EXAMINATION OF KALEMİŞİ WORKS IN KONYA SULTAN SELİM-SELİMİYE MOSQUE IN TERMS OF GRAPHICAL ASPECT

Year 2013, , 41 - 72, 01.02.2013

Bekir Kabakcı

https://doi.org/10.7816/kalemisi-01-02-02

Abstract

Kalemişi works that is one of adorning arts has long-standing background and accumulation. This accumulation covers a large scale of our culture history and has been existed in many fields. It has been applied on plaster, stone, marble, leather, cloth, paper and wooden surfaces and permanent works have been composed. In this study, hand carved works of Selimiye Mosque were examined. We tried to consider the point regarding graphic elements as line, color, texture, style- shape, size and direction frame. We aimed to evaluate together with graphic principles as entirety - conformity, rate-proportion, rhythm, visual continuity, balance, emphases and contradiction values. Adorning that was applied to area, standing within entirety at current structure of architecture project, conformity in colors, thickness rate at lines, the colors affects to area at lightening amount of mosques, texture that was composed on the wall, the conformity of place to architectural structure of place regarding style and shape, also motifs balance within composition among units regarding dimension with architectural project have been evaluated. Regarding graphic principles, the entirety of study and conformity within this entirety, the rate and proportion that provides this conformity, rhythm and visual continuity of motifs within themselves have been examined. It has been researched that how, in what rate used color and composition density was tried to be provided as balance and the concepts as contradiction, emphasis at those stated points were tried to get benefit in what rate and measure. Keywords: Turkish – Islamic Art, Adorning, Hand carved work, Graphic Design Principles and Components.

Keywords

Turkish-Islamic Art, Adorning, Hand carved work, Graphic Design Principles and Components

KONYA SULTAN SELİM / SELİMİYE CAMİSİ’NDEKİ KALEMİŞİ ÇALIŞMALARININ GRAFİKSEL AÇIDAN İNCELENMESİ

Abstract

Tezyini sanatlardan olan kalemişi çalışmaları, Türk-İslam sanatında çok köklü bir geçmiş ve birikime sahiptir. Bu birikim kültür tarihimizin geniş bir kısmını kapsamakta olup, birçok alanda varlığını göstermiştir. Bu çalışmada, Konya Sultan Selim Camisindeki kalemişi çalışmalar incelenmiştir. Konu grafik elemanlarından; çizgi, renk, doku, biçim-şekil, ölçü ve yön çerçevesinden ele alınmış, grafik ilkelerinden olan; bütünlük-uygunluk, oran-orantı, ritim, görsel devamlılık, denge, vurgu ve zıtlık gibi yargılarla değerlendirilmiştir. Mekâna uygulanan tezyinatın, kompozisyon olarak bir bütün halinde mimari projenin yapısı içindeki durumu, renklerdeki uyum ve doku etkisi, çizgilerdeki oranlar, ışık alma miktarında renklerin mekâna olan etkisi, biçim ve şekil olarak mekânın mimari yapısına uyumluluğu açısından ele alınmıştır. Ayrıca ölçü açısından mimari projeyle desenlerin birbirine oranı, kompozisyonda birimlerin kendi aralarındaki büyüklük-küçüklük dengesi değerlendirilmiştir. Grafik ilkeleri açısından ise; kompozisyonların bütünlüğü ve uyumu, bunu sağlayan oran orantı ile motiflerin kendi içindeki ritim ve görsel devamlılığı incelenmiştir. Kullanılan renklerin ve kompozisyon yoğunluğunun denge ve oran durumunun ne şekilde sağlanmaya çalışıldığı, belirtilmiş olan hususlarda vurgu’nun miktarı ve zıtlık ilkesinden hangi oranda faydalanıldığı araştırılmıştır. Anahtar Kelimeler: Türk-İslam Sanatı, Tezyinat, Kalem işi çalışması, Grafik Tasarım İlke ve Elemanları

Keywords

Türk-İslam Sanatı, Tezyinat, Kalem işi çalışması, Grafik Tasarım İlke ve Elemanları

References

• Arıkan, A. Gani (2008). Grafik Tasarımda Görsel Algı. Konya: Eğitim Akademi Yayınları.
• Arseven, Celal Esad (1975). Sanat Ansiklopedisi. Cilt: 4, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Birol, A. İnci (2010). Klasik Devir Türk Tezyini Sanatlarında Desen Tasarımı, Çizim Tekniği
• ve Çeşitleri (3. Baskı). İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı.
• Günüç, Fevzi (tarih belirtilmemiş). Mevlana Müzesi Kubbe-i Hadranın Kalemişleri. Yüksek
• Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Konya.
• Hatipoğlu, Oktay (2007). XIX. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem işi Tezyinatı. Doktora  
• Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum  
• İrteş, Semih (1996). Ahmet Paşa Camii Ahşap ve Kalem Üstü İşleri. Art+Decor Arkitekt
• Dergisi”, 3/1996, 66.  
• Sertyüz, Nurcan (1998). 16. Yüzyıl Tezyinatımızda Gül (Tezhipte-Çinide). Yüksek Lisans
• Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk El Sanatları Bölümü
• Tezhip-Minyatür Ana Sanat Dalı, İstanbul.
• Tepecik, Adnan (2002). Grafik Sanatlar Tarih-Tasarım-Teknoloji. Ankara: Detay Yayınları.  
• İnternet Kaynakları  
• http//www.kalemguzeli.net/turk-bezeme sanati.html, Erişim Tarihi: 16.02.2009
• http://www.kalemguzeli.net/susleme-sanatlarimizda-rumi.html, Erişim Tarihi: 21.02.2011 EKLER
• Resim 32 Konya Sultan Selim Camisi kalem işleri genel görüntüsü. Resim 33