İstifhâm Edatlarının Soru Anlamı Dışında Kullanılması “Bakara Sûresi Örneği”

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 19, 300 - 312, 28.01.2023

Yaşar Fatih Akbaş

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.1204311

Öz

İstifham soru soranın, hakkında bilgi sahibi olmadığı bir bilgiyi soru edatı kullanarak öğrenme isteği olarak tanımlanmaktadır. Asıl gaye bilgi edinme isteği iken günlük yaşantımızda da sıklıkla kullanıldığı şekilde bu amacın dışına çıkarak inkâr, tevbîh, taaccûb, irşâd, gibi farklı anlamlar ifade edebilmektedir. Kur’an-ı Kerimde de istifham edatlarının sıklıkla asıl anlamın dışında kullanıldığı, soruların genelde Allah’tan beşere yönelik olması sebebiyle gerçek manada soru sormak için kullanılan edatların mecâzi anlamla kıyaslandığında daha az olduğu görülmektedir. İlgili manaların kendileri için tahsis edilmiş lafızlar kullanılmadan soru edatlarıyla elde edilmesi sebebiyle talebi inşanın bir türü olmak üzere Belagat ilmi çerçevesinde meâni ilminin konusu olmuştur. Kur’ân-ı Kerîm’deki en uzun sûre olması sebebiyle daha fazla veri elde edebileceğimiz Bakara sûresi örneğinde yapılan bu çalışma Bakara sûresinde kullanılan istifhâm edatlarının sayısını, edatlarının gerçek anlam ve gerçek anlamın dışında hangi maksatlar için kullanıldığını belirlemek suretiyle edatların anlamsal özelliklerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Belâgat, İstifham, Soru edatları, Arabic Rhetoric, Istifham Style, Interrogative Prepositions, Talebi İnşâ

Using the Prepositions of Istifhâm without the Meaning of the Question “The Example of Surah Al-Baqara”

Öz

Resignation is defined as the questioner's willingness to learn information about which he has no knowledge by using a question preposition. While the main purpose is the desire to obtain information, it can express different meanings such as denial, tawbîh, taaccûb, guidance, by going beyond this purpose, as it is frequently used in our daily life. It is seen that the prepositions of istifhâm are often used outside of the original meaning in the Qur'an, and the prepositions used to ask questions in the literal sense are less when compared to the figurative meaning, since the questions are generally directed from Allah to human beings. Due to the fact that the related meanings are obtained with interrogative prepositions without using the words allocated for them, its demand has been the subject of the science of meaning within the framework of the science of rhetoric, as a type of construction. This study, carried out in the example of Surah Baqarah, from which we can obtain more data due to being the longest surah in the Qur'an, aims to reveal the semantic dimensions of the prepositions by determining the number of prepositions of istifham used in Surah Baqara and for what purposes they are used other than the literal meaning and literal meaning.

Anahtar Kelimeler

Arabic Rhetoric, Istifham Style, Interrogative Prepositions, Talebi İnşâ

Kaynakça

• Abdulgani, Eymen Emîn, el-Kâfî fî’l-Belâga, Kahire: Dâru’t-Tevfîkiyye li’t-Turâs, 2011.
• Abdulkerim Mahmud Yusuf, Uslûbu’l-İstifham fi’l-Kur’ânil Kerîm A‘rduhu ve İ‘râbuhu, Suriye: Matbaat’u Şâm, 1999.
• Akçakoca, Yusuf. Arap Dili Sözdiziminin Anlambilim Boyutu –Cümle Ögeleri, Kurgusu ve Anlam-. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Bekrî, Şeyh Emîn, el-Belagatü'l-Arabiyye fi Sevbiha'l-Cedid İlmu’l-Meânî, Beyrut: Dârü'l-İlm li'l-Melâyîn, 1999.
• Zeki, Coşkun. “Klasik Arap Dilcilerinden Ebu’l-Berekât el-Enbârî ve Onun Esrâru’l-Arâbiyye Adlı Eserinde Suru Edatlarına Bakışı” Sosyal Bilimler Alanında Güncel Araştırmalar, Elleda Gerayzade. 86-99. Ankara: Sonçağ Akademi, 2022.
• Cüveynî, Mustafa es-Sâvî el-, el-Belâgatu’l-Arabiyye Te’sîlün ve Tecdîdun, İskenderiye: Menşeetu’l-Me‘arif, 1985.
• Hâşidî, Feysel b. Abduh Kâid, Teshîl’ul-Belâga, İskenderiyye: Dâru’l-Kımme, 2006.
• Işık, Emin, “Bakara Suresi” , Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 4/526-529. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Kadri Mâyu, el-Mu‘în fi’l-Belâga, Beyrût: Alemü’l-Kutub, 2000.
• Matlûb, Ahmet, Mu‘cemu’l-Mustalahati’l-Belağiyye ve Tetâvvuruha, 3 Cilt, Beyrut: Dâru’l-Arabiyye li’l-Mevsûât, 2006.
• Meydânî, Abdurrahman Hasan el-Habenneka, el-Belâgatu’l‘Arabiyye Ususuha ve ulûmuha ve Fünûnuha, 2 Cilt, Beyrût: Dârü’l-Kalem-ed-Dârü’ş-Şamiye, 1996.
• Sekkâkî, Ebu Ya‘kûb Yûsuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali, Miftâhu’ul-Ulûm, nşr. Naîm Zerzûr, Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1407-1987.
• Seyyîd Ahmed Hâşîmî, Cevâhiru’l-Belâga, Beyrût: Mektebet’ül-‘Asriyye, 1999.
• Suyûtî, Celaleddin, Mu'tereku'l-Akrân fi İ'câzi'l-Kur'an, thk. Ahmed Şemsuddin, 3 cilt, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmî, 1988.
• Tabane, Bedevi, M‘ucemu’l-Belâgati’l-Arabiyye, Riyad: Dârü’l-Minare- Dâr-u Rifaî, 1981.