THE STRUCTURAL FORMATION OF THE DERIVATIVES IN THE ARABIC MORPHOLOGY AN APPLIED STUDY IN THE AN-NABIGA AZ-ZUBYANI’S DIWAN / ُشتقة في َّ الصرفالعربي أبنية ّ الصرفالم «ّ َانِي ْي بـ ُّ َ ِ ان النَّابَِغِةالذ ْو َى ِديـ ِقيٌَّة َعل ْ اسٌةتَ ْطبِي َ َ «ِدر

Year 2016, Volume: 3 Issue: 4, 179 - 226, 01.12.2016

Abu Haneefa Omar es-Sharif Ali

Abstract

This research tackles the structural formation of the derivatives in Alnabiga Azzubyani
collection of poems, that is to search the concept of derivation according
to the morphologists to point out its kinds as well as the forms of each derivatives which includes: he active participle, attributive adjective and the noun of place, the
study aims to describe the derivational morphological structure to be applied into
the above mentioned collection. Researcher has followed the descriptive methods.
He reached into the fact that the morphological structure of the derivatives have
other connotations besides its major ones, one of them is the form of (faail فاعل (with
a short (i) on the second letter to mean (mufil مفعل (with short (u) in the first letter
and short (i) on the third one in the active participle. The form of (faeel فعيل (means
passive participle in the three letters root. The attributive adjective derived from a
three letters root which is added (Hamza) as in (Gafr قفر(which the morphologists
consider as one of the uncommon attributive adjectives.

Keywords

Inflection, connotation, noun of state, continuous verb

ARAPÇA SARF İLMİ’NDE TÜREMİŞ KELİMELERİN ÇEKİM YAPILARI EN-NÂBIĞA EZ-ZÜBYÂNÎ’NİN DÎVÂNINDA UYGULAMALI BİR ARAŞTIRMA

Abstract

Bu araştırma, en-Nâbiğa ez-Zübyânî’nin dîvânında türemiş kelimelerin çekim
yapısını ele almaktadır. Çalışma, sarf bilginlerinin nazarında iştikâk kavramını,
çeşitlerini ve ismi fâilden sıfat-ı müşebbehe’ye ve ismi mekâna kadar her türemiş
kelimenin geliş şekillerini açıklayarak incelemektedir. Türemiş kelimelerin sarf
yapısını açıklamak ve bu yapıları en-Nâbiğa ez-Zübyânî’nin dîvânında uygulamalı
olarak göstermek araştırmanın hedefleri arasındadır. Araştırmacı çalışmasında
betimleme metodunu takip etmiştir. Konuya ait materyallerin sunumundan sonra
araştırmanın ulaştığı sonuçlar dan bazısı şunlardır: Türemiş kelimelerin sarf yapısı
ana delaletlerinin yanında başka delaletler de taşımaktadır. Örneğin, Fâ harfinin
üstün, Ayn harfininin esreli okunmasıyla “Fâil” kalıbı, ismi fâildeki “müf ’il” manasına
gelebilmektedir (Mîm harfinin ötre, Ayn harfinin esreli okunmasıyla). Yine
“Faîl” kalıbı, sülâsîden ismi mef ’ûl kalıbındaki “mef ’ûl” manasına gelebilmektedir.
“فر ْقـ “َkelimesinde, sülâsî fiile hemze ilave edilerek elde edilen mezîd fiillerdeki
sıfat-ı müşebbehe kullanımı da bunlardandır. Fakat bu sonuncusu, sarf bilginlerine
göre sıfat-ı müşebbehenin ender kullanımlarındandır.

Keywords

Çekim, çağrışım, yapı, devam eden fiil