Coğrafi Şartların Kırsal Yerleşmeler Üzerine Etkisine Bir Örnek: (Şenyurt-Tortum)

Year 2022, Volume: 1 Issue: 1, 30 - 47, 30.06.2022

Gamzenur Kabanlı

Abstract

Araştırma sahasını oluşturan Şenyurt Mahallesi, Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Karadeniz Bölümü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şenyurt Deresi boyunca kurulmuş olan yerleşme, idari açıdan Tortum İlçesine bağlıdır. Sahada Karadeniz iklimi etkileri ve Doğu Anadolu’nun karasal etkileri birlikte hissedilmektedir. İki bölge arasında geçiş özelliği gösteren bu alanda yerleşmeler, genellikle vadi tabanlarına yakın yamaçlarda, çoğunlukla toplu dokulu haldedir. Vadiler boyunca alüvyal topraklar, dere kenarlarında ise yamaçlardan gelen kolüvyal topraklar yayılış sağlamıştır. Kavak ve söğüt ağaçları vadi boyunca gelişme göstermekte ve mesken inşasında yan ürün olarak kullanılmaktadır. Bu yerleşmede yaşayan toplam 1.171 kişinin hakim ekonomik faaliyetini tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır. Sahada, coğrafi çevre şartları yanında; insanların ekonomik, sosyal ve kültürel özelliklerinin de mesken inşasına etki ettiği görülmektedir. Çevrenin mesken üzerindeki en önemli etkisi, yapı malzemesi sunmasıdır. Meskenler çoğunlukla, yakın çevreden kolayca temin edilebilen malzeme ile inşa edilmişlerdir. Şenyurt Mahallesi’nde yerleşmelerin Şenyurt Deresi yatağına yakın olması, meskenlerin inşasında taş malzemenin kullanımını arttırmıştır.

Keywords

mesken, çevre, kırsal yerleşme

References

• Bulut, İ. ve Ceylan, S. (2012b). “Yurtdışı Gurbetçiliğinin Yoğun Olduğu Köylere Bir Örnek: Akçaören Köyü(Altunhisar-Niğde)”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (1), 211-228.
• Ceylan, S. (2013). Misli (Niğde) Ovası’nda Mesken Tipleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ceylan, S. ve Bulut, İ. (2017). “Kırsal Konut Şekillenmesinde Etkili Olan Faktörler Açısından Misli Ovası Konutlarının İncelenmesi”. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, VII (2), 79-96.
• Deniz, B. (1992a). “Manisa Yöresi Köy Ev Mimarisi”. Sanat Tarihi Dergisi, 6 (6), 17-46.
• Doğanay, H. ve Doğanay, S. (2015). Coğrafyaya Giriş. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Doğanay, H. ve Orhan, F. (2014). “Şavşat’ta Geleneksel Köy Meskenleri ve Başlıca Sorunları”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (1), 273-297.
• Doğanay, H. ve Orhan, F. (2016). Türkiye Beşeri Coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Koday (Tüzemen), S. (1995). “Dadaşköy Meskenlerinin Coğrafi Şartlarla İlişkisi”. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bilimleri Araştırma Dergisi, (21), 25-39.
• Koday, S. ve Erhan, K. (2009). “Tortum Çayı Vadisinde Yer Alan Belediye Örgütlü Yerleşmeler”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (2), 47-66.
• Koday, Z., Koday, S. ve Karakuzulu, Z. (2004). “Kale İçinde Bir Köy Yerleşmesi “Tunçkaya””. Doğu Coğrafya Dergisi, 9 (12), 221-236.
• Kopar, İ. ve Sevindi, C. (2013). “Tortum Gölü’nün(Uzundere-Erzurum) Güneybatısında Aktüel Sedimantasyon ve Siltasyona Bağlı Alan-Kıyı Çizgisi Değişimleri”. Türk Coğrafya Dergisi, (60), 49-66.
• Köse, A. (2005). “Türkiye’de Geleneksel Kırsal Konut Planlarında Göçebe Türk Kültürü İzleri”. Afyon Kocatepe Üniversite Sosyal Bilimler Dergisi, VII (2), 158-191.
• Köse, A. (2007). “Balıkesir Çevresinde Geleneksel Kırsal Avlu Peyzajı ve Değişimi”. Doğu Coğrafya Dergisi, (18), 7-38.
• Orhan, F. (2014). “Kırsal Turizm Çekicilikleri Yönünden Maden Köyü ve Yaylası (Şavşat)”. Doğu Coğrafya Dergisi, (32), 101-121.
• Orhan, F. (2019). Kültürel Coğrafya Özellikleri ve Turistik Potansiyeli Açısından Geleneksel Artvin Evleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Özçağlar, A. (2015). Yönetsel Coğrafya. Ankara: Nika Yayınevi.
• Özoğul, B. (2017). Karakuyu Gölü Çevresinin Yerleşme Coğrafyası (Köy-Köyaltı Yerleşmeleri ve Meskenler). (Yüksek Lisans Tezi). Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tanoğlu, A. (1969). Nüfus ve Yerleşme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Tunçdilek, N. (1967). Türkiye İskan Coğrafyası: Kır İskanı (Köyaltı İskan Şekilleri). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Üzülmez, M. ve Yılmaz, A. (2017). “Çıkrıkçı Köyü’nde (Manisa) Meskenler ve Çevre İlişkisi”. Studies Of The Ottoman Domain, 7 (12), 237-254.
• Yılmaz, O. (1991). Tortum Çayı Havzası’nın Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zaman, M. (2017). “Türkiye’de Kırsal Meskenler ve Coğrafi Dağılışları”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (3), 911-935.