Temel İbadetler Bağlamında Kur'ân-Sünnet İlişkisi

Yıl 2022, , 533 - 550, 28.07.2022

Zübeyir Karataş

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1114112

Öz

Malum olduğu üzere İslâm’ın ilk kaynağı, şüphesiz Kur’ân-ı Kerîm’dir. Onu önem ve sıralama bakımından sünnet izlemektedir. Bu iki kaynağın birbiriyle ilişkisi, bizzat Kur’ân’ın farklı âyetlerinde belirtilmiştir. Ancak buna rağmen tarihin farklı dönemlerinde (özellikle modern dönemde) kimi çevreler tarafından bu ilişkinin mahiyeti ve kapsam alanı tartışılmış, kimilerince bu ilişki tamamen reddedilmiştir. Aslında Kur’ân’ın açık ifadesiyle onun ilk muhatabı ve aynı zamanda ilk mübelliği ve mübeyyini Hz. Peygamber olduğunu belirtmesi, bunların arasındaki ilişkiyi açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Zira Allah Resûlü, inen âyetleri ashâbına talim ederken bu âyetlerin ihtiva ettikleri hüküm ve hikmetleri de izah ediyordu. Dolayısıyla bu iki kaynağı birbirinden bağımsız ve ayrı bir şekilde ele almak; başta Kur’ân’ın ruhuyla ve hikmetiyle bağdaşmadığı görülmektedir. Bu makalede Kur’ân-sünnet ilişkisini her Müslümanın bazılarıyla her gün, bazılarıyla ise yılın belirli vakitlerinde karşılaştığı İslâm esasları bağlamında ele aldık. Bunu yaparken öncelikli olarak bu esasları Kur’ân’a ardından sünnete arz edip bir neticeye ulaşmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Sünnet, Kelime-i Şehâdet, Namaz, Zekât, Hac, Oruç

Kaynakça

• Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya. Mu’cemu Makâyîsi’l-Lüga, thk. Abdusselâm Muhammed Harun, 6 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1979.
• Alûsî, Şihâbuddîn es-Seyyid Mahmud. Rûhu’l-Meânî, thk. Muhammed Ahmed el-Amed-Ömer Abdusselâm es-Selâmî, 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi Turâsi’l-Arabî, 1999.
• Beydâvî, Nâsiru’d-Dîn eş-Şîrâzî, Abdullah b. Ömer. Envâru’t-Tenzîl va Esrâru’t-Tenzîl, thk. Muhammed Abdurrahman el-Mara’şalî Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1418.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Muhammed Züheyr b. Nasr b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001. Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-Beyân, 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Cisri, Muhammed b. Hüseyin. er-Risâlatü’l-Hamidiyye fî Hakîkati’d-Diyâniyati va Hakîkati Şarîati’l-Muhammdiyye, Lübnan: Dâru’l-İman, 1998.
• Çelebi İlyas. “Kelime-i Şehâdet” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/36-37. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Dâra Kutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer, el-Bağdâdî Sünen ed-Dâra Kutnî, thk. Komisyon, Beyrut: 2004.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman et-Temîmî es-Semerkandî. Sünen ed-Dârimî, thk. Hüseyin Selim ed-Dârimî b.y; Dâru’l-Muğnî, 2000.
• Demir, Şehmus. “Kur’ân’da Zekât Kavramının Etimolojik ve Semantik Analizi”, Atatürk İlahiyat Dergisi, 28, (2007), 1-22.
• Ebû Dâvud Süleyman b. Eş’as b. İshak es-Sicistanî. Sünen Ebî Dâvud, thk. Muhammed Muhyiddîn b.y; el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed el-Mâturidî, Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne, thk. Muhammed Baslûm, 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Ebû Muhammed Abdulaziz b. Abdusselâm, Tefsîru’l-Kur’ân, thk. Abdullah b. Ömer el-Vehbî Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1996.
• Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Hüseyn el-İsfahânî, Tefsîru er-Râğip el-İsfahânî, thk. Muhammed Abdulaziz nşr. Külliyatü’l-Edep, Câmiatü Tanta, 1999.
• Ebu’s-Suud Muhammed b. Muhammed b. Mustafa. İrşâdu’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâyal-Kitâbi’l-Kerîm, Beyrut: 9 Cilt. Dâru İhyâi Turâsi’l-Arabî, ts.
• Erkal, Mehmet. “Zekât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/207-209. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Halil b. Ahmed el-Ferâhidî, Kitâbu’l-Ayn, thk. Abdullah Hindâvî, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Harman Ömer Faruk. “Hac ve Kurban”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/386-389. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Hâzinî, Alâuddîn Ali b. Muhammed, Lübâbü’t-Tevîl fî Maâni’t-Tenzîl, thk. Muhammed Ali Şâhin, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Ahmed, el-Halil. Kitâbu’l-Ayn, thk. Abdulhamid Hindâvî, 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Mâce, Ebû Adillah Muhammed b. Yezid. Sünen İbn Mâce, thk. Muhammed Fuad Andulbaki, b.y. Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab,thk. Abdullah Aliyyu’l-Kebîr Muhammed Ahmed Hasbullah, Muhammed Haşîm eş-Şâzeli, 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Maârif, ts.
• İsmail Hakkı el-İstanbûlî, Rûhu’l-Beyân, 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, thk. Ahmed el-Barduni İbrahim Atfayş 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyya, 1964.
• Kurul, Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2006.
• Kurul, Fetvalar, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
• Kurul, Kur’ân-ı Kerîm Açıklamalı Meali, Ankara; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed el-Bağdâdî. en-Nüket ve’l-Uyûn, thk. Es-Seyyid İbn Maksûd b. Abdirrahim, 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Merâğî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîru’l-Merâğî, 30 Cilt. Mısır: Şeriketü ve Mektebetü Mustafa el-Bânî, 1946.
• Muhammed el-Emîn el-Hererî, Hâdâiku’r-Ravhi ve’r-Reyhân fî Ravâbî Ulumi’l-Kur’ân, 32 Cilt. Beyrut: Dâru Tûki’n-Necât, 2001.
• Mûsılî, Abdullah İbn Mahmud. el-İhtiyâr li Ta’lî’lil- Muhtâr, 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1937.
• Müslim, Ebu’l-Hasen b. Haccâc en-Nîsâbûrî. el-Câmiu’s-Sâhîh, thk. Muhammed Fuad Abdulbaki b.y; Dâru İhyâi Turâsi’l-Arabî, t.y.
• Nesefî, Ebu ‘l-Berakât Abdullah b. Ahmed. Medâriku’t-Tenzîl ve Meâlimu’t-Te’vîl, thk. Yusauf Ali, 3 Cilt.Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyip, 1998.
• Râğip el-İsfihânî, el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Halil Aytânî, Beyrut:Dâru’l-Marife, 2014.
• Râzî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-Ğayb, 32 Cilt. Beyrut:Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1420.
• Serahsî, Şemsu’l-Eimme, Muhammed İbn Ahmed. el-Mebsût, 30 Cilt. Beyrut: “Dâru’l-Marife, 1993.
• Şavkânî, Muhammed b. Ali Muhammed el-Yamanî. Fethu’l-Kadîr, 5 Cilt. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 1414.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân fî Te’vili’l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed, Şakir, 24 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 2000.
• Takî, Usmânî, Muhammed. Sünnet’in Bağlayıcılığı, çev. İbrahim Kutluay İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Sevra. Sünen et-Tirmizî, Beşşâr Avvâd Maruf, b.y; Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
• Yıldırım, Enbiya. “Kur’ân’la Yetinme Söyleminin Çıkmazları”, İlahiyat Akademi Dergisi, 7-8 (2018), 39.
• Yıldırım, Enbiya. Kur’ân Bize Yeter Söylemi, Ankara: Takdim Yayınları, 2019.
• Yitik Ali İhsan. “Oruç”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/416-425. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidit’-Tenzîl, 4 Cilt.Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1407.