ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN SÜRDÜRÜLEBİLİR TÜKETİM DAVRANIŞI SERGİLEME DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 78, 249 - 266, 30.04.2025

Ali Alper Akgün , Habib Umud

https://doi.org/10.19168/jyasar.1590371

Öz

Tüketim alışkanlıklarının insanlar ve ekosistem açısından uzun vadede sürdürülebilir olmasını amaçlayan sürdürülebilir tüketim, mal ve hizmetlerin üretilme ve tüketilme biçimlerinde köklü değişiklikleri içeren dönüştürücü eylemlerde bulunulmasını gerektirir. Sürdürülebilir bir yaşam için bireylerin tüketim davranışlarını dönüştürmeyi hedefleyen kurum ve kuruluşların, stratejilerini belirlemeden önce bireylerin sürdürülebilir tüketim davranış düzeylerini belirlemeleri gerekmektedir. Üniversite öğrencilerinin sürdürülebilir tüketim davranışları sergileme düzeylerinin belirlenmesi, genç neslin çevresel bilinçlenme süreçlerine ve gelecekteki tüketim alışkanlıklarına ışık tutma potansiyeline sahip olması açısından oldukça önemlidir. Çalışma, üniversite öğrencilerinin sürdürülebilir tüketim davranışı sergileme düzeylerine yönelik mevcut duruma projeksiyon tutmayı amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında sürdürülebilir tüketim davranışlarının demografik değişkenlerle ilgisi de araştırılmaktadır. Örneklemini Munzur Üniversitesi Aktuluk kampüsünde öğrenim gören 485 öğrencinin oluşturduğu çalışmada elde edilen bulgular, üniversite öğrencilerinin sürdürülebilir tüketim davranışları sergileme düzeylerinin; yaş demografik faktörü açısından bir farklılık göstermediğini, evli öğrencilerin; bekar öğrencilere göre, lisansüstü öğrenim düzeyine sahip öğrencilerin; ön lisans öğrenim düzeyine sahip öğrencilere göre daha yüksek çevre duyarlılığı ve tasarruf davranışı düzeyine sahip olduklarını göstermektedir. Çalışma, elde edilen bulgular dahilinde, üniversite öğrencilerini sürdürülebilir tüketim davranışına yöneltmek isteyen kurumlara yönelik önerilere yer vermektedir. Çalışma içinde yer alan sonuç ve öneriler, kurumlara geliştirecekleri stratejilerde kullanabilecekleri veriler sağlayabileceği gibi üniversitelere sürdürülebilir kampüs ortamları yaratabilme noktasında da yol gösterici fikirler sunabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik , Sürdürülebilir Tüketim , Sürdürülebilir Tüketim Davranışı

Kaynakça

• Ahamad, N. R., & Ariffin, M. (2018). Assessment of knowledge, attitude and practice towards sustainable consumption among university students in Selangor, Malaysia. Sustainable Production and Consumption, 16, 88–98. https://doi.org/10.1016/j.spc.2018.06.006
• Aksu, C.K., & Gelibolu, L. (2015). Üniversite çalışanlarının sürdürülebilir tüketim açısından tutumlarının belirlenmesine yönelik bir araştırma. Kaü İibf Dergisi, 6 (9), 235-248.
• Amey, L., Plummer, R., & Pickering, G. (2020). Website communications for campus sustainability, an analysis of Canadian Universities. International Journal of Sustainability in Higher Education, 21(3), 531-556.
• Ateş, H. (2018). Fen bilgisi ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sürdürülebilir tüketim davranışlarının ve bilgi düzeylerinin araştırılması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 507-531. https://doi.org/10.19171/uefad.505608
• Ayyıldız, H., & Genç, K. Y. (2010). Çevreye duyarlı pazarlama: Üniversite öğrencilerinin çevreye duyarlı pazarlama uygulamaları ile ilgili tutum ve davranışları üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 505-527.
• Bayazıt, A., & Saygılı Akkaya, N. (2024). Bireylerin sürdürülebilir tüketim davranışlarının incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 16 (4), 2722-2745. https://doi.org/10.20491/isarder.2024.1943
• Bulut, Z.A., Kökalan Çımrın, F., & Doğan, O. (2017). Gender, generation and sustainable consumption: Exploring the behaviour of consumers from Izmir, Turkey. International Journal of Consumer Studies, 41, 597–604. https://doi.org/10.1111/ijcs.12371
• Cebeci, Ö. F., & Çakılcıoğlu, M. (2002). Kültürel sürdürülebilirlik. İçinde 10. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi (ss. 317-320). İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi.
• Dagiliūtė, R., Liobikienė, G., & Minelgaitė, A. (2018). Sustainability at universities: Students’ perceptions from Green and Non-Green universities. Journal of Cleaner Production, 181, 473-482. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.01.213
• Doğan, O., Bulut, Z., & Kökalan Çımrın, F. (2015). Bireylerin sürdürülebilir tüketim davranışlarının ölçülmesine yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(4), 659-678.
• Ertmańska, K. (2021). Sustainable consumption among youth consumers. European Research Studies Journal, 24(3), 203-219.
• Field, Andy. Discovering Statistics Using SPSS (And Sex And Drugs And Rock’n’ Roll). 3rd ed. Dubai: Sage Publications, 2009.
• Fien, J., Neil, C., & Bentley, M. (2008). Youth can lead the way to sustainable consumption. Journal of Education for Sustainable Development, 2(1), 51-60.
• Gaire, N. (2024). A path towards green university: A case study of Mid-West University. Journal of Entrepreneurship & Management Studies, 1 (2), 115–125. https://doi.org/10.3126/jems2.v1i2.67797
• Gegez, E. (2010). Pazarlama araştırması (3. baskı). Beta Basım Yayın.
• Gökşan, İ. (2023). Geleceğin hekimlerinin sürdürülebilir tüketim davranışlarının ve ekolojik ayak izi farkındalıklarının belirlenmesi (Uzmanlık tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı.
• Güngör Tanç, Ş., Tanç, A., Çardak, D. & Yağlı, İ. (2022). Türkiye’deki üniversitelerin sürdürülebilirlik çalışmalarının incelenmesi. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 66, 83–100. https://doi.org/10.55322/mdbakis.1063261
• Haider, M., Shannon, R., & Moschis, G. P. (2022). Sustainable consumption research and the role of marketing: A review of the literature. Sustainability, 14, 1-36.
• Haşıloğlu, S. B. (2022). Pazarlama araştırması ve analitiği. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karaca, Ş. (2018). Yaşam tarzının sürdürülebilir tüketim davranışı üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir çalışma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 403-425.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemi. 25. Basım. Nobel Yayıncılık.
• Kır, S., & Polat, E. (2020). Spor bilimleri öğrencileri ve diğer bireylerde bilinçli tüketicilik düzeyi ile sürdürülebilir tüketim davranışlarının incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 5(4), 468-485. https://doi.org/10.31680/gaunjss.800670
• Margaça, C., Hernández Sánchez, B., & Sánchez-García, J. C. (2022). University students involved in a sustainable world: Assessing sustainable consumption in Spain. International Journal of Sustainability in Higher Education, 23(5), 981–1000. https://doi.org/10.1108/IJSHE-04-2021-0148
• Peña-Cerezo, M. A., Artaraz-Minón, M., & Tejedor-Núñez, J. (2019). Analysis of the consciousness of university undergraduates for sustainable consumption. Sustainability, 11(17), 4597. https://doi.org/10.3390/su11174597
• Potting, J., Hekkert, M., Worrell, E., & Hanemaaijer, A. (2017). Circular economy: Measuring innovation in the product chain. Netherlands Environmental Assessment Agency.
• Rakic, M., & Rakic, B. (2015). Sustainable lifestyle marketing of individuals: The base of sustainability. Amfiteatru Economic, 17(40), 891-908.
• Sassen, R., & Azizi, L. (2018). Assessing sustainability reports of US Universities. International Journal of Sustainability in Higher Education, 1158-1184.
• Saydan, R., & Kanıbir, H. (2007). Üniversiteli tüketicilerin ‘çevreci tüketim’ tutumları ve satın alma davranışlarına etkileri. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(2), 213-242.
• Schaefer, A., & Crane, A. (2005). Addressing sustainability and consumption. Journal of Macromarketing, 25(1), 76-92.
• Soylu, Z.S. (2019). Demografik özelliklerin sürdürülebilir tüketim davranışına etkilerinin analizine yönelik bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Stephens, J. C., & Graham, A. C. (2010). Toward an empirical research agenda for sustainability in higher education: Exploring the transition management framework. Journal of Cleaner Production, 18(7), 611–618. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2009.07.009
• Şahin, E., Ertepinar, H., & Teksoz, G. (2012). University students’ behaviors pertaining to sustainability: A structural equation model with sustainability-related attributes. International Journal of Environmental and Science Education, 7(3), 459-478.
• Tayyar, N., Akyıldız, F., Çolak, O., & Sertkaya, S. (2017). Üniversite öğrencilerinin sürdürülebilir kalkınma konusundaki bilgi düzeyi, tutum ve davranışının incelenmesi: Uşak Üniversitesi İİBF örneği. In 3rd International Conference on Economic and Social Impacts of Globalization (pp. 88-96).
• Tuygun Toklu, A. (2019). Çevresel bilinç yeşil davranışı etkiler mi? Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(4), 2799-2811.
• Young, S. T., & Dhanda, K. K. (2013). Sustainability: Essentials for business. Sage Publications.
• Uçar, O. K., & Özdemir, O. (2022). Üniversitelerde sürdürülebilirlik faaliyetleri ve raporlama örnekleri. Ida Academia Muhasebe ve Maliye Dergisi, 5(1), 13-30. https://doi.org/10.52059/idaacmmd
• Xiao, J. J., & Li, H. (2011). Sustainable consumption and lifestyle satisfaction. Social Indicators Research, 104, 323-329.