Isparta-Eğirdir-Atabey Kervanyolu Üzerindeki Menzil Çeşmesi Üzerine Bir İnceleme

Year 2020, Volume: 3 Issue: 2, 148 - 167, 15.12.2020

Doğan Demirci

https://doi.org/10.38000/juhis.751571

Cited By: 2

Abstract

Eski bir kervanyolu güzergahında, Isparta-Eğirdir-Atabey yol kavşağında yer alan “Taş Çeşme” cephe kompozisyonu, sade olan süslemesi ve yapım malzemesi ile sağlam sayılabilecek durumda günümüze ulaşabilmiştir. Çeşme, kervan yolunun kenarında yer alması nedeniyle bir menzil çeşmesi özelliği taşımaktadır. Yol kavşağında yer alan bu tarihi çeşme üzüm bağlarının arasında ve toprak seviyesinin biraz altında kalmış olması nedeniyle muhtemelen yoldan görülememiş ve fazla bilinmediği için araştırmacılar tarafından katalog ve envanterleme çalışması dışında incelenmemiştir. “Taş Çeşme”nin plan, cephe düzeni ve malzeme-işçilik yönünden incelendiğinde çeşmenin Klasik Osmanlı Döneminde yapılmış olması muhtemel görünmektedir. Fazla süsleme elemanı bulunmayan çeşmenin bazı büyük illerdeki çağdaşlarına göre arkaik denilebilecek bir üslupla yapılmış olduğu anlaşılmaktadır. Bu haliyle “Taş Çeşme”, Isparta’nın en bilinen eski tarihli çeşmesi olmaya aday durumdadır. Çeşme yaklaşık yarısına kadar toprağa gömülü olduğundan yapılacak bir temizlik kazısıyla çeşmenin yalağı, ayna taşı, testi sekisi ve hatta kitabesinin bile bulunması ihtimali vardır. Özellikle kitabesine rastlanırsa çeşmenin dönemine ait bazı bilgilere sahip olma ihtimali oldukça fazladır.

Keywords

Taş Çeşme, Menzil Çeşmesi, Osmanlı Çeşmeleri, Su Yapısı, Hazneli Çeşme

Supporting Institution

Bulunmuyor

Project Number

Bulunmuyor

A Review of a Range Fountain on Isparta-Eğirdir-Atabey Caravan Road

Abstract

“Taş Çeşme” located on the road junction of Isparta-Eğirdir-Atabey on an old caravan route can be considered intact with its nearly facade composition, simple decoration the construction material has reached today. “Taş Çeşme” is features a range fountain because it is located on the edge of the caravan road. This historical fountain located at the road junction is probably not seen from the road because it is located between the vineyards and slightly below the soil level, and since it is not known much, it has not been investigated by the researchers except the catalog and inventory study. When “Taş Çeşme” is examined in the terms of the plan, facade layout and material-workmanship, it is possible that the fountain was built during the Classical Ottoman Period. It is understood that the fountain, which does not have much ornamental elements, was built in an archaic style compared to its contemporaries in some big provinces. As such, “Taş Çeşme” is a candidate to be the oldest fountain of Isparta. Since the fountain is buried in the soil until about half, there is a possibility that the trough, mirror stone, jug steps and even inscription of the fountain will be found as a result of a cleaning excavation. Especially if the inscription is encountered, it is very likely to have some information about the period of the fountain. 

Keywords

Taş Fountain, Range Fountain, Ottoman Fountains, Water Structures, Fountain With Water Reservoir

Project Number

Bulunmuyor

References

• [1] Akaslan, Mustafa ve Demirci(2012), Doğan, “Yılankıran Çeşmesi”, Pisidia Araştırmaları-I Sempozyumu Bildiri Kitabı, Isparta. (226-245)
• [2] Akaslan, Mustafa ve Demirci, Doğan(2013), “Isparta’nın Bilinen En Eski Tarihli Yılanırkan Çeşmesi’nde Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi”, Vakıflar Dergisi, Sayı 39, Haziran, Ankara. (63-74)
• [3] Akbaş, Mine(2012), Isparta İli ve İlçeleri Türk Dönemi Çeşmeleri, SDÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Isparta.
• [4] Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer (2011), D.İ.B. Kuran-ı Kerim Meali, Yeni Matbaacılık, Ankara.
• [5] Arseven, Celal, Esad(1983), “Çeşme”, Sanat Ansiklopedisi, c.1, İstanbul. (388-389)
• [6] Arseven, Celal, Esat(1984), Türk Sanatı, Cem Yayınevi, İstanbul.
• [7] Aytöre, Ayhan(1962), “Türklerde Su Mimarisi”, I. Milletlerarası Türk Kongresi Tebliğler, Ankara. (45-69)
• [8] Bolak, Ahmet, Aydın(1985), “Vakıflar”, Vakıf Haftası Dergisi, Sayı 2, V. G. M. Yayını, Ankara, (120-121).
• [9] Böcüzade Süleyman, Sami(2012), Isparta Tarihi, (Hazırlayan Hasan Babacan), Isparta Valiliği, Isparta.
• [10] Çakar, Dilek(2019), Muğla İli Türk Dönemi Çeşmeleri, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi ABD, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Isparta.
• [11] Çetinkaya, Ebru(2012), Bursa Çeşmeleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi ABD (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa.
• [12] Denktaş, Mustafa(2002), “Anadolu Türk Mimarisinde Çeşmeler”. Türkler Ansiklopedisi, C. 7, Ankara. (872-877)
• [13] Devellioğlu, Ferit(2003), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara.
• [14] Emecen, Feridun(1999), “Isparta”, TDİA, Cilt 19. (194-201)
• [15] Ersümer, Sadık(1968), Isparta ve Atabey’de Türk Mimari Eserleri, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi, (Yayınlanmamış Lisans Tezi), İstanbul.
• [16] Eyice, Semavi(1993), “Çeşme", TDİA, C. 8, İstanbul. (277-287)
• [17] Karakuş, Rahmi ve diğerleri(2006), İstanbul Tarihi Çeşmeler Külliyatı, Cilt 1, Forart Basımevi, (Editör: H. Necdet Ertuğ), İstanbul.
• [18] Karpuz, Haşim ve Dülgerler, Nuri(2006), “Konya Çeşmeleri Üzerine Bir Tipoloji Denemesi”, Sanatta Anadolu Asya İlişkileri, Prof. Dr. Beyhan Karamağaralı’ya Armağan, Ankara. (317- 331)
• [19] Katırcıoğlu, Nuri(1958), Bütün Isparta, Ankara.
• [20] Komisyon(1973), Isparta İl Yıllığı, Isparta Valiliği, Ankara.
• [21] Komisyon(1983), Isparta İl Yıllığı, Isparta Valiliği, Ankara.
• [22] Ödekan, Ayla(1987), “Çeşme", Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul. (396)
• [23] Ödekan, Ayla(1992), “Kent İçi Çeşme Tasarımında Tipolojik Çözümlemeler”, Semavi Eyice’ye Armağan, İstanbul. (281-297)
• [24] Ölmez, Figen(2012), Kocaeli Çeşmeleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi ABD (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• [25] Önge, Yılmaz(1997), Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, TTK, Ankara.
• [26] Önge, Yılmaz(1981), “Türk Su Mimarisinde Suluk Adını Verdiğimiz Çeşmeler”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 1, Konya. (1-15)
• [27] Özkartal, Zeki(2015), “Bir Kültürel Mirasımız Isparta Yılankırkan Çeşmesi”, Akdeniz Sanat Dergisi, C. 8, Sayı 15, Antalya. (26-36)
• [28] Süldür, Enver(1951), Isparta Tarihi, Cilt I, İzmir.
• [29] Şapolyo, Enver, Behnan(1967), ‘Türk Çeşmeleri’ Önasya, cilt 3, Sayı 27. (11-12)
• [30] Tayla, Hüsrev(2007), Geleneksel Türk Mimarisinde Yapı Sistem ve Elemanları, Cilt 1, Mas Matbaacılık, İstanbul.
• [31] Toruk, Ferruh(2001), “Isparta’da Yılankırkan Çeşmesi” Göller Bölgesi Hoşgörü Yılı ve İnanç Turizminde Göller Bölgesi Sempozyumu, 07-08 Eylül 2000, Isparta. (98-112)
• [32] Turan, Osman(1984), Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul.
• [33] Turfan, Kemal(1953), 30.06.1953 tarihinde Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne Sunulan 37 Numaralı Eski Eser Fişi, Ankara. (1-3)