Early Ottoman Cannons and Bombards Given as Gifts to European States

Year 2025, Issue: 10, 85 - 112, 15.10.2025

Hakan Yazar , Hüseyin Yılmaz

https://doi.org/10.54462/kadim.1661145

Abstract

Many Ottoman cannons from different periods are on display in various military museums and public paces in Europe. While a significant portion of these were taken as spoils of war, others were given as gifts to the relevant states by the Ottoman sultans. Focusing on the 15th and 16th century cannons gifted by the Ottoman sultans to states such as England, France, Italy and Germany, the aim of this article is to reveal the number, quality and where and how these cannons were gifted. Another issue focused on in this research is the historical significance of the cannons gifted. The study examines in detail how not all of the cannons, bombards or mortars gifted by the sultans were Ottoman manufactures, and that some of them were cast by different states or communities such as the Knights of St. John, the Venetians, the Genoese or the Germans and were used by the Ottomans for many years. Finally, the study discusses the Ottomans' view of ancient artifacts in the 19th century, when many ancient cannons were sent to European museums, and the issue of their preservation, and evaluates the effects of old cannons on the development of Ottoman museology.

Keywords

Museology , Gift , Diplomacy , Modernization , Artillery

Avrupa Devletlerine Hediye Edilen Erken Dönem Osmanlı Topları ve Bombardları

Abstract

Avrupa’daki çeşitli askerî müzelerde ve kamusal alanlarda sergilenen ve farklı dönemlere tarihlenen çok sayıda Osmanlı topu mevcuttur. Bunların önemli bir kısmı savaş ganimeti olarak götürülürken diğerleriyse Osmanlı sultanlarınca ilgili devletlere hediye edilmiştir. Osmanlı padişahları tarafından İngiltere, Fransa, İtalya ve Almanya gibi devletlere hediye edilen 15. ve 16. yüzyıl topları üzerine odaklanan bu makalenin amacı söz konusu topların sayısı, niteliği, nereden ve ne şekilde hediye edildiği gibi konuların açığa çıkarılmasıdır. Yine bu araştırma kapsamında üzerinde durulan bir diğer konu ise hediye edilen topların tarihi önemi hakkındadır. Çalışmada, padişahların hediye ettiği toplar, bombardlar veya havanların tamamının Osmanlı imalatı olmayıp bir kısmının St. Jean Şövalyeleri, Venedikliler, Cenevizliler veya Almanlar gibi farklı devlet veya topluluklar tarafından dökülerek uzun yıllar Osmanlılar tarafından kullanıldığı ayrıntılarıyla ele alınmıştır. Çalışma kapsamında son olarak pek çok antik topun Avrupa müzelerine gönderildiği 19. yüzyılda Osmanlıların eski eserlere bakışı ve bunların korunması meselesi tartışılarak eski topların Osmanlı müzeciliğinin gelişimindeki etkileri değerlendirilmektedir.

Keywords

Müzecilik , Hediyeleşme , Diplomasi , Modernleşme , Topçuluk

References

• BOA, Başbakanlık Osmanlı Arşivi. Bab-ı Ali Evrakı Odası (BEO).
• Cevdet- Askeriye (C.AS).
• Dahiliye- İdare (DH.İD).
• Hariciye Nezareti- İdare (HR.İD).
• Hariciye Nezareti- Mektubi Kalemi (HR.MKT).
• Hariciye Nezareti- Siyasi (HR.SYS).
• Hariciye Nezareti- Tahrirat (HR.TH).
• Hariciye Nezareti- Tercüme Odası (HR.TO).
• Hatt-ı Hümayun (HAT).
• Hazine-i Hassa- İradeler (HH.İ)..
• İrade- Dahiliye (İ.DH).
• İrade Hariciye (İ.HR).
• İrade- Meclis-i Vala (İ.MVL)..
• İrade- Tophane-i Amire (İ.TPH).
• Maarif Nezareti, Mektubi Kalemi (MF.MKT).
• Mabeyn-i Hümayun Evrakı- İradeleri (MB.İ).
• Maliye Nezareti- Maliye Nezareti Emlak-ı Emiriyye Müdiriyeti (ML.EEM).
• Meclis-i Vala (MVL).
• Sadaret- Mektubi Kalemi Evrakı- Umum Vilayat Evrakı (A.MKT.UM).
• Sadaret- Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM).
• Topkapı Sarayı- Müzesi Arşivi Defterleri (TS.MA.d). 7980.
• Topkapı Sarayı- Müzesi Arşivi Evrakı (TS.MA.e).
• Yıldız- Askeri Maruzat (Y.PRK.ASK).
• Yıldız- Hususi Maruzat (Y.A.HUS).
• Yıldız- Mütenevvi Maruzat (Y.MTV).
• Yıldız- Name-i Hümayun (Y.PRK.NMH).
• Yıldız- Umumi (Y.PRK.UM).
• Yıldız- Yaveran ve Maiyyet-i Seniyye Erkan-ı Harbiye Dairesi (Y.PRK.MYD).
• Miscellaneous Printed Material Manuscript (MLN). 199/58.
• Ceride-i Havadis, 19 Şaban 1281 (17 Ocak 1865), 322-323.
• Alus, Osman Sermed Muhtar. Müze-i Askerî-i Osmanî Züvvârına Mahsûs Rehber. haz. Mehmet Mert Sunar-Zeynep Demir Okyay. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2022.
• Baron de Tott. 18. Yüzyılda Türkler ve Tatarlara Dair Hatıralar. çev. M. Reşat Uzmen. Elips Kitap, Ankara, 2004.
• Eton, William. 19. Yüzyılın Başında Osmanlı İmparatorluğu. çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Kitabevi, 2009.
• Lefroy, John Henry. “The Great Cannon of Muhammad II”. The Archaeological Journal 25 (1868), 261-280.
• Lefroy, John Henry. Autobiography of General Sir John Henry Lefroy. C.B., K.C.M.G., F.R.S., Etc. Colonel Commandant Royal Artillery. ed. Lady Lefroy. Londra: 1895.
• Lüdeke, Christopher Wilhelm. Türklerde Din ve Devlet Yönetimi: İzmir, İstanbul 1759-1768. çev. Türkis Noyan. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2013.
• Pococke, Richard. A Description of the East, and Some Other Countries, Observations on the Islands of the Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece, and fome other Parts of Europe. Londra: 1745.
• Raczynski, Edward. 1814’ de Dersaadet ve Çanakkale’ye Yolculuk. çev. Kemal Turan. İstanbul: Köprü Kitapları, 2019.
• Robert, Adair. The Negotiations for the Peace of the Dardanelles in 1808-9: with Dispatches and Offical Documents. 1 ve 2 Ciltler. Londra: 1845.
• Tournefort, Joseph de. Tournefort Seyahatnamesi. e d. S tefanos Yerasimos. ç ev. A li B erktay. 2 C ilt. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2005.
• Wittman, William. Travels in Turkey, Asia-Minor, Syria, and across the desert into Egypt: during the years 1799, 1800, and 1801, in company with the Turkish Army, and the British Military Mission: also through Germany, Holland, &c. on the return to England: to which are annexed, observations on the plague, and on the diseases prevalent in Turkey, and a meteorological journal, Philadelphia: 1804.
• Agoston, Gabor, “15. ve 17. Yüzyıllarda Osmanlı Topçuluğu ve Avrupa Askeri Teknolojisi”, Osmanlı’ da Ateşli Silahlar ve Askeri Devrim Tartışmaları, çev. Kahraman Şakul, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017), 115-146.
• Agoston, Gabor. Barut, Top ve Tüfek: Osmanlı İmparatorluğu’nun Askeri Gücü ve Silah Sanayisi. çev. Tanju Akad. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2006.
• Akçay, Eray. “Osmanlı-Rus İlişkilerinin St. Petersburg ve Çevresindeki Mimari ve Abidevi İzleri (XVIII-XIX. Yüzyıl)”. Türkiye Günlüğü 147 (2021), 161-180.
• Atar, Zafer - Barhan, Yavuz Selim. “St. Petersburg Topçu, İstihkâm ve Muhabere Birlikleri Askeri Tarih Müzesi’ndeki Türk Tarihiyle İlgili Askeri Kültür Varlıkları Üzerine”. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Çalışmalar Dergisi 3/2 (2022), 93-105.
• Aydüz, Salim. Tophâne-i Âmire ve Top Döküm Teknolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2006.
• Cenap, Çürük. “Askerî Müze”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 3 . ( 1991), 492-493.
• Downer, Martyn. Sultanın Kayıp Mücevheri, Avrupa’ da Ottomania Rüzgârının Olağanüstü Hikâyesi. çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Ketebe, 2020.
• Grant, Jonathan. “Rethinking the Ottoman "Decline": Military Technology Diffusion in the Ottoman Empire, Fifteenth to Eighteenth Centuries”. Journal of World History 10/1 (1999), 179-201.
• Hooker, Joseph D. “Obituary: General Sir John Henry Lefroy, R. A., C. B., K. C. M. G., F. R. S., &c.”.
• Proceedings of the Royal Geographical Society and Monthly Record of Geography 13/2 (1891), 115-122.
• Imber, Colin. “The Transfer of Military Technology and Tactics between Western Europe and the Ottoman Empire, 1400-1600”, Turcica, 51, (2020), 9-36.
• Karaduman, Hüseyin. “Belgelerle İlk Türk Asar-ı Atika Nizamnamesi”. Belgeler 15/29 (2004), 68-83.
• Muşmal, Hüseyin - Gümüş, Hasret. Türkiye’ de Eski Eser Kaçakçılığı, 1839-1938. Konya: Palet Yayınları, 2022.
• Robertson, Frederick Leslie. The Evolution of Naval Armament. Londra: Constable & Company Ltd, 1921.
• Sütçüoğlu, Okay. Türk Topçuluğunun ABC’si, 14.-19. Yüzyıl. İstanbul: Ötüken, 2023.
• Vaivre, Jean-Bernard de. “Les canons de Rhodes offerts à Napoléon III”, Histoire et archéologie méditerranéennes sous Napoléon III, Paris: Académie des Inscriptions et Belles-Lettres (2011), 205-240.
• Williams, A. R. - Paterson, A. J. R. “A Turkish Bronze Cannon in the Tower of London”. Gladius 17 (1986), 185-205.
• Yazar, Hakan. Osmanlı İmparatorluğu’nda Askerî Teknoloji, Harp Malzemelerinin Tedariki ve Cebehâhe-i Âmire (1718-1788), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, (Ankara: 2023).
• Yeşil, Fatih. “İstanbul Önlerinde Bir İngiliz Filosu: Uluslararası Bir Krizin Siyasî ve Askerî Anatomisi”. Nizâm-ı Kadîm’ den Nizâm-ı Cedîd’e III. Selim ve Dönemi. Ed. Seyfi Kenan. 391-493. İstanbul: İSAM, 2010.
• Yücel, İdris. İngiliz ve Fransız Arşivleri Işığında Osmanlı’ dan Cumhuriyet’e Arkeolojik Kazılar ve Eski Eser Kaçakçılığı. Ankara: Gazi Kitabevi, 2017.
• Mariano, Gabriele. “Canevaro, Felice Napoleone”. Dizionario Biograf ico degli Italiani. Er i şi m 18 Ma r t 2025. https://w w w.trecca n i . it/encicloped ia/ felice-napoleone-canevaro_(Dizionario-Biografico)/ Royal Armouries, “Gun-18-pounder, Turkish, smooth bore-dated 1708-9”. Erişim 30 Ağustos 2025. https://royalarmouries.org/collection/object/object-6184
• Royal Armouries, “Gun-Turkish Bombard-1464”. Erişim 30 Ağustos 2025. https://royalarmouries.org/ collection/object/object-6177
• The Musée de l’Armée, “Les armes, armures et pièces d’artillerie du XVe siècle, particulièrement bien représentées dans les collections du musée de l’Armée, témoignent des nombreuses innovations, tactiques, technologiques voire esthétiques de cette fin du Moyen Âge, qui correspond à une véritable révolution des conceptions guerrières européennes” Erişim 30 Ağustos 2025. https://www.musee-armee.fr/collections/explorer-les-collections/portofolios/la-guerre-au-xve-siecle.html Wikimedia, “Grand culverin of Francis I with Salamander emblem and inscription in Arabic Rhodes”. Erişim 30 Ağustos 2025.https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Dosya:Grand_culverin_of_Francis_I_with_Salamander_emblem_and_inscription_in_Arabic_Rhodes.jpg