Arapça ve Türkçe Arasında Dilsel ve Kültürel Paylaşım

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 16, 494 - 515, 11.07.2021

Ceyhun Ünlüer , Mohamed Rızk Shoeır

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.930674

Öz

Çalışmamız, dilbilimsel alanda özellikle sosyo-kültürel, siyasi ve bu alanlarla bağlantılı olarak ticari, ekonomik vb. birçok alanda önem teşkil eden bir konuyu ele almaktadır. Türkçe ve Arapça çok çeşitli nedenlerle birbirlerini etkilemiş, birçok kelime, kalıp ifade ve cümleleri birbirine alıp vermişlerdir. Küresel anlamda çok önemli olan bu iki dilin geçmişten beri devam edegelen kaynaşma ve etkileşimi günümüzde de devam etmektedir. Çalışma; araştırmanın konusu, önemi, izlenen yöntem ve giriş bölümü ile her biri çalışmanın ana fikriyle ilgili birçok meseleyi ele alan dört ana başlıkta toplanmıştır. Birincisi: Türkler ve Araplar Arasındaki Tarihî ve Kültürel İlişkiler. İkincisi: Türkçe ve Arapça Arasındaki Dilsel Etkileşim. Üçüncüsü: Arapçaya Giren Türkçe Kelimeler. Dördüncüsü: Türkçeye Giren Arapça Kelimeler, sonuç bölümü ve kaynakçadan oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dilsel ve Kültürel Paylaşım, Arapça, Türkçe, Dinî Kelimeler, Sosyolojik Kelimeler

التَّلاقحُ اللُّغويُّ والثَّقافيُّ بين اللُّغتين العربيَّة والتُّركيَّة

Öz

يدور البحث حول موضوع: (التَّلاقحُ اللُّغويُّ والثَّقافيُّ بين اللُّغتين العربيَّة والتُّركيَّة)؛ وهو من الموضوعات المهمَّة في الحقل اللُّغويِّ- بصِفة خاصّة- وفي عدَّة مجالات اجتماعيَّة وثقافيَّة وسياسيَّة وما يتعلَّق بهذه المجالات من نواح أخرى تجاريَّة واقتصاديَّة وغيرها؛ لما للغتين من أهمية عالمية وترابط وتلاحم منذ القدم ويُستحضر في الوقت الرَّاهن، ويمتدُّ إلى المستقبل. ويتكوَّن البحث من: مقدِّمة؛ وفيها تعريف بالموضوع وبيان أهميته والمنهج المتَّبع، ثمَّ يأتي مضمون البحث المتمثِّل في أربعة مباحث؛ المبحث الأوَّل: العلاقات التَّاريخيَّة والثَّقافية بين العرب والتُّرك، المبحث الثَّاني: التَّأثير اللُّغويُّ بين العربيَّة والتُّركيَّة، المبحث الثَّالث: الكلمات التُّركيَّة الَّتي دخلت اللُّغة العربيَّة، المبحث الرَّابع: الكلمات العربيَّة الَّتي دخلت اللُّغة التُّركيَّة، كلّ مبحث يتضمَّن عدِّة مسائل تدور حول الفكرة الرَّئيسة للمبحث، ثمَّ خاتمة فيها تلخيص لأهمِّ ما توصَّل إليه البحث من نتائج، تليها قائمة المصادر والمراجع التَّي اعتمد عليها البحث.

Anahtar Kelimeler

التلاقح اللغوي والثقافي, اللُّغة العربيَّة, اللُّغة الترُّكيّة, الألفاظ الدِّينيَّة, الألفاظ الاجتماعيّة

Linguistic and cultural cross-fertilization between the Arabic and Turkish languages

Öz

This research is about: (Linguistic and cultural cross-fertilization between the Arabic and Turkish languages), and it is of importance in the linguistic field particularly, and in several social, cultural, political, and other fields related to these areas in terms of commercial, economic, and other aspects. Due to the global importance of both languages and their interconnection from ancient times, now evoked and extends to the future.
The Arabic language is from the Semitic family, while the Turkish language is from the Altaic family, and despite this disparity, there are many common ties, the most important of which is the link of the Islamic religion whose legislation is represented in the Holy Qur’an and the pure Sunnah, both of which are in the Arabic language, not to mention the Arab civilization where the Muslim Turks participated with their writings and ideas; therefrom the spiritual cohesion was more consolidating to the amalgamation of the two languages.
The research plan: The research consists of: an introduction; which contains a definition of the topic, an indication of its importance, the method used, and previous studies, following is the content of the research presented in four topics; each topic includes several issues revolving around the main idea of the research, then a conclusion summarizes the most important results of the research, Followed by a list of sources and references upon which the research relied.

Anahtar Kelimeler

Linguistic and cultural cross-fertilization, Arabic language, Turkish language, Religious Words, Social Words

Kaynakça

• Abduddâyim, Muhammed. el-Kelimâtu’t-Türkiyye fî’l-Lüğati’l-ʿArabiyye ve’l-Lehceti’s-Sûriyye. Dımaşk: Vezârâtu’l-İʿlami’s-Sûriyye li’t-Tibaʿa, 2. Basım, 2006.
• Abdurrahîm, F. “el-Kelimâtu’t-Türkiyye fi’l-Lehecâti’l-ʿArabiyyeti’l-Ḥadîse 1”, Mecelletu’l-Mecmaʿi’l-Lüğati’l-ʿArabiyye bi’d-Dimaşḳ, Mücelled 44, 4/1, (1969).
• Abdurrahîm, F. “el-Kelimâtu’t-Türkiyye fî’l-Lehcâti’l-ʿArabiyyeti’l-Ḥadîse 2”, Mecelletu’l-Mecmaʿi’l-Lüğati’l-ʿArabiyye bi’Dimaşk, Mücelled 45, 1, (1970).
• Abdurrahîm, F. “el-Kelimâtu’t-Türkiyye fi’l-Lehecâti’l-ʿArabiyyeti’l-Ḥadîse 3”, Mecelletu’l-Mecmaʿi’l-Lüğâti’l-ʿArabiyye bi’Dimaşk, 45, 2, (1970).
• Abduttevvâb, Ramazan. Buhûs ve Makâlât fî’l-Lüğat. Mısr: Mektebetu’l-Hancî, 3. baskı, 1995.
• Ahmed, Ahmed Cemaleddîn. “el-Kelimâtu’l-ʿArabiyye Zâtu’l-’Usûli’t-Türkiyye” el-Mezâhiru’l-hadâriyyeti’l-muştereke beyne Turkiyâ ve’l-‘Arab 283-294. Mısır: el-Cem‘iyyetu’l-‘Arabiyye et-Turkiyye li’l-Hivâr ve’s-Sekâfe, Câmiʿatu Kanâti’s-Suveys, 2009.
• Akreş, Hasan. “el-Hudûru’t-Turkiyyu fi’l-lugati’l-‘Arabiyyeti’l-mektûbeti”. Mecelletü’l-kulliyyeti’l-İslâmiyyeti el-Câmi‘a, 41, (2016), 17-29.
• Âsaf, ʿİzzetlû Yûsuf Bek. Tarîhu Selâtîn Benî ʿUsmân. Mısır: Müessesetu Hindâvî, 2014.
• Cevâlîkî, Ebû Mansûr Mevhûb b. Ahmed b. Muhammed. el-Muʿarreb mine’l-kelâmi’l-aʿcemî ʿalâ ḥurûfi’l-muʿcem. thk. F. Abdurrahîm. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1990.
• Diyâb, Ahmed. el-Meşâkilu’l-Letî Tuvâcihu’l-Etrâk fî Taʿllumi’l-Lüğati’l-ʿArabiyye. Ankara: Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Dursunoğlu, Halit. “Türkiye Türkçesindeki Arapça Sözcükler ve Bu Sözcüklerdeki Ses Olayları”, Turkish Studies Volume 9/9 Summer 2014, p. 147-150.
• Ebûs-Suʿûd Efendî. ’İrşâdu’l-ʿaklis’-selîm ’ilâ Mezâyâ’l-Kitâbi’l-Kerîm. Lübnan: Dâru ’İhyâ’i’t-Turâsi’l-ʿArabî, t.y.
• Endelusî, Ebû Hayyân. el-İdrâk li’l-lisâni’l-’Etrâk. tsh: Caʿfer Oğlu Hamd, İstanbul: Matbaʿatu’l-’Evkâf, 1930.
• Gazzî, Necmuddîn. el-Kevâkibu’s-sâire fî a‘yâni’l-mieti’l-‘âşire. Lübnan: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 1979.
• Hakkî, Suheyl Sabbân. Muʿcemu’l-elfâzi’l-ʿArabiyye fi’l-Lüğati’t-Türkiyye. Câmiʿatu’l-İmâm Muhammed b. Suʿûd el-İslâmiyye, 2005.
• Harb, Muhammed. el-ʿUsmaniyyûn fi’t-Târîh ve’l-Hadâra. Mısr: el-Merkezu’l-Mısriyyu li’d-Dirâsâti’l-ʿUsmâniyyeti ve Buhûsi’l-ʿÂlemi’t-Turkiyyi, 1993.
• Hicâzî, Mahmûd Fehmî. ʿİlmu’l-Lüğati’l-ʿArabiyye. Mısr: Dâru Garîb li’t-Tıbâʿati ve’n-Neşr ve’t-Tevzîʿ, Kâhire, 1992.
• İbn Haldûn, Abdurrahman. el-Mukaddime. Lübnan: Dâru’l-Kalem, 9. baskı, 1989.
• İbnu’l-‘İmâd, Abdulhayy b. Ahmed. Şezerâtu’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Dâru İbni Kesîr, Dimaşk, Beyrut, 1993.
• Kaddûm, Mahmûd-Civelek, Yakup. “el-Hasîletu’l-lugati’l-müştereketi beyne’l-‘Arabiyye ve’t-Turkiyye ve eseruhâ fî ta‘lîmi’l-‘Arabiyyeti li’t-talebeti’l-etrâk”. 15. Uluslararası Tenkit Sempozyumu, et-Turâsu’l-lugavî ve’l-edebî ve’n-nakdî el-‘Arabî fi’l-âdâbi’l-‘âlemiyye, Ürdün: Yermük Üniversitesi, 2015.
• Kaşgarî, Mahmûd. Dîvânu lügâti’t-Türk. Dâru’l-Hilâfeti’l-‘Aliyye, Matba‘atu ‘Âmire, 1333h.
• Kevâkibî, Muhammed. “el-Kelimâtu’d-dahîle ‘ale’l-‘Arabiyyeti’l-asîle”. Mecelletu mecma‘u’l-lugati’l-‘Arabiyyeti bi Dimaşk, 3/4, (1973).
• Leknevî, Muhammed b. Abdilhayy. el-Fevâidu’l-behiyye fî terâcimi’l-hanefiyye. Lübnan: Şirketu Dâri’l-Erkâm İbni ebi’l-Erkâm, 1998.
• Sabrî, Mustafa. Mevkifu’l-ʿAkl ve’l-ʿİlm ve’l-ʿÂlim min Rabb’l-ʿÂlemîn ve ʿİbâdihi’l-Murselîn. Lübnan: Dâru ’İhyâ’i’t-Turâsi’l-ʿArabî, 1981.
• Salih, Muhaymer, “el-Elfâẓu’l-ʿArabiyye fî’l-Lüğati’t-Türkiyye”. Mecelletu’l-Mecmaʿi’l-Lüğati’l-ʿArabiyye bi’Dimaşḳ, 64, 1, (1989).
• Sebbâğ, Leylâ. Meʿâlimu’l-hayâti’l-fikriyye fî’l-vilâyeti’l-ʿArabiyye fî’l-ʿaṣri’l-ʿUsmânî, el-Bâbu’s-Salisu fî’d-Devleti’l-ʿUsmâniyye Târîh ve Hadâra. İşrâf ve Taḳdîm: Ekmeleddin İhsanoğlu, ’İrsika, Terceme: Salih Saʿdâvay, Türkiyâ: Merkezû’l-Ebhâs li’t-Târih ve’l-Funûni’l-İslâmiyye, İstanbul, 1999.
• Şâhîn, Abdussabûr. Dirâsâtu Luğaviyye: el-Kıyâs fi’l-Fusḥa-ed-Dahîl fi’l-ʿÂmmiyye. Mısr, Kahire: Müessesetu’r-Risâle, h.1406/m. 2. baskı, 1986.
• Şehâbî, Mustafa. “el-Elfâzu’-Türkiyye fî Lehceti’d-Dimaşḳati’l-ʿÂmmiyye”, Mecelletu’l-Mecmaʿi’l-ʿİlmiyyi’l-ʿArabiyyi, 11, 1/12, (1931).
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Târîhu’t-Taberî Târîhu’r-rusul ve’l-mulûk. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrâhîm, Mısır: Dâru’l-Me‘ârif, 2. baskı, 1967.
• Taşköprüzâde Ahmetd Efendi. eş-Şekâiku’n-nu‘mâniyye fî ‘ulemâi’d-devleti’l-‘Usmâniyye. Lübnan: Dâru’l-kitâbu’l-‘Arabî, 1975.
• Yıldız, Musa. “et-Te’sîru’l-mutebâdil beyne’l-lugati’t-Turkiyyeti ve’l-lugati’l-‘Arabiyyeti”. Nüsha Dergisi, 23 (2006).
• Zeydân, Cûrcî. Târîhu’l-Lüğati’l-ʿArabiyye, Kahire: y.y., 1904.
• Ziriklî, Hayreddin. el-’Aʿlâm, Lübnan: Dâru’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.