ESKİ ÇAĞ’DA STRATEJİK BİR İLK TUNÇ ÇAĞI KALESİ: PIRTIN

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 102 - 119, 30.06.2021

Murat Çiftçi

Öz

Stratejik açıdan Doğu Anadolu Bölgesi’nin en önemli coğrafi bölümlerinden biri olan Erzurum geçmişten günümüze bu özelliğini sürdürmüştür. Erzurum Ovası ve çevresi zengin akarsuları, otlakları, maden yatakları ve tarım alanları ile Eski Çağ’dan itibaren birçok topluluğun ilgisini çekmiş ve kesintisiz bir yerleşime sahne olmuştur. Stratejik açıdan Erzurum coğrafyasını ön plana çıkaran özelliklerden biri de tarihi doğal yolların düğüm noktasında bulunmasıdır. Orta Asya, Kafkasya ve İran’dan gelen yollar Erzurum’da kesişmektedir. Bölgeler arası kültür aktarımında bu coğrafya kilit konumdadır. Bölgenin MÖ II. ve I. Bindeki Eski Çağına bakıldığında kültürel anlamda Hurri Kültürünün (Karaz Kültürü), siyasi anlamda ise Azzi-Hayaşa, Diauehi ve Urartu siyasi güçlerinin bu bölgede hakim olduğu görülür. Özellikle Kuzeye açılma politikası kapsamında Urartu Devleti, Diauehi hakimiyeti için bu coğrafyaya birçok sefer düzenlemiştir. Önemli bir coğrafya olan Erzurum İlinin Aşkale ilçesinde yer alan Pırtın Kalesi birçok özelliği ile bölgenin geçmişine ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Pırtın, Erzurum, Karaz, Diauehi, Urartu

Kaynakça

• Acar, A. (1974). “Erzurum Ovasında Jeomorfolojik Gözlemler”, 50 Yıl Armağanı, Erzurum.
• Atalay, İ. (1983). “Erzurum Ovası ve Çevresinin Toprakları”, Ege Coğrafya Dergisi, 1, 68-99.
• Bingöl, A. (2011). “Urartu Devletinin Kuruluş Dönemi Dış Politikası”, Hamdi Şahin, Erkan Konyar, Gürkan Ergin (Eds), Özsait Armağanı (ss. 73-84), Antalya.
• Ceylan, A. (2004). “2002 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları”, AST 21, 2, 263-272.
• Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu Araştırmaları I (1998-2008), Erzurum.
• Ceylan, A. (2017). “Yeni Bulgular Işığında Kuzey Doğu Anadolu’da Diauehi Krallığı ve Urartular”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler enstitüsü Dergisi, 20, 517-568.
• Ceylan, A. ve Günaşdı, Y. (2018). Erzurum’un Eskiçağ Kaleleri, Erzurum.
• Doğanay, H. (1989). Erzurum’un Genel Coğrafî Özellikleri Şehri Mübarek, Ankara.
• Günaşdı, Y. (2012). “Erzurum Ovasında Önemli Bir Merkez: Değirmenler Höyük”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 51-65.
• Karabulut, K. (2005). Doğu’da Yakalanan Kalkınma Fırsatı, Ticaret, İstanbul.
• Koday, S. (2005). Doğu Anadolu Bölgesi’nde Hayvancılık, Erzurum.
• Koşay, H. Z. (1984). Erzurum ve Çevresinin Dip Tarihi, Ankara.
• Koşay, H. Z. ve Turfan, K. (1959). “Erzurum-Karaz Kazı Raporu”, Bellleten, XXIII, 19, 349-413.
• Luckenbil, D. D. (1926). Ancient Records of Assyria and Babylonia I: 1926-1927. Chicago.
• Özgül, O. (2016). “Erzurum’da Stratejik Bir Urartu Kalesi: Tepeköy (Pir Ali Baba)”, TÜBA-AR, 19, 137-157.
• Payne, M. (2006). Urartu Çivi Yazılı Belgeler Kataloğu, İstanbul.
• Pehlivan, M. (1991). Daya(e)ni/Diau(e)hi (Uruatri-Nairi Konfederasyonları Döneminden Urartu’nun Yıkılışına Kadar), Erzurum.
• Salvini, M. (2008). Corpus Dei Testi Urartei, I, Roma.
• Tarkan, T. (1973). Orta ve Aşağı Çoruh Havzası, Erzurum.
• Tarkan, T. (1974). “Ana Çizgileriyle Doğu Anadolu Bölgesi”, A.Ü. 50. Yıl Armağanı, Erzurum.
• Yalçınlar, İ. (1951). “Soğanlı-Kaçkar ve Mescit Dağı Silsilelerinde Glasiyasyon Şekilleri”, Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 2, 21.