RİZE’NİN ÜÇ ULEMASI VE MEZAR ANITI

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 77, 179 - 197, 22.03.2023

Burak Muhammet Gökler

https://doi.org/10.56694/karadearas.1267674

Cited By: 1

Öz

Doğu Karadeniz sınırlarında yer alan ve bir sahil kenti olan Rize, topografik yapısı, iklimi, bitki örtüsü, tarihi ve kültürel mirası ile dikkat çeken şehirlerden birisidir. Tarih öncesi devirlere dair bilgileri kısıtlı olan bölgenin Alt Paleolitik döneme kadar indiği düşünülmektedir. Tarihsel süreçte birçok devlete ve imparatorluğa ev sahipliği yapan Rize, 1461 yılında fethedilerek Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı Devleti ile birlikte, büyüme ve gelişme gösteren bölge, Batum daha sonrada Trabzon Sancağına bağlanmıştır. Rize’nin Osmanlıya katılımı ile birlikte Müslüman halk bu coğrafyaya yerleştirilmiş ve paralel doğrultuda imar faaliyetleri de başlamıştır. 1461’den 1923 yılına kadarki geçen sürede bölgede pek çok yapı ortaya konulmuştur. Ayrıca bölgedeki insanların yetiştirilmesi için eğitim faaliyetleri sürdürülmüştür. Bu süreçte, Anadolu’nun diğer kentlerinde olduğu gibi Rize’de de birçok âlim ve ulema ortaya çıkmıştır. Yaşadığı bölgeyi ve halkı yönlendiren ve etkileyen bu kişilerin vefatından sonra ise yakınları ve bölge halkı tarafından türbeleri yaptırılmıştır. Her ne kadar Rize’de türbe mimarisinin sayıca az olmasına karşılık, araştırmaya konu olan üç kişiye ait mezar anıtlarının yer alması dikkate değerdir. Mezar anıtlarının gösterişten uzak, sade bir anlayışta ele alınması ise bir diğer detay olarak karşımıza çıkmaktadır. Hasan Dede, Süleyman Dede ve Süleyman Vehbi Efendi’ye ait olan bu mezar anıtlarının değerlendirilmesi, ismi geçen kişilerin bilgileri araştırmanın temelini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rize, Türbe, Hasan Dede

Kaynakça

• Evliyalar Ansiklopedisi (1992). İstanbul: Türkiye Gazetesi Yayınları. ACUN, F. (1999). "Tarih Boyunca “Pontus”". Millî Mücadele Döneminde Giresun Sempozyumu (6-7 Mart 1999). İstanbul: 19-34. AK, O. N. (2000). Rize Tarihi. Rize: Rize Halk Eğitim Müdürlüğü Yayınları. ALBAYRAK, S. (1980). Son Devir Osmanlı Uleması. I. İstanbul: Millî Gazete Yayınları. ALBAYRAK, S. (1980). Son Devir Osmanlı Uleması. II. İstanbul: Millî Gazete Yayınları. ALBAYRAK, S. (1980). Son Devir Osmanlı Uleması. III. İstanbul: Millî Gazete Yayınları. ALBAYRAK, S. (1981). Son Devir Osmanlı Uleması. IV-V. İstanbul: Millî Gazete Yayınları. ARICI, M. (1993). Her Yönüyle Rize. Ankara: Odak Ofset Matbaacılık. BİLGİN, M. (1997). Rize’nin Tarihine Bir Bakış. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. BOSTAN, İ. (2008). "Rize". TDVİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. XXXV: 147-151. ÇAL, H. - G. İLTAR (2011). Giresun Mezar Taşları. Ankara: Giresun Valiliği. ÇELEMOĞLU, Ş. (2021). "Sinop/Ayancık/Tarakçı Köyü Gebelit Camisi ve Mezar Taşları". Amisos. X/6: 15-52. ÇELİK, B. (2012). Ordu İli, Ünye İlçesi, Hacı Osman Ağa Camii Haziresindeki Mezar Taşları. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). GEDİKLİ, İ. (2010). Akçaabat Yöresindeki Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). GÖKLER, B. M. (2022). Rize'de Osmanlı Dönemi Camileri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). GÜVELİOĞLU, İ. G. (2006). Rize Meşayihi. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 17: 191-216. HANOĞLU, C. (2015). Batılılaşma Dönemi Rize Mezar Taşları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). HİÇYILMAZ, M. Ü. - B. OKUTAN (2013). Ardeşen’in İnsanları 1835 Nüfus Kayıtlarına Göre Ardeşen Sülale Envanteri. İstanbul: Dergah Yayınları. KARA, İ. (2009). Şeyh Osman Niyazi Efendi ve Güneyce Rize’deki Tekkesi. İstanbul: Dergah Yayınları. KARPUZ, H. (1997). Rize. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları. KÖKTEN, İ. K. (1952). Anadolu’da Prehistorik Yerleşme Yerlerinin Dağılışı Üzerine Bir Araştırma. DTCF Dergisi. X/3-4: 189-203. ÖZKAN, H. (2009). "Gümüşhane’de Osmanlı Dönemi Türbeleri". A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 41: 145-171. ÖZKAN, H. (2016). Saltuklu Mimarisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. ÖZKAN, H., - H. YURTTAŞ (2012). Orta Çağ’dan Günümüze Gümüşhane. Gümüşhane: Seçil Ofset. ÖZKAN, S. - M. ÇAKIR (2000). "Rize’de Bulunmuş Olan Tunç Baltalar". Tarih İncelemeleri Dergisi. 15: 87-94. ÖZSAİT, M. (1999). "İlkçağ Tarihinde Trabzon ve Çevresi". Trabzon Tarihi Sempozyumu. Trabzon: 35-42. PİYADEOĞLU, C. (2009). "Büyük Selçuklular’ın Doğu Karadeniz Bölgesi’ne Yönelik Faaliyetleri". Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu: 86-92. SAKLI, A. R. (2006). "Rize Tarihçe". Yeşilin Cenneti Rize. İstanbul: Mavi Yeşil Dergisi: 1-22. TARHAN, M. T. (1979). "Eskiçağda Kimmerler Problemi". VIII. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler I (11–15 Ekim 1976): 904-921. TAŞPINAR, A. (2004). Rize Tarihi. Rize: Yayınevi Belirsiz. TELLİOĞLU, İ. (2007). "Doğu Karadeniz Bölgesi’nin Türk Yurdu Haline Gelmesi Hakkında Bir Değerlendirme". Turkish Studies/Türkoloji Araştırmaları. 2: 654-664.