Gözetim Toplumu ve Posthuman

Year 2025, Volume: 10 Issue: 19, 96 - 111, 30.06.2025

Semanur Can , Kamil Şahin

Abstract

Bu çalışma, günümüz toplumlarındaki gözetim pratiği ile posthümanizm arasındaki ilişkileri incelemeyi amaçlamaktadır. Gözetim toplumu, bireylerin sürekli izlenmesi ve denetlenmesi ile tanımlanırken, posthümanizm, insanlık durumunun teknolojiyle nasıl dönüştüğünü tartışan bir düşünsel çerçevedir. Bu çalışmada, teknolojinin toplumsal yapılar üzerindeki etkisi ve bireylerin öznenin değişimi üzerine bir analiz yapılacaktır. Ayrıca, gözetim toplumunun posthümanizme etkisi ve bunun gelecekteki toplumsal yapılar üzerindeki yansımaları ele alınacaktır. Bu bağlamda, dijital teknolojilerin gelişimiyle birlikte bireylerin mahremiyet algısı yeniden şekillenmekte, biyometrik veri toplama, yapay zekâ destekli izleme sistemleri ve algoritmik yönetişim gibi uygulamalar bireyin sınırlarını bulanıklaştırmaktadır. Posthümanist perspektif; bu dönüşümde insanı merkezden çıkararak insan-dışı varlıklar, makineler ve yazılımlar ile kurulan yeni ilişkilenme biçimlerine dikkat çeker. Bu nedenle, gözetim pratiklerinin sadece bir kontrol mekanizması olmanın ötesine geçerek, öznenin kimliğini, bedenini ve toplumsal rollerini yeniden tanımlayan bir güç hâline geldiği savunulabilir. Bu çalışmada, bu dönüşümün hem etik hem de ontolojik boyutları ele alınacak; posthuman çağda özgürlük, kimlik ve öznellik kavramları yeniden değerlendirilecektir.

Keywords

Gözetim Toplumu , Posthümanizm , Transhümanizm , Hümanizm , Teknoloji , Mahremiyet , Yapay Zekâ , Robotlar

Ethical Statement

Bu makalenin hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulmuştur.

Supporting Institution

Kırıkkale Üniversitesi

Surveillance Society and Posthuman

Abstract

This study aims to examine the relationship between surveillance practices in contemporary societies and posthumanism. While the surveillance society is characterized by the constant monitoring and control of individuals, posthumanism offers a conceptual framework that explores how the human condition is being transformed through technology. The analysis will focus on the impact of technology on social structures and the transformation of the individual as a subject. Moreover, the influence of the surveillance society on posthumanism and its implications for future social structures will be discussed. In this context, the development of digital technologies has reshaped individuals’ perceptions of privacy; practices such as biometric data collection, AI-assisted surveillance systems, and algorithmic governance blur the boundaries of the individual. The posthumanist perspective removes the human from the center of inquiry and emphasizes new modes of relationality involving non-human entities, machines, and software. Therefore, it can be argued that surveillance practices go beyond merely functioning as control mechanisms, becoming forces that redefine identity, embodiment, and social roles. This study will address both the ethical and ontological dimensions of this transformation, re-evaluating the concepts of freedom, identity, and subjectivity in the posthuman age.

Keywords

Surveillance Society , Posthumanism , Transhumanism , Humanism , Technology , Privacy , Artificial Intelligence , Robots

Ethical Statement

This article was prepared in accordance with scientific and ethical principles.

References

• Ağın, Başak. Posthümanizm Kavram Kuram Bilim-Kurgu. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2020.
• Akkaya, Ümit. Harun. “Ölümsüzlük Arzusu ve Dijital Çağda Yeni Açılımlar: ‘Upload’ Televizyon Dizisi Örneği”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 5/1 (2022), 201-226. https://doi.org/10.47951/mediad.1124761
• Avcı, Özlem. “Dijital Yaşamın Dijital Özne(l)leri: Herkes ya da Hiç Kimse”. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/1 (2015), 249-266. https://doi.org/10.12780/uusbd.06255
• Aydın, Beşir. “Transhümanizm: İnsanın ve Dünyanın Dönüşümü”. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi 7/2 (2022), 127-129. https://doi.org/10.46628/itbhssj.1187152
• Bauman, Zygmunt. Özgürlük. çev. Kübra Eren. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Bentham, Jeremy. Panoptikon Gözün İktidarı. İstanbul: Su Yayınları, 2008.
• Best, Kirsty. “Living in the control society: Surveillance, users and digital screen Technologies”. International Journal of Cultural Studies 13/1 (2010), 5-24. https://doi.org/10.1177/1367877909348536
• Bolter, J. D. (2016). Posthumanism. K. B. Jensen, R. T. Craig, J. D. Pooley, ve E. W. Rothenbuhler (Ed.) içinde, The international encyclopedia of communication theory and philosophy. Wiley. https://doi.org/10.1002/9781118766804.wbiect220
• Bozkurt, Veysel. “Gözetim Toplumu ve İnternet”. Birikim Dergisi 136 (Ağustos 2000), 75-81.
• Cevizci, Ahmet. Aydınlanma Felsefesi. İstanbul: Say Yayınları, 2017.
• Dağ, Ahmet. (2018). “Nietzsche ve Transhümanizm Bağlantısı Üzerine Bir Değerlendirme”. FLSF Felsefe Ve Sosyal Bilimler Dergisi 25 (2018), 207-224.
• Dağ, Ahmet. İnsansız Dünya Transhümanizm. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2020.
• Dağ, Ahmet. Transhümanizm: İnsanın ve Dünyanın Dönüşümü. Ankara: Elis Yayınları, 2018.
• Demir Akmeşe, Zuhal-Akmeşe Eşref (ed.). Sinema ve Ütopya. Konya: LiteraTürk Academia, 2023.
• Demir, Aysel. “Ölümsüzlük ve Yapay Zekâ Bağlamında Trans-hümanizm”. AJIT-E: Academic Journal of Information Technology, 9/31 (2018), 95-104. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2018.1.006.x
• Demir, Aysel. “Panopticon ve Synopticon Geriliminde Özgürlük Paradoksu”. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 28 (2017), 55-65. https://doi.org/10.20981/kaygi.307940
• Dolgun, Uğur. (2004). G”özetim Toplumunun Yükselişi: Enformasyon Toplumundan Gözetim Toplumuna”. Yönetim Bilimleri Dergisi, 2/1 (2004), 55-74.
• Dolgun, Uğur. Gözetim Toplumu: 21. Yüzyılda Özgürlüklerin ve Mahremiyetlerin Sonu. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi, 2014.
• Dolgun, Uğur. Şeffaf Hapishane Yahut Gözetim Toplumu. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2008. Foucault, Michael. Discipline and Punish: The Birth of the Prison. Pantheon Books, 1977.
• Gacar, Hikmet Artun. “Hümanizm, Post-hümanizm ve Trans-hümanizm’in Sinemada Temsili: I, Robot Filmi Örneği”. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi 24 (2024), 81-104.
• Gordon, J. S.-Pasvenskiene, A. “Human rights for robots? A literature review.” AI Ethics, 1/2 (2021), 579-591. https://doi.org/10.1007/s43681-021-00050-7
• Gözen, Hacer vd. “Bir Klonun Günlüğünden: Posthümanizm, Transhümanizm, Distopya ve ‘Beni Asla Bırakma’”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 39/1 (2022), 144-160. https://doi.org/10.32600/huefd.707275
• Gücüyener, Merve. (2011). Panoptikonik Gözetimden Synoptisizme Gözetim Toplumu. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Gültekin, Mücahit. “Posthümanizm ve Yeni Bir Ayrımcılık Biçimi Olarak Robotlara Yönelik Türcülük. Anthropology”. 45 (2023), 64-80. https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.1209953
• Huxley, Aldous. Cesur Yeni Dünya. İstanbul: İthaki Yayınları, 2020. İsmayılov, E. K., & Sunal, G. “Gözetlenen ve Gözetleyen Bir Toplumda, Beden ve Mahremiyet İlişkisi: Facebook Örneği.” Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi 18 (2012), 21-41.
• Lyon, David. Surveillance Society: Monitoring Everyday Life. McGraw-Hill Education (UK), 2001.
• Mamak, Kamil. “Humans, Neanderthals, robots and rights”. Ethics Inf Technol 24/33 (2022). https://doi.org/10.1007/s10676-022-09644-z
• Mathiesen, Thomas. “The Viewer Society: Michel Foucault’s `Panopticon’ Revisited”. Theoretical Criminology 1/2 (1997), 215-234. https://doi.org/10.1177/1362480697001002003
• Nath, R.-Manna, R (2021). “From posthumanism to ethics of artificial intelligence”. AI & Soc 38 (2021), 185–196. https://doi.org/10.1007/s00146-021-01274-1
• Nayar, P. N. Posthumanism. Polity Books, 2014.
• Orwell, George. 1984. çev. Celal Üster. İstanbul: Can Yayınları, 2020.
• Parrinder P. “Robots, Clones and Clockwork Men: The Post-Human Perplex in Early Twentieth-Century Literature and Science”. Interdisciplinary Science Reviews. 34/1 (2009), 56-67. doi:10.1179/174327909X421452
• Sucu, İpek. Gözetim Toplumunun Karşı Ütopya Yüzü: İktidar Güçleri ve Ötekiler”. Atatürk İletişim Dergisi 2 (2011), 125-139.
• Tekin, Mustafa-Özdemir, Muhammet (ed.). Transhümanizm ve Posthümanizm: Disiplinler Arası Bir Çalışma. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2021.
• Toprak, Yıldırım, vd. Toplumsal Paylaşım Ağı Facebook: “Görülüyorum Öyleyse Varım!”. İstanbul: Kalkedon, 2009.
• Wolfe, C. What is posthumanism?. University of Minnesota Press, 2010.
• Wood, D. Murakami. “The `Surveillance Society’: Questions of History, Place and Culture. European” Journal of Criminology, 6/2 (2009), 179-194. https://doi.org/10.1177/1477370808100545
• Yavuz, Baturalp. “Gözetim ve Mahremiyet Toplumu”. Yaşar Hukuk Dergisi 4/2 (Temmuz 2022), 60-82.
• Zamyatin, Yevgeni. Biz. İstanbul: Doğan Yayınları, 2024.