Kırgızistan'da Tunç Çağı Yerleşimleri

Year 2022, , 205 - 219, 31.12.2022

Baktiyar Keldibekov

https://doi.org/10.51469/kafdagi.1191829

Abstract

Kırgızistan’ın ana özelliği, tarihin her dönemine ait mimari anıtların bulunmasıdır. Tarihi evrelerden biri olan Tunç Çağı, Kırgızistan tarihinde özel bir öneme sahiptir. Çünkü metal ürünler ilk kez kullanılırken, diğer yandan bu dönemde Kırgızistan topraklarında iki kültürün temsilcileri yaşamakta idi. Kuzey eteklerinde hayvancılık ve tarımla birlikte Andronovo Kültürü yaygınken, güney bölgesinde veya Fergana Vadisi'nde ağırlıklı olarak tarımsal olan Çust Kültürü yaygındı. Andronovo Kültürü, ağırlıklı olarak Çui Bölgesi’nde ve Ketmen-Tobo Vadisi’nin tarıma uygun eteklerinde yer alırken, Çust yerleşimleri Oş'ta, Süleyman-Too eteklerinde bulunmaktadır. Ancak bu iki kültürün meskenlerinin eteklerinde veya ovalarda olmasına rağmen, yaylalarda Tunç Çağı petroglifleri bulunmuştur ve Andronovo Kültürü’ne ait olduğu bilinen Arpa merasındaki mezar’ın olmasından dolayı hayvancılıkla uğraşan kavimlerin göçebe hayat sürdükleri düşünülmektedir.

Keywords

Kırgızistan, Tunç Çağı, Andronovo Kültürü, Çust Kültürü, Tunç Çağı Yerleşimleri

References

• Abdykanova, A. K. (2014). “Novyye dannyye po mezolitu i neolitu Kyrgyzstana: kratkiy obzor”. Vestnik MITSAI Izdaniye Mezhdunarodnogo Instituta Tsentral'noaziatskikh issledovaniy, 20, 5-20.
• Abdykanova, A., Tabaldiyev, K., Chargynov, T., Onuma, K., Kume, Sh., Motuzayte, G., Matuzevichute.,& Beketayeva, Zh. (2014). “Novyy pamyatnik kamennogo veka Aygyrzhal-2 (Kyrgyzstan, Narynskaya oblast')” // Materialy mezhdunarodnoy nauchnoy konferentsii, posvyashchennoy K. A. Akishevu, Astana, Radiouglerodnyye datirovki byli polucheny v ramkakh realizatsii mezhdunarodnogo proyekta “Formirovaniye ko chevykh obshchestv drevney Yevrazii: sravnitel'noye izucheniye” (Kyrgyzskiy natsional'nyy universitet i universitet Kokushikan (Yaponiya).
• Asanov, E. (2003). Kırgız tarıhı: Entsiklopediyalık okuu kuralı. Bişkek.
• Avanesova, N.A. (2020). Arkheologiya Sredney Azii:Eneolit i Bronzovyy vek. Samarkand:Shabnam omad nur Yayınevi.
• Bernshtam, A.N. (1997). İzbrannie trudy po arheologii i istorii kyrgyzov i Kyrgyzstana, C.1. Bishkek.
• Bernshtam, A.N. (2004). Kırgızdardın jana Kırgızstandın tarıhı jana arheologiyası boyunça tandalma emgekter. (Çev: S., Mambetaliev). Bişkek.
• Bernshtam, A.N. (1998). ‘‘İstoriya Kırgız i Kırgızistana sı Drevneyşih Vremen do Mongolskogo Zavoevaniya”, İzbrannıe Trudı po Arheologii i İstorii Kırgızov i Kırgızistana. (Ed.). Taşbaeva K., Bedutova, L. Bishkek: Aybek. https://web.archive.org/web/20020707094003/http://siteistok.host.net.kg/bernshtam.htm Erişim tarihi: 27.05.2022.
• Ceylan, A. (2018а) “Türk Dünyasın’dan Yeni Kaya Resimleri”. XVII Türk Tarih Kongresi I. Ankara. 155-202.
• Ceylan, A. (2018b). “Anadolu'da Türk Varlığının Erken Evreleri”. 4. Uluslararası Türk Çöleni Türk Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Erzurum, s.855-870.
• Chotaeva, Ch. (2021). Geography of Kyrgyzstan. Bishkek: NEO Print.
• Claudia, Chang, Sergei, S., Ivanov, Perry, A., & Tourtellotte. (2022) “Landscape and Settlement over 4 Millennia on the South Side of Lake Issyk Kul, Kyrgyzstan: Preliminary Results of Survey Research in 2019–2021” . Land, 11, 456-477
• Fedorchenko, A., Yu., Shnayder, S, V., Kraytsazh, M.,T., Romanenko, M.,Ye., Abdykanova, A., K., Kolobova, K., A., Alisher kyzy S., Teylor, V., & Krivoshapkin, A., I. (2018). “Tekhnologiya izgotovleniya kamennykh ukrasheniy iz rannegolotsenovykh kompleksov zapadnay chasti Tsentral'noy Azii (po materialam stoyanki Obishir-5)”. Arkheologiya, etnografiya i antropoliya Yevrazii C.46 №1, 3-15.
• Galochkina, N.G. (1977). “Novye dannye ob issledovanii pamjatnikov epokhi bronzy”. Ploskikh, V. M., Vinnika, D. F. (Ed.), Ketmen'-Tjube 30–38. Frunze: Ilim.
• Jumanaliev, A. (Ed.). (2016). Kyrgyzstan taryhy, C.1. Bişkek: Kut-Ber.
• Koca, S. (2017). “Eski Orta Asya'da Tabiat, İklim, İnsan Unsuru”. Asya Araştırmaları Dergisi 1(1), 1-19.
• Koçsoy, Ş. (2002). “Türk Tarihi Kronolojisi”, Türkler, C.1., 73-188. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Koshelenko, G.A. (Ed.). (1985). Drevneyshiye gosudarstva Kavkaza i Sredney Azii (Arkheologiya SSSR). Moskova: Nauka.
• Koyçiev, T. (Ed.). (1998). İstoriya Kırgızov i Kırgızstana. Bişkek: İlim-Yayınevi.
• Kozhemyako, P. (1969). Bayırkı madaniyat estelikterin saktaylı. (Çev: M. Toktosunov). Frunze: Kyrgyzstan-Yayınevi.
• Kutimov, Yu.G., & Tutayeva, I. Zh. (2020). “Arkheologicheskiye kompleksy stepnogo tipa i problema absolyutnoy datirovki chustskoy kul'tury Ferganskoy doliny”. Arkheologicheskiye vesti,30, 29-42.
• Kuzmina, E. E. (1994). Otkuda prishli İndaaristsi. Moskva
• Mokrynin, V. (1986). Po sledam proshlogo. Frunze: Kyrgyzstan Yayınevi.
• Mokrynin, V. & Ploskikh, V. Poiski na dne zaliva Issyk-Kulya prodolzhayutsya
• Mokrynin, V. & Ploskikh, V. (1992). Klady v Kyrgyzstane: mify i realnost. Bishkek: Ilim Yayınevi.
• Mokrınin, V. & Ploskikh, V. (2013). https://kghistory.akipress.org/unews/un_post:1779 E.T.11.03.2022)
• Motuzaite Giedre Matuzeviciute Kubatbek, Tabaldiev, Taylor Hermes, Elina Ananyevskaya, Mindaugas, Grikpedis, Elise Luneau, Inga Merkyte & Lynne M. Rouse (2020). “High-Altitude Agro-Pastoralism in the Kyrgyz Tien Shan: New Excavations of the Chap Farmstead (1065–825 cal b.c.)”. Journal of Field Archaeology, 45:1, 29-45,
• Motuzaite Giedre Matuzeviciute, Taylor R. Hermes, Basira Mir-Makhamad, Kubatbek Tabaldiev. (2020). “Southwest Asian cereal crops facilitated high- elevation agriculture in the central Tien Shan during the mid-third millennium BCE”. PLoS ONE 15(5)
• Ögel, B. (1984). İslamiyet'ten Önce Türk Kültür Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ploskikh, V. (2004). Nash Kyrgyzstan. Bişkek: İlim-Yayınevi.
• Ranov, V., A., & Yunusaliyev, M., B., Itogi razvedochnykh rabot paleoliticheskogo otryada // Izvestiya AN Kirgizskoy SSR, № 3, 1969.; Ranov V. A., Kadyrov, Sh., A., Nakhodki kamennogo veka u ozera Chatyrkel', Izvestiya AN Tadzhikskoy SSR, № 1 (55), 1969.
• Soltobayev, O. & Moskalev, M. (2013). Novyye dannyye o pamyatnikakh epokhi bronzy Narynskoyoblasti, https://kghistory.akipress.org/unews/un_post:1675/?from=kghistory&place=search&sth=e62556e3c8cd9a4e6b0b806cef5b4e11 (e.t. 12.03.2022)
• Tabaldiev, K.S. (2011) Drevnie pamiyatniki Tjan-Shanja. Bishkek: Izdatelstvo Tsentralnoaziatskogo Universiteta. Terenozhkin, A., I., Arkheologicheskiye razvedki po r. Chu v 1929 g, PIDO, 1935, № 5-6.
• Vinnik, D. & Kozhemyako, P. (1975) Arkheologicheskiye pamyatniki priissykkul’ya. Frunze: İlim Yayımevi.
• Zadneprovskiy, Yu. A. & Matbabayev, B. Novyye dannyye o drevnezemledel'cheskoy chustskoy kul'ture Fergany // Informatsionnyy byulleten' Mezhdunarodnoy assotsiatsii po izucheniyu kul'tur Tsentral'noy Azii, Nauka, M, 1984. Vyp, 7, 38–45.
• Zadneprovskiy, Yu. A. (1962) Drevnezemledelcheskaya kultura Fergany. Moskva.
• Zadneprovskiy, Yu., A. (1997) Oshskoye poseleniye, K istorii Fergany v epokhu pozdney bronzy. Bishkek: Muras.
• Zimma, B.M. (1948). Ochag andronovskoy kultury v Severnoy Kirgizii. Vyp, II, Frunze: TIYALI Kirg.FAN SSSR,https://kghistory.akipress.org/unews/un_post:1779 (Erişim tarihi 20.06.2022)