SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARININ İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE YÖNELİK METİN OLUŞTURABİLME YETKİNLİKLERİ

Year 2025, Volume: 6 Issue: 1, 62 - 81, 30.06.2025

Mehmet Fidan , Tahsin Yıldırım

https://doi.org/10.69643/kaped.1629191

Abstract

Güncel bir konu alanı olan iklim değişikliği bu konu alanında farkındalık eğitimlerini de beraberinde getirmiştir. İklim değişikliği eğitimi olarak adlandırılan bu alanda öğrencilerin bu küresel soruna karşı farkındalık becerilerinin geliştirilmesine odaklanılmaktadır. Bu alana yönelik ortaokul düzeyindeki eğitimlerde sosyal bilgiler öğretmen adaylarının yetkinlikleri önemlidir. Bu araştırmada sosyal bilgiler öğretmen adaylarının iklim değişikliği konusunda yazılı metin oluşturabilme yetkinliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada tarama modelinden yararlanılmıştır. Araştırmaya toplamda 41 sosyal bilgiler öğretmen adayı katılmıştır. Öğretmen adaylarının araştırma sürecine katılımında tamamıyla gönüllülük ilkesine göre hareket edilmiştir. Öğretmen adaylarının iklim değişikliğine yönelik metinleri araştırmacılar tarafından belirlenen yetkinlik ölçütlerine göre değerlendirilmiştir. İlgili veriler nicel ve nitel veri analizi yöntemlerinden yararlanılarak analiz edilmiştir. Öğretmen adaylarının iklim değişikliğine yönelik yazdıkları metinlerin sınıf değişkeni ve kitap okuma değişkenleri açısından bazı yetkinlikler yönünden farklılık gösterdiği görülmüştür. Öğretmen adaylarının metinlerindeki yetkinliklerinde kısmen yeterli ve yetersiz yönündeki değerlendirmeler daha fazlayken, yeterli yönündeki değerlendirmelerin daha az olduğu görülmüştür. Öğretmen adaylarının yazma eğitimi alanına yönelik becerilerinin desteklenmesi önerilmektedir.

Keywords

iklim değişikliği , iklim değişikliği eğitimi , yazma eğitimi

COMPETENCIES OF SOCIAL STUDIES TEACHER CANDIDATES IN CREATING TEXTS ON CLIMATE CHANGE

Abstract

Climate change, a current topic, has brought about awareness education in this field. In this area, referred to as climate change education, the focus is on developing students' awareness skills regarding this global issue. The competencies of social studies teacher candidates are important in middle school level education in this field. This research aims to determine the competencies of social studies teacher candidates in creating written texts on climate change. The study utilized a survey model. A total of 41 social studies teacher candidates participated in the research. The participation of teacher candidates in the research process was entirely based on the principle of voluntariness. The texts on climate change written by the teacher candidates were evaluated according to competency criteria determined by the researchers. The relevant data were analyzed using quantitative and qualitative data analysis methods. It was observed that the texts written by teacher candidates on climate change differed in terms of some competencies with respect to class variable and book reading variables. In the competencies of the teacher candidates' texts, evaluations in the direction of partially sufficient and insufficient were more prevalent, while evaluations in the direction of sufficient were less common. It is recommended to support the skills of teacher candidates in the field of writing education.

Keywords

climate change , climate change education , writing education

References

• Ak, B. (2010). Hipotez testi. In Ş. Kalaycı (Eds.), Spss uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri [Spss applied multivariate statistical technique] (pp. 65-69). Asil Yayın Dağıtım.
• Aktaş, F. (2019). İlköğretim programlarının sürdürülebilir kalkınma hedefleri açısından, çevre eğitimi ve iklim değişikliği boyutunda incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aktaş, Ş., Gündüz, O. (2017). Yazılı ve sözlü anlatım okuma-dinleme konuşma-yazma (23. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Anderson, A. (2012). Climate change education for mitigation and adaptation. Journal of Education for Sustainable Development, 6(2), 191-206.
• Arslan, K. & Görgülü Arı, A. (2023). Ortaokul öğrencilerine yönelik iklim ve iklim değişikliği başarı testinin geliştirilmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 8(2), 299-320.
• Ataklı, G. (2021). Küresel iklim değişikliğine yönelik kamuoyu farkındalığı: Tokat ili örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kapadokya Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü.
• Atik, A. D. & Doğan, Y. (2019). Lise öğrencilerinin küresel iklim değişikliği hakkındaki görüşleri. Academy Journal of Educational Sciences, 3(1), 84-100. DOI: 10.31805/acjes.569937
• BM (1998). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kyoto Protokolü. Birleşmiş Milletler. Erişim adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/editordosya/kyoto_protokol.pdf
• BM (2002). İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi. Erişim Adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/webmenu/webmenu12421_1.pdf
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2019). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çakmak, B. & Gökalp, Z. (2011). İklim değişikliği ve etkin su kullanımı. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(1), 87-95.
• Dale, V. H. (1997). The relationship between land‐use change and climate change. Ecological applications, 7(3), 753-769.
• Demirgil, H. (2010). Parametrik olmayan (non-parametric) hipotez testleri. In Ş. Kalaycı (Eds.), Spss uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri [Spss applied multivariate statistical technique] (pp. 85-112). Asil Yayın Dağıtım.
• Deniz, M., İnel, Y. & Sezer, A. (2021). Awareness scale of university students about global climate change. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 43, 252-264.
• Duran, M. (2023). Erken çocukluk eğitiminde iklim değişikliği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (32), 100-114. DOI: 10.54600/igdirsosbilder.1132048
• Emecen, Y. & Erdem, N. (2022). İklim değişikliğine yönelik farkındalığın üniversite öğrencisi bakış açısıyla değerlendirilmesi: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Mimarlık Fakültesi örneği. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6(16), 206-224.
• Erbaş, A. A. (2023). İlkokul öğretim programları ve ders kitaplarında küresel ısınma ve iklim değişikliği. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 728- 746. DOI:10.17240/aibuefd.2023..-1163459
• Eroğlu, A. (2010). Çok değişkenli istatistik tekniklerin varsayımları. In Ş. Kalaycı (Eds.), Spss uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri [Spss applied multivariate statistical technique] (pp. 207- 233). Asil Yayın Dağıtım.
• Eryılmaz, Ö. (2021). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında küresel iklim değişikliği konusunun yer alma durumu. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 5(4), 385-401.
• Göçer, A. (2018). Metin işleme süreçli-mikro öğretim uygulama örnekli Türkçe öğrenme ve öğretim yaklaşımları (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Gökçe, N., Kaya, E. (2009). Coğrafya dersi öğretim programında küresel iklim değişikliği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 157-168.
• Gülsoy, E., Korkmaz, M. (2020). Üniversite öğrencilerinin sosyo-ekonomik özelliklerinin küresel ısınma ve iklim değişikliği algıları üzerine etkileri. Turkish Journal of Forestry, 21(4),428-437. DOI: 10.18182/tjf.798032
• Gündüz, O. & Şimşek, T. (2016). Uygulamalı yazma eğitimi el kitabı (3. Baskı). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Hess, D. J., & Collins, B. M. (2018). Climate change and higher education: Assessing factors that affect curriculum requirements. Journal of Cleaner Production, 170, 1451-1458. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.09.215
• İDB (2024a). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi. Erişim Adresi: https://iklim.gov.tr/bm-iklim-degisikligi-cerceve-sozlesmesi-i-33
• İDB (2024b). Paris Anlaşması. Erişim Adresi: https://iklim.gov.tr/paris-anlasmasi-i-34
• Kadıoğlu, M. (2009). Küresel iklim değişimi ve Türkiye. Mühendis ve Makine, 50 (593), 15-25.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar ilkeler teknikler (36. Basım). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kayış, A. (2010). Güvenilirlik analizi [Reliability analysis]. In Ş. Kalaycı (Eds.), Spss uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri [Spss applied multivariate statistical technique] (pp. 403- 419). Asil Yayın Dağıtım.
• Leal Filho, W., Sima, M., Sharifi, A., Luetz, J. M., Salvia, A. L., Mifsud, M., ... & Lokupitiya, E. (2021). Handling climate change education at universities: an overview. Environmental Sciences Europe, 33(109), 1-19. https://doi.org/10.1186/s12302-021-00552-5
• Loarie, S. R., Duffy, P. B., Hamilton, H., Asner, G. P., Field, C. B., & Ackerly, D. D. (2009). The velocity of climate change. Nature, 462, 1052-1055.
• MEB (2022). Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programı (Ortaokul 6, 7 veya 8. sınıflar). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (4, 5, 6 ve 7. sınıflar). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma - desen ve uygulama için bir rehber (3. Basım) (Çev. Edt. S. Turan). Jossey-Bass, Nobel Yayınları.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd Ed.). Thousand Oaks, Sage.
• Mochizuki, Y., & Bryan, A. (2015). Climate change education in the context of education for sustainable development: Rationale and principles. Journal of Education for Sustainable Development, 9(1), 4-26.
• Monroe, M. C., Plate, R. R, Oxarart, A., Bowers, A. & Chaves, W. A. (2019). Identifying effective climate change education strategies: a systematic review of the research. Environmental Education Research, 25(6), 791-812. DOI: 10.1080/13504622.2017.1360842
• Oversby, J. (2015). Teachers’ learning about climate change education. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 167, 23-27.
• Reid, A. (2019). Climate change education and research: possibilities and potentials versus problems and perils?. Environmental Education Research, 25(6), 767-790, DOI: 10.1080/13504622.2019.1664075
• Romm, N. R. A. (2020). Eliciting children's/young people's (group) engagement with scenarios as participatory research practice for exploring and extending responses to climate change. Participatory Educational Research, 7(1), i-xiv. http://dx.doi.org/10.17275/per.20.0.7.1
• Rousell, D. & Cutter-Mackenzie-Knowles, A. (2020). A systematic review of climate change education: giving children and young people a ‘voice’ and a ‘hand’ in redressing climate change. Children's Geographies, 18(2), 191-208. DOI: 10.1080/14733285.2019.1614532
• Semenderoğlu, A., Şanlı., V. & Arslan, K. (2024). Buca Eğitim Fakültesi öğrencilerinin küresel iklim değişikliğine yönelik endişe düzeyleri. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 53, 39-58. https://doi.org/10.32003/igge.1550018
• Şen, Z. (2022). İklim Değişikliği ve Türkiye. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi, 1(1), 1-19.
• Steiger, R., & Mayer, M. (2008). Snowmaking and climate change. Mountain research and development, 28(3), 292-298.
• Stevenson, R. B., Nicholls, J., & Whitehouse, H. (2017). What is climate change education?. Curriculum Perspectives, 37, 67-71.
• T.C. Resmî Gazete. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. 29.10.2021. Sayı:31643. Erişim Adresi: https://iklim.gov.tr/db/turkce/menu/idb-kurulus-kararnamesi_20220725110620.pdf
• T.C. Resmî Gazete. Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolu. 08.09.1990. Sayı:20629. Erişim Adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/editordosya/MONTREAL%20PROTOKOLU(2).pdf
• T.C. Resmî Gazete. Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi. 08.09.1990. Sayı:20629. Erişim Adresi: https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/editordosya/VIYANA%20SOZLESMESI.pdf
• Taylor, R. G., Scanlon, B., Döll, P., Rodell, M., Van Beek, R., Wada, Y., ... & Treidel, H. (2013). Ground water and climate change. Nature climate change, 3, 322-329.
• TDK (2024a). Bilim ve sanat terimleri sözlüğü. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• TDK (2024b). Güncel Türkçe sözlük. Erişim Adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Thomas, C. D. (2010). Climate, climate change and range boundaries. Diversity and Distributions, 16, 488-495.
• Thuiller, W. (2007). Climate change and the ecologist. Nature, 448, 550-552.
• Tuğaç, Ç. (2022). İklim değişikliği krizi ve şehirler. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi, 1(1), 38-60.
• Türker, A. (2021). 2018 coğrafya dersi öğretim programı ve ders kitaplarında iklim değişikliği kavramı. Social Scıence Development Journal, 6(23), 108-119. Doi: http://dx.doi.org/10.31567/ssd.307
• Türkeş, M. (2012). Türkiye’de gözlenen ve öngörülen iklim değişikliği, kuraklık ve çölleşme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 1-32.
• Uzun, S., (2021). Üniversite öğrencilerinin iklim değişikliği konusunda farkındalıklarının belirlenmesi: Düzce Üniversitesi ilgili grupları örneği. Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi, 7(2), 161-175.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri [Qualitative research methods in the social sciences]. Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, T. & Kışoğlu, M. (2024). Ortaokullarda iklim değişikliği eğitimi verecek olan öğretmen adaylarının küresel iklim değişikliğine yönelik farkındalıklarının incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 15(57), 1223-1238. DOI: http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.4467
• Yüce Yörük E. A. & Varer Akpınar C. (2023). Global climate change awareness of students at a university, Osmangazi Journal of Medicine, 45(4), 471-479. Doi: 10.20515/otd.1278028