Yesevi’s Method and Guidance, and Are Common in Harakani

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: Ek 1, 156 - 176, 01.12.2017

Ahmet Yıldırım

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.372845

Öz

Prominent personalities who left deep traces in the
memory of nations with their works and thoughts. These people had ideas and
thoughts with their communities and value-added time in which they are located.
Indeed, Abu'l-Hasan al-Harakani (.425/1034), Ahmet yesevi (D.562/1166) are also
among these people. Harakani the lives of Ahmed yesevi and examined their
knowledge, wisdom, morality, in short, we see that they were devoted to God and
to the people. Also, in lore and enlightening the common elements, aspects, of
their heritage and that it is possible to see the common lines.

And as far as we can discern the outline of harakani
yasavi in the guidance and public water points, directions, lines, and we would
like to observe that it was of their heritage.

1) Take place within the same chain.

2) They threw humankind Foundation in the teachings
and insights and to present the similarities.

3) Sufism in the Islamization of Anatolia and Anatolia
contribute to the formation of similarities in their offerings. Both
personality and spread to various parts of Anatolia with the centre of the
Dervish. Anatolia is the first that comes to them, Abul-Hasan Harakani. Abul
Hasan Harakani of Anatolia, the Turkish-Islamic paving the way for the homeland
to become one of the first people, and is considered to be a pioneer. Hoca
Ahmet yesevi followed him, and observed the effects.

Anahtar Kelimeler

Abu'l-Hasan al-Harakani, Hoca Ahmet Yesevi, wisdom, guidance

Harakânî ve Yesevî’nin İlim ve İrşad Yönteminde Ortak Noktalar

Öz

Milletlerin hafızasında düşünce ve eserleriyle derin
izler bırakan önemli şahsiyetler vardır. Bu kişiler fikir ve düşünceleriyle
bulundukları toplumlara ve yaşadıkları zamana değer katmışlardır. Şüphesiz
Ebu’l-Hasan el-Harakânî (ö.425/1034) ile Hoca Ahmed Yesevî (ö.562/1166) de bu
zatlar arasında yer almaktadırlar. Harakânî ve Ahmed Yesevî’nin hayatları
incelendiğinde onların ilme, irfana, ahlâka kısacası Hakk’a ve halka adamış
birileri olduklarını görürüz. Ayrıca ilim, irfan ve irşatta ortak unsurlarının,
yönlerinin, ortak çizgilerinin ve miraslarının olduğunu da görmek mümkündür.

Tespit edebildiğimiz kadarıyla Harakânî ve Yesevî’nin
ana hatlarıyla ilim ve irşadda şu ortak noktaları, yönleri, çizgileri ve
miraslarının olduğunu müşahede etmekteyiz.

1) Aynı silsile içerisinde yer almaları.

2) Temelini attıkları ve insanlığa armağan ettikleri
anlayışlar ve öğretilerindeki benzerlikler.

3) Anadolunun İslamlaşmasında ve Anadolu sufiliğinin
oluşmasında sundukları katkıda benzerlikler. Her iki şahsiyet alperen ve
dervişleriyle Anadolu’nun çeşitli yerlerine yayılmışlardır. Bunlardan
Anadolu’ya ilk gelen Ebu’l-Hasan Harakânî’dir. Ebul Hasan Harakânî Anadolu’nun
Türk-İslam yurdu haline gelmesinin önünü açan ilk insanların başında gelmekte
ve öncü olduğu kabul edilmektedir. Hoca Ahmed Yesevî onu takip etmiş ve
etkileri görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ebu’l-Hasan el-Harakânî, Hoca Ahmed Yesevî, ilim, irşad, ortak noktalar

Kaynakça

• Abdullah Aydınlı, Tasavvuf ve Hadis, Seha Neşriyat, İst. 1986.
• Abdulmecîd Hanî’nin El-Hadâiku’l-Verdiyye. (Trc. M. Emin Fidan), İst. 2003.
• Abdurrahman Güzel, Ahmed Yesevî’nin Fakr-nâme’si Üzerine Bir İnceleme, Öncü Basımevi 2. Baskı, Ankara 2008.
• Aclûnî, İsmail b. Muhammed (ö.1162/1652), Keşfu'l-Hafâ ve Muzîlu'l-İlbâs amme'ştehera mine'l-Ehâdîsi alâ Elsineti'n-Nâs, I-II, Beyrut-1351.
• Ahmed Emin Seyhan, “Ebu'l-Hasan El-Harakânî’nin Sevgi, Şefkat, Merhamet Ve Hoşgörü Anlayışı”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, cilt: I, sayı: 2, s. 81-116.
• Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, (Haz. Hayati Bice), Diyanet Vakfı yay. Ankara 2009.
• Ahmet Yaşar Ocak, “Türk Dünyasında Ahmed Yesevî ve Yesevîlik Kültürünün Yayılışı: Bir Sufî Kültürün Yeniden Güncelleşmesi”, Yesevilik Bilgisi, (Haz. Mustafa İsen, Cemal Kurnaz, Mustafa Tatçı), s. 311-318.
• Ahmet Yıldırım, Hoca Ahmed Yesevî’nin Hadis Kültürü, Ankara 2012.
• Attâr, Feriduddîn,.Tezkİretü'I-EvIiyâ. haz. Süleyman Uludağ, İstanbul 2007.
• Bilal Gök, “Ebu’l-Hasan Harakânî’nin Menkıbevî ve Tarihî Şahsiyeti”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi = Kafkas University Journal of the Institute of Social Sciences, 2014, sayı: 13, s. 103-121.
• Bilal Gök, “Ebu’l-Hasan Harakânî ve Hacı Bektaş Veli: Aralarındaki Bağlar ve Anadolu’nun İslamlaşmasına Katkıları”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, cilt: I, sayı: 1, s. 100-134.
• Camî, Abdurrahman, Nefahatü’l-üns, (Evliya menkıbeleri), (Ter. Lamiî Çelebi, haz. Süleyman Uludağ, Mustafa Kara), İstanbul 1995.
• Dosay Kenjetay, “Hoca Ahmet Yesevî: Yaşadığı Devir, Şahsiyeti, Tarikatı ve Tesiri”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırmalar Dergisi, Aralık 1999, yıl: 1, sayı: 2, s. 105-129.
• Ebü'I-Hasan Harakânî, Nûru'l-UIûm. haz. Şenol Kantarcı, Ebü'I-Hasan Harakânî Derneği Yayınları, Ankara 2001.
• Fuad Köprülü Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı yay., 5. Baskı, Ankara 1984.
• Fuad Köprülü, “Ahmed Yesevî”, İA, Eskişehir Anadolu Üniveristesi Güzel Sanatlar Fakültesi, 1997, I; 210-215.
• Hamevî, Yâkût b. Abdillah, Mu’cemu’l-Buldân, Beyrut 1977.
• Hamit Algar, “Hâcegân”, DİA, İst. 1986, XIV, 431.
• Harakânî Ebu’l-Hasan, Nuru’l-ulûm, Çev.: Şenol Kantarcı, Ebu'l-Hasan Harakani Derneği Yayınları, Kars 2001.
• Harakânî Ebu’l-Hasan, Nuru’l-ulûm, Çev.: Şenol Kantarcı, Ebu'l-Hasan Harakani Derneği Yayınları, Kars 2001, s.11. Hasan Çiftçi, Şeyh Ebü’l-Hasan-i Harakânî, (Hayatı, Eserleri), Kars 2004, I, 29, 32.
• Herevî, Zemmul-Kelam ve Ehlihi, Medinetü’l-Münevvere 1998. Hucvirî, Ali b. Osman Cüllâbî, Keşfu'l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, (Nşr. S. Uludağ), Dergâh Yayınları, İstanbul 1982.
• İbn Haldûn, Tasavvufiın Mahiyeti, (Şifâu’s-Sâil), (Haz. Süleyman Uludağ), İstanbul 1984.
• Kadir Özköse, “Ebu’l-Hasan El-Harakânî’nin Tasavvufî Düşüncesi”, Kafkas Üniversitesi Harakanî Uygulama ve Araştırma Merkezi Seyyid Ebu’l Hasan Harakani Vakfı I. Uluslararası Harakanî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2012, s. 33.
• Kemal Eraslan, “Ahmed Yesevî’nin Hayatı”, Türk Edebiyatı Dergisi, Ekim 1989, s. 37.
• Kemal Eraslan, “Ahmed Yesevî”, DİA, İst. 1989, II, 159-161.
• Kemal Eraslan, “Yesevî’nin Fakrnâmesi”, İstanbul Üniversetesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c. XXII, İstanbul 1977, s. 45-118.
• M. Cunbur, M. Eşmuhamedova, “Ahmed Yesevî”, Türk Dünyası Edebiyatçılar Ansiklopedisi, AYK Atatürk Kültür Merkezi, Ankara 2002, I, 191-193.
• Mehmet Yavaşça, Ebu’l Hasan Harakani’nin Tarihi Kişiliği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kars, 2013.
• Mevlânâ Ali b. Hüseyin, Reşahat Ayn el-Hayat, (sad. Necip Fazıl Kısakürek), V. Baskı, İstanbul.
• Murat Akın, “Harakânî’den Yesevî’ye Gönül Birliği”, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), August, 2016; 2(SI 1): 397-403.
• Mustafa Kara, Tasavvufu ve Tarikatlar Tarihi, Dergah yay., İst. 1985.
• Ö. Rıza Doğrul, İslâmiyetin Geliştirdiği Tasavvuf, İst. 1948.
• Sarı Abdullah Efendi, Semerâtü’l-Fuâd fi’l-Mebde’ ve’l-Ma‘âd, İstanbul 1871.
• Selçuk Eraydın, Tasavvuf ve Tarîkatler, Marifet Yayınları, İstanbul 1990 Sem’ânî, İbn Mansur, el-Ensâb, Dâru’l-Cinân, Beyrut 1988.
• Süleyman Uludağ, “Harakânî”, DİA, İstanbul 1997, XVI, 93-94.
• Tahsin Yazıcı, “Ebû Ali el-Farmedî”, DİA, İstanbul 1994.