Renkli ve Zevkli Refiki: Tavus Mecmuası

Abstract

Türk edebiyatında başka bir mecmuayla aynı isimle yayımlandığı için karıştırılan süreli yayınlar mevcuttur. Bu yayınlar üzerine özenli bir çalışma yapılmadığında aralarındaki farklar tespit edilememekte ve bilgi kirliliği ortaya çıkmaktadır. Benzer bir durum “Tavus” adını kullanan iki mecmuada da göze çarpar. Bu çalışmada incelenen Tavus dergisi; Faruk Nafiz, Yusuf Ziya ve Ressam Ramiz Gökçe tarafından hazırlanırken 1908 yılında Ferid Hâc tarafından aynı isimle çıkarılan bir mecmua daha bulunmaktadır. Ferid Hâc’ın Tavus’u mizah ağırlıklı kabul edildiği için dönem, tür ve içerik farkına dikkat etmeyen araştırmacılar tarafından 1925 tarihli sanat ve edebiyat dergisi olan Tavus da mizah içerikli bir mecmua olarak değerlendirilir. Dergiye bu şekilde yapılan atıflar ise sonraki araştırmacıları da yanıltır. Ayrıca iki mecmua arasındaki farkın ortaya konmaması, birçok orijinal edebî metni ihtiva eden bu derginin araştırmacılar tarafından ihmal edilmesine de neden olur. Bu çalışmada ilk olarak mecmualar hakkındaki bilgi yanlışları giderilip Tavus (1925) dergisinin künyesi belirginleştirilmiştir. Daha sonra derginin yayım süreci, fiziki özellikleri ve içeriğine dair bilgiler paylaşılıp yayın anlayışına dair çeşitli tespitler dile getirilmiştir. Derginin yayın anlayışının merkezinde kadınlar ve salon hayatına dair unsurlar yer aldığından çalışmadaki değerlendirmeler de bu eksenden yapılmıştır. Ayrıca dergi, yer verdiği resim unsurlarıyla da okurlara renkli ve zevkli bir içerik sunar. Elde edilen sonuçlar neticesinde Akbaba dergisi ile dirsek teması kurarak yayın hayatına başlayan Tavus mecmuasının kısa süren yayın macerasına rağmen önemli bir mecmua olduğu görülmüş, bol resimli içeriği ile sanata, modaya ve kadın konusuna yaklaşımından dolayı Cumhuriyet devri Türk kadın dergileri arasında büyük bir potansiyele sahip olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Tavus , Akbaba , kadın dergileri , mizah mecmuası

References

• (1908, Ekim 27). Tavus klişesi. Tavus, 1 (1), R. 14 Teşrinievvel 1324, 1. (1925, Mart 12). Tavus (duyuru). Akbaba, 3 (237), R. 12 Mart 1341, 4.
• (1925, Mart 19). Tavus (duyuru). Akbaba, 3 (239), R. 19 Mart 1341, 1.
• (1925, Mart 23). Tavus (duyuru). Akbaba, 3 (240), R. 23 Mart 1341, 4.
• (1925, Mart 26). Tavus (duyuru). Akbaba, 3 (241), R. 26 Mart 1341, 4.
• (1925, Mart 30). Tavus (duyuru). Akbaba, 3 (242), R. 30 Mart 1341, 4.
• (1925, Nisan 1). Tavus. Tavus, 1 (1), R. 1 Nisan 1341, 1.
• (1925, Nisan 6). Tavus çarşamba günü çıkıyor (duyuru). Akbaba, 3 (244), R. 6 Nisan 1341, 1.
• (1925, Nisan 9). Evliyâ-yı cedîd: der-beyân-ı bazı vukûat-ı şetti. Akbaba, 3 (245), R. 9 Nisan 1341, 2.
• (1925, Nisan 16). Tavus (duyuru). Akbaba, 3 (247), R. 16 Nisan 1341, 1.
• (1925, Nisan 20). Tavus (duyuru). Akbaba, 3 (248), R. 20 Nisan 1341, 4.
• (1925, Nisan 27). Tavus, ikinci nüshası çok zengin çıktı (duyuru). Akbaba 3 (250), R. 27 Nisan 1341, 4. (1925, Mayıs 1). Tavus, 1 (2), R. 1 Mayıs 1341, 1.
• Apaydın, D. ve Özakman, İ. (2019). Erken cumhuriyet döneminde macerası kısa süren edebiyat dergileri. AKADED-Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 3 (1), 14-30, https://doi.org/10.34083/akaded.547331.
• Aşa, E. (1989). 1928’e kadar Türk kadın mecmuaları. (Yüksek lisans tezi), YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp).
• Baraz, M. R. H. (2001). İbn-ür Refik Ahmet Nuri Sekizinci / 3. Cilt. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Beyatlı, Y. K. (1974). Kendi gök kubbemiz. 5. baskı. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Neşriyatı.
• Bulduk, H. (2023). Selâmi İzzet Sedes / hayatı, sanatı ve eserleri. (Doktora tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp).
• Çamlıbel, F. N. (1969). Han duvarları. (Haz. N. S. Banarlı). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Çıkla, S. (2005). Cumhuriyet düşüncesinin kökleşmesinde Yusuf Ziya Ortaç'ın yapıtlarının yeri ve önemi. (Doktora tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp).
• Çıkla, S. (2008). Son araştırmalar ışığında Yahya Kemal’in şiirlerinin kronolojik bibliyografyası. Kazım Yetiş (Ed.) Yahya Kemal Beyatlı - ölümünün 50. yılı (s. 196-207). İstanbul: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Dodanlı, L. A. (2019). Yusuf Ziya’nın şiirleri üzerine bir araştırma. (Yüksek lisans tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp).
• Duman, H. (2000). Başlangıcından harf devrimine kadar Osmanlı-Türk süreli yayınlar ve gazeteler bibliyografyası ve toplu kataloğu (1828-1928). C. II (O-Z). Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı.
• Erdoğan, E. (2018). Yusuf Ziya Ortaç’ın romanlarında ve tiyatro eserlerinde yapı ve tema. (Yüksek lisans tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp). Kalender [F. N. Çamlıbel]. (1925, Mart 16). Gayrı. Akbaba, 3 (238), R. 16 Mart 1341, 1.
• Karabacak, M. (2009). Cumhuriyet’in ilk beş yılında kadın dergileri: bir değişimin kadınca hikâyesi. (Yüksek lisans tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp).
• Malkoç Kılıç, S. ve Vefikuluçay Yılmaz, D. (2019). Cumhuriyet dönemi kadın dergileri (1923-1992). OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10 (17), 2139-2156, https://doi.org/10.26466/opus.518421.
• Kocabey, M. (1995). (1869-1928) Osmanlıca kadın dergilerinin grafik düzenlemeleri. (Yüksek lisans tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp).
• Kocahanoğlu, O. S. (1976). Milli Edebiyat Hareketi ve Beş Hececiler. İstanbul: Toker Yayınları.
• Önal, M. (1986). Yusuf Ziyâ Ortaç. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Öngören, F. (1998). Cumhuriyetin 75. yılında Türk mizahı ve hicvi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özbek, S. (2016). Nesir yazarı olarak Cenap Şahabettin. (Doktora tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp).
• Reyhanoğulları, G. (2021). Selami İzzet Sedes – bütün öyküleri. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Reyhanoğulları, G. (2023). Selami İzzet Sedes’in hikâyeleri üzerine bir inceleme. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Sağlam, E. (2015). Papağan gazetesi / inceleme, tahlilî fihrist, seçme metinler. (Yüksek lisans tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp).
• Söğüt, Y. ve Şahin C. (2022). Cumhuriyet döneminden günümüze magazin dergiciliğinin tasarımsal değişimi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 60, 31-50, https://doi.org/10.47998/ikad.1069256.
• Toska, Z., Çakır, S., Gençtürk, T., Yılmaz, S., Kurç, S., Art, G. ve Demirdirek A. (1992). İstanbul kütüphanelerindeki eski harfli Türkçe kadın dergileri bibliyografyası (1869-1927). İstanbul: Metis Yayınları.
• Yahya Kemal [Beyatlı]. (1925, Nisan 1). Açık Deniz. Tavus, 1 (1), R. 1 Nisan 1341, 7.
• Yıldırım, T. (2017). Cumhuriyet dönemi dergilerinde roman eleştirisi (1923-1940). (Yüksek lisans tezi) YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi. (https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp).
• (URL 1): Ankara kurûn-ı vasatî ile yeni medeniyetin kaynaştığı bir şehirdir. Salt Araştırma (web sitesi), (https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/20155?mode=full), erişim 22 Ocak 2025. (URL 2): İsmail Suphi Soysallıoğlu (1884 - 1967). Atatürk Ansiklopedisi (web sitesi), (https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ismail-suphi-soysallioglu-1884-1967/), erişim 22 Ocak 2025.