The Ethical System of The Nasirean Ethics: A Comparative Reading with Modern Ethical Theories

Year 2025, Volume: 10 Issue: 20, 289 - 303, 05.12.2025

Sinem Öndeş

Abstract

This study aims to examine Nasir al-Din al-Tusi’s virtue-centered ethical understanding, as established in his work The Nasirean Ethics, from a comparative perspective with the views of modern ethical philosophers Immanuel Kant, John Stuart Mill, and Alasdair MacIntyre. The main objective of the study is to reveal how Tûsî’s approach, which defines happiness as “active pleasure,” differs from utilitarian, duty-based, and virtue-based ethical theories; and to show how he positions the concepts of virtue, wisdom, justice, generosity, and happiness within a holistic ethical system. In this context, historical-philosophical analysis and comparative methods were used together within the framework of qualitative research methods. Tusi’s views were examined, particularly based on the section on “Moral Education”, and compared with Kant’s deontological ethics, Mill’s understanding of qualitative pleasure, and MacIntyre’s modern virtue theory. The analysis reveals that Tusi’s ethical understanding presents a unique structure that centers on the ontological perfection of human beings, views happiness as the natural result of virtuous action, and reconciles individual happiness with social good. The study concludes that Tusi’s virtue-based system still offers a powerful theoretical reference for contemporary ethical debates.

Keywords

Virtue Ethics , Comparative Ethics , Happiness , Nasir al-Din al-Tusi , The Nasirean Ethics

Ethical Statement

This article was prepared in accordance with scientific and ethical principles.

Ahlâk-ı Nâsırî’nin Etik Sistematiği: Modern Ahlak Kuramlarıyla Karşılaştırmalı Bir Okuma

Abstract

Bu çalışma, Nasîrüddin Tûsî’nin Ahlâk-ı Nâsırî adlı eserinde temellendirdiği erdem merkezli ahlak anlayışını, modern dönem ahlak filozofları Immanuel Kant, John Stuart Mill ve Alasdair MacIntyre’ın görüşleriyle karşılaştırmalı bir perspektifte incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın temel hedefi, Tûsî’nin mutluluğu “etkin lezzet” olarak tanımlayan yaklaşımının, faydacı, ödev ve erdem temelli ahlak teorilerinden hangi yönleriyle ayrıldığını ortaya koymak; ayrıca onun erdem, hikmet, adalet, cömertlik ve mutluluk kavramlarını nasıl bütüncül bir ahlak sistemi içinde konumlandırdığını göstermektir. Bu bağlamda araştırmada nitel araştırma yöntemleri çerçevesinde tarihsel-felsefi analiz ve karşılaştırmalı yöntem birlikte kullanılmıştır. Tûsî’nin görüşleri, özellikle “Ahlâk Terbiyesi” bölümü esas alınarak incelenmiş; Kant’ın ödev ahlakı, Mill’in nitel haz anlayışı ve MacIntyre’ın modern erdem teorisiyle karşılaştırılmıştır. İnceleme sonucunda Tûsî’nin ahlak anlayışının, insanın ontolojik yetkinliğini merkeze alan, mutluluğu erdemli eylemin doğal sonucu olarak gören ve bireysel mutluluk ile toplumsal iyiliği uzlaştıran özgün bir yapı arz ettiği ortaya konulmuştur. Çalışma, Tûsî’nin erdem temelli sisteminin çağdaş ahlak tartışmaları açısından hâlen güçlü bir teorik referans sunduğu sonucuna ulaşmaktadır.

Keywords

Erdem Ahlakı , Karşılaştırmalı Etik , Mutluluk , Nasîrüddin Tûsî , Ahlâk-ı Nâsırî

Ethical Statement

Bu makalenin hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulmuştur.

References

• Akşit, Mirpenç. “Fârâbî Düşüncesinde Bir Erdem Olarak Adalet”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 15. (Temmuz 2018), 23-40.
• Akyol, Aygün. “Ahlâk-ı Nâsırî’de Ahlak ve Siyaset İlişkisi: Sevgi Erdemi Merkezli Bir Okuma”. Değerler Eğitimi Dergisi 10/24 (Aralık 2012), 7-29.
• Anscombe, Gertrude Elizabeth Margaret. “Modern Moral Philosophy.” Philosophy 33/124 (Ocak 1958), 1-19.
• Aristoteles. Nikhomakhos’a Etik. çev. Saffet Babür. Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2007.
• Bentham, Jeremy. Ahlak ve Yasama İlkeleri. çev. Ömer Saruhanlıoğlu-Uğur Kâşif Boyacı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Cengiz, Emine. “Haz ve Acının Matematiği: J. Bentham’ın Faydacı Ahlâkının İmkânı”. Dört Öge 15 (2019), 141-153.
• Çağlar, Adil. “İbn-i Sinâ Felsefesinde Ahlâk”. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6, (1994), 29-38.
• Çetin, Rahime. “Yol Ayrımı mı, Yol Arkadaşlığı mı?: Kant Etiğinde Erdem Kavramı”. Felsefe Arkhivi, 59 (2023), 111-126.
• Çilingir, Lokman. Ahlak Felsefesine Giriş. Ankara: Elis Yayınları, 2009.
• Fârâbî. İdeal Devlet (el-Medinetü’l Fâzıla). çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Divan Kitap, 2011.
• Gafarov, Anar. Nasîruddin Et-Tûsî’nin Ahlak Felsefesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• İbn Miskeveyh. Tehzîbu’l-Ahlâk. çev. Abdulkadir Şener vd. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları, 2017.
• Kala, Muhammed Enes. “Alasdair MacIntyre’ın Düşünce Serüveni: Sosyal Teoride Din Konusunda Ne Söyleyebilir?” Çağdaş Sosyal Teoride Din. ed. Cevat Özyurt-Ejder Okumuş. Ankara: Hece Yayınları, 2016, 547-577.
• Saruhan, Müfit Selim. “Ahlak ve Erdemin İnşası”. İslâm Felsefesi Tarihi. ed. Bayram Ali Çetinkaya. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012, 329-359.
• Kant, Immanuel. Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. çev. Ioanna Kuçuradi. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2002.
• Kant, Immanuel. Pratik Aklın Eleştirisi. çev. I. Kuçuradi vd. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları, 2009.
• MacIntyre, Alasdair. Erdem Peşinde. çev. Muttalip Özcan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2001.
• Macit, Muhittin. “Ahlâk-ı Nâsırî’de Ahlâk-Psikoloji İlişkisi ve Ahlâkın Mevzusu”. Islamic University of Europa Journal of Islamic Research-İslâm Araştırmaları 4/2 (2011), 68-73.
• Mill, John Stuart. Faydacılık. çev. Selin Aktuyun. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017.
• Nuttall, Jon. Ahlak Üzerine Tartışmalar. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayıncılık, 2011. Ocak, Hasan. “Bir Ahlak Felsefesi Problemi Olarak Erdem Kavramına Yüklenen Anlamın İlk Çağ’dan Orta Çağ’a Evrimi”. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi) 11 (Bahar 2011), 79-101.
• Sıddıki, Bahtiyar Hüseyin. “Nasırüddin Tûsî”. çev. Kasım Turhan. Klasik İslâm Filozofları ve Düşünceleri. ed. M. Muhammed Şerif. İstanbul: İnsan Yayınları, 2000, 373-391.
• Tezcan Topuz, Neva. “Bir Erdem Olarak Adalet: Nasîruddin Tûsî, Kınalızâde Ali ve Alasdair MacIntyre Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma”. Beytülhikme 2/2 (Aralık 2012), 85-101.
• Topakkaya, Arslan. “Kant’ın Ahlâk(iliğ)in Metafiziği Adlı Yapıtında Etiğin Temellendirilmesi”. Doğu Batı 4 (2007), 69-78.
• Tûsi, Nasîruddin. Ahlâk-ı Nâsırî. çev. A. Gafarov-Z. Şükürov. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.