İbnü’l-Cezerî’nin Gâyetü’n-Nihâye Adlı Eserinin Muhteva Analizi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 15, 198 - 210, 15.01.2021

Mustafa Taş

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.817536

Öz

Anadolu topraklarına nispet edilmesi ve uzun yıllar bu bölgede yaşaması nedeniyle İbnü’l-Cezerî (ö. 833/1429), her yönüyle araştırılıp ortaya konulması gereken âlimler arasında yer alır. İslamî ilimlerin değişik alanlarında çok sayıda eser yazması araştırmacıların dikkatini çekmektedir. Telif etmiş olduğu bu eserlerin metot ve muhteva analizinin yapılması ilim geleneği açısından önem arz etmektedir. Onun bu eserlerinden birisi de tabakat usûlü açısından önemli bir yerde bulunan Gâyetü’n-nihâye isimli eseridir. Bu çalışmada mezkûr eser bağlamında İbnü’l-Cezerî’nin özellikle hadis ilmindeki yeri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Müellifin eserde izlemiş olduğu yöntem hadis ilmi bağlamında tetkik edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kıraat, İbnü'l-Cezerî, Gâyetu'n-nihâye, Tabakat, Metot

Kaynakça

• Akakuş, Recep. “İlmi Kıraat Otoritelerinden İmam Cezerî ve Torunu kasım Paşa”, Diyanet İlmî Dergi, 26/4, (1990), 3-31.
• Akdemir, Mustafa Atilla. Kıraat ilmi Eğitim ve Öğretim Metodları, İstanbul: İFAV. Yayınları, 2015. Altıkulaç, Tayyar. “İbnü’l-Cezerî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 20: 551-557. İstanbul: TDV. Yayınları, 1999.
• Âşıkkutlu, Emin, Hadiste Ricâl Tenkidi, Cerh-Ta‘dil ilmi, İstanbul: MÜİFAV. Yayınları, 1997.
• ________, “Tabaka Kavramı ve Muhaddislerin Tabaka Anlayışı”, MÜİFA. Dergisi, 32/1, (2007), 5-18.
• ________, “Meçhul”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 28: 286-288. Ankara: TDV. Yayınları, 2003.
• Avcı, Casim, “Nisbe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 33: 142-144. İstanbul: TDV. Yayınları, 2007.
• Birışık, Abdulhamit, Kıraat İlmi ve Tarihi, Bursa: Emin Yayınları, 2014.
• ______, “Tabakat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 39: 291. İstanbul: TDV. Yayınları, 2010.
• Bozkurt, Nebi, “Künye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 36: 558-559. Ankara: TDV. Yayınları, 2002.
• ______, “Lakap”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 37: 65-67. Ankara: TDV. Yayınları, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim el-Cu‘fî, Kitâbu’d-Duafâi’s-sağîr, (Nesâî’nin ed-Duafâ’sı ile birlikte), thk. Mahmud İbrahim Zâyed, Beyrut: Dâru’l-ma‘rife, 1986/1406.
• Cevâbî, Muhammed Tâhir, el-Cerh ve’t-ta‘dîl beyne’l-müteşeddidîn ve’l-mütesâhilîn, y.y.: ed-Dâru’l-Arabiyyeti’l-kitâb, 1997.
• Çetin, Abdurrahman, “Gâyetü’n-nihâye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 13: 414. İstanbul: TDV. Yayınları, 1996.
• Durmuş, İsmail, “Tabakat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 39: 288. İstanbul: TDV. Yayınları, 2010.
• Harrâzî, Meşhur b. Merzuk, el-İmam Muhammed el-Cezerî Muhaddisen, http://www.almeshkat.com/books/open.php?cat=32&book=2835.
• Humeysî, Abdurrahman b. İbrâhim, Mu‘cemu ulûmi’l-hadîsi’n-nebevî, Cidde: Dâru İbn Hazm, ts.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris, Kitâbu’l-cerh ve’t-ta‘dîl, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1953/1372.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî, el-İlel ve ma‘rifetu’r-ricâl, nşr. Vasıyyullah b. Muhammmed Abbâs, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1988/1408.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, Kitâbu’s-sikât, thk. Seyyid Şerefüddîn Ahmed, Dâiretu’l-me‘arifi’l-Osmaniyye, 1973/1393.
• İbnü’l-Cevzî, Ebi’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Kitâbu’d-Duafâ ve’l-metrûkin, thk. Ebü’l-Fidâ Abdullah el-Kâdı, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1986/1406.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf el-Cezerî, Gâyetü’n-Nihâye fî tabakâti’l-kurrâʾ, nşr. Gotthelf Bergstraesser, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
• İbnü’l-Medînî, Ebü’l-Hasen Alî b. Abdillâh b. Ca‘fer b. Necîh es-Sa‘dî, Suâlâtu Muhammed b. Osman b. Ebî Şeybe li Ali b. el-Medînî fi’l-cerh ve’t-ta‘dîl, thk. Muvaffik b. Abdillah b. Abdulkadir, Riyad: Mektebetu’l-me‘ârif, 1984/1404.
• Kâsım b. Kutluboğa, Zeynuddîn, es-Sikât mimmen lem yaka‘ fi’l-kütübi’s-sitte, thk. Şâdî b. Muhammed b. Sâlim Âli Muhammed, Kahire: Mektebu İbn Abbâs, 2011. Kanarya, Bayram, “İbnü’l-Cezerî ve Hadis İlmi”, Turkish Studies, Volume 13/25, (Fall 2018), 275-289.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr b. Muhammed el-Hasenî el-İdrîsî, Fihrisü’l-fehâris ve’l-es̱bât ve muʿcemü’l-meʿâcim ve’l-meşyaḫât ve’l-müselselât, thk: İhsân Abbâs, Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1982.
• Mizzî, Ebü’l Haccac Cemaleddin Yûsuf b. Abdurrahman b. Yûsuf, Tehzibu’l-kemâl fi esmâi’r-ricâl, thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1994/1415.
• Sabâbitî, Afîf, “Min tatbîkâti menheci’l-mukâreneti fi’d-dirâsâti’l-hadîsiyyeti”, el-Mişkât, 5, (2007), 193-248.
• Savan, Mehmet, İbnü’l-Cezerî’nin (ö. 833/1429) Hadis İlmindeki Yeri, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed, ed-Davʾü’l-lâmiʿ li-ehli’l-karni’t-tâsiʿ, nşr. Hüsâmeddin el-Kudsî, Beyrut: Menşûrât Dâru’l-mektebeti’l-hayât, 1353/1934.
• Temel, Nihat, Kıraât ve Tecvîd Istılahları, İstanbul: İFAV. Yayınları, 2018. Yüksel, Ali Osman, İbn Cezerî ve Tayyibeti’n-Neşr, İstanbul: İFAV. Yayınları, 1996.
• ______, “Meşhur Kıraat Alimi: İbnü’l-Cezerî”, Hz. Nuh’tan Günümüze Cizre Sempozyumu, İstanbul 1999, 111-124.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî, Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ, thk. Şu‘ayb el-Arnaût vd., Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1983/1403.
• ______, el-Muğni fi’d-Duafâ, thk. Nûreddîn Itr, Katar: İdâretu ihyai’t-turâsi’l-İslâmî, ts.