KIRIM-KAFKASYA İLİŞKİLERİNDE “ATALIK” KURUMUNUN KÖKENİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Year 2016, Volume: 13 Issue: 51, 223 - 232, 15.09.2016

Ufuk Tavkul

Abstract

Atalık, Kafkasya’da bir ailenin çocuğunun bir başka aileye verile- rek orada büyütülmesi ve yetiştirilmesi geleneğini ifade eden ve baba anlamına gelen ata isminden türetilmiş bir terimdir. Gök- türkler zamanından itibaren örneklerine rastlanılan bu Türk gele- neği Selçuklularda da Atabek adıyla bulunmaktaydı. Atalık gelene- ği Kafkasya ve İdil bölgelerinde yaşayan Bulgar Türklerinde de gö- rülürdü. Altın Ordu ve Kırım hanlarının şehzadelerinin Kafkas- ya’da büyütüldükleri, burada silâh kullanmayı, ata binmeyi, aile terbiyesini öğrendikten sonra ailelerine teslim edildikleri bilin- mektedir. Bu şehzadeleri Kafkasya’da eğiten aileler onların ma- nevî babaları, atalıkları sayılırdı. Atalık geleneğinin kadim devir- lerden beri Adigelere (Çerkeslere) özgü bir toplumsal kurum ol- madığı, kuzeyden gelen atlı-göçebe bozkır savaşçıları tarafından Kafkaslara taşındığı açıktır. Atalık adının bir terim ve kurum ola- rak Göktürkler, Bulgarlar, Kıpçaklar ve Selçuklularda mevcut ol- duğu ve Moğolların da kültürel etkileşim aracılığıyla atalık kuru- munu kendi bozkır kültürlerine uyarladıkları görülmektedir

Keywords

Kırım, Kafkasya, gelenekler, atalık

References

• Ahmed Cevdet Paşa (1997), ‘Kırım ve Kafkas Tarihçesi’. (haz. Ahmet Özay- dın). Emel, (221) Temmuz-Ağustos, 9-30.
• Aşemez, H. (1973), ‘Adıgey (Çerkesya)’in Kısa Tarihi.’ Kafkasya Kültürel Dergi (İstanbul), X (39-42): 36-89.
• Baj, Jabagi (1969), Çerkesya’da Sosyal Yaşayış-Âdetler.-Ankara: Kafkasya Kültürel Dergisi Yayınları.
• Barut, Ali (1997), “Kırım Hanlığı ile Kuzey-Batı Kafkasya İlişkilerinde Atalık Müessesesinin Yeri”, Emel Dergisi, 219, 21-24.