Ünsî Hasan Şa'bânî Divân'ında Peygamberler ve Peygamber Kıssalarına Telmihler

Year 2021, Volume: 8 Issue: 15, 75 - 102, 15.01.2021

Murat Vanlı

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.840688

Abstract

Türk şiirinde ilk örnekleri 12-14. yüzyıllarda Hâce Ahmet Yesevî, Yûnus Emre, Âşık Paşa, Gülşehrî gibi mutasavvıflarca verilmeye başlanan Tekke şiiri, 15. ve 16. yüzyıllarda büyük bir gelişme göstererek Eşrefoğlu Rûmî, Kaygusuz Abdal, İbrâhim Gülşenî, Üftâde, Şemseddin Sivâsî, Pîr Sultân Abdal ve daha nice şairle tekâmül etmiş ve 17. yüzyılda Azîz Mahmûd Hüdâyî, Abdülmecîd Sivâsî, Sinân Ümmî ve Niyâzî-i Mısrî vb. şairlerle gelişimini tamamlamıştır. Bu süreçlerde şiir, tasavvufla iştigal edenlerin düşüncelerini yayma araçlarından biri olmuş ve ilâhî coşkuya kapılma, rûhî hazzı tatma ve Hak’tan gayrı her şeyden alakayı keserek vecde gelme vasıtası olarak sûfîlerin meclislerinde ve dinî âyinlerinde zevkle okunup dinlenir bir mahiyet kazanmıştır. Devlet-i Âliyye’nin kudretini yitirmeye başladığı 18. yüzyılda ise gerilemeye paralel olarak sanatsal faaliyetlerde, bu faaliyetlerin başını çektiği şiirde duraksama ve tekrar dönemine girilmiştir. Tekke şiirinin işte böyle bir inhitat devrinde akranları arasından bir adım öne çıkan temsilcisi Ünsî Hasan Şa'bânî, şiir terennüm eden şair ve mutasavvıf olarak 18. yüzyıldaki seçkin yerini almıştır.
Bu makalede Halvetiyye tarikatının Şa'bâniyye koluna mensup bu istidatlı şairinin yaşamı, edebî kişiliği ve Divân’ının hususiyetleri belirtildikten sonra Divân’ında yer alan 424 adet şiirinden hareketle Kur’ân-ı Kerîm’de zikrolunan peygamberler hakkındaki tasavvurları tahlil edilecektir. Şiirlerinde şekilden ziyade manâya önem vermiş olan ve tasavvufî sembolik dili gayet başarılı bir şekilde kullanan Ünsî’nin hangi peygamberi ne cihetle kaç defa zikrettiği de tespit edilip peygamber sevgisi ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Keywords

Ünsî Hasan Şabânî, Divân, Peygamber, Şiir, Kıssa

References

• Abdürrezzak Kâşânî, Tasavvuf Sözlüğü, (Çev. Ekrem Demirli), İz Yay., 4. bs., İstanbul 2015.
• Ahmet Serdaroğlu, Usûl-i Hadîs ve Mevzûât-i Aliyyü'l-Karî Tercemesi, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1966.
• Ahmet Yıldırım, Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları, TDV. Yay., 3. bs., Ankara 2013.
• Hüseyin Vassaf, “Hasan Ünsî Hazretleri”, Cerîde-i Sûfiyye, C. IV, S. 98, Necm-i İstikbâl Matbaası, İstanbul 1332.
• İbrahim Hâs Şabânî, Hasan Ünsî Halvetî ve Menâkıbnâmesi, (Haz. Mustafa Tatcı), H Yayınları, 1. bs, İstanbul 2016.
• İlhan Ayverdi, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, C. I-III, Kubbealtı Neşriyatı, 1. bs., İstanbul 2005.
• İsmail bin Muhammed el-Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs, C. II, (Thk: Ahmed el-Kalâşî), Müessesetü’r-Risâle, 4. bs., Beyrut 1405/1985.
• Kur’ân-ı Kerim Meâli, (Haz. Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin), Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 9. bs., Ankara 2012.
• Osmânzâde Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, C. IV, (Haz. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz), Kitabevi Yay., 3. bs., İstanbul 2015.
• Süleyman Uludağ, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yay., 2. bs., İstanbul 2005.
• Ünsî Hasan Şa’bânî, Dîvân-ı İlâhiyat, (Haz. Mustafa Tatcı), Sahhaflar Kitap Sarayı, İstanbul 2004.